آیا دستگاه های تصفیه هوا به کاهش آلرژی کمک می کنند؟

دستگاه‌های تصفیه هوا وعده می‌دهند که کیفیت هوای محیط اطرافمان را دگرگون کنند، اما آیا این گجت‌های مدرن واقعاً می‌توانند مرهمی بر دردهای آلرژی باشند؟ و اگر پاسخ مثبت است، تا چه اندازه می‌توان روی کمکشان حساب کرد؟

ماجرا از این قرار است که دستگاه‌های تصفیه هوا با مکیدن هوای اتاق، ذرات معلق و آلاینده‌های موجود در آن را شکار کرده و در فیلترهای خود به دام می‌اندازند. سپس، هوایی پاک و تازه را به فضا بازمی‌گردانند. در میان این ذرات معلق ناخواسته، عناصری مانند گرده‌های گل، شوره‌ی حیوانات خانگی و هاگ‌های کپک جا خوش کرده‌اند که می‌توانند آتش آلرژی را در افراد حساس شعله‌ورتر کنند. این ریزگردها با هر نفس به بدن ما راه یافته و آبریزش بینی، اشک چشم و دیگر واکنش‌های ناخوشایند را برای کسانی که به آلرژن‌ها حساسیت دارند، به ارمغان می‌آورند.

پس، آیا دستگاه‌های تصفیه هوا در مقابله با آلرژی یاری‌رسانند؟ به زبان ساده، بله، می‌توانند کمک کنند، اما نه به صورت معجزه‌آسا و بی‌قید و شرط.

این دستگاه‌ها در به دام انداختن ذرات ریزی که محرک آلرژی هستند، مهارت دارند و با جلوگیری از گردش آن‌ها در هوا، از استنشاقشان پیشگیری می‌کنند. با این حال، هر دستگاهی محدودیت‌های خاص خود را دارد و پاسخ افراد به آن‌ها متفاوت است.

تصفیه هوا اغلب به عنوان بخشی از راهکارهای بهبود محیط برای بیماران مبتلا به بیماری‌های تنفسی آلرژیک توصیه می‌شود، اما شواهد پزشکی قاطعی مبنی بر اینکه دستگاه‌های تصفیه هوا به طور مستقیم و به میزان قابل توجهی علائم آلرژی یا مشکلات تنفسی را کاهش می‌دهند، کم است. برای اثبات علمی اثربخشی واقعی این دستگاه‌ها، نیاز به کارآزمایی‌های کنترل شده تصادفی در مقیاس بزرگ‌تر داریم. کارآزمایی‌های کنترل شده تصادفی شامل یک گروه دارونما برای مقایسه هستند و می‌توانند شواهد مستقیمی مبنی بر تسکین علائم خاص توسط یک مداخله ارائه دهند.

بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهند که فیلتراسیون هوا ممکن است به کاهش برخی علائم تب یونجه، مانند عطسه، گرفتگی بینی و آبریزش چشم، کمک کند. با این حال، بر اساس تحلیل سال ۲۰۲۴ که در نشریه Indoor Air منتشر شد، به نظر نمی‌رسد که این دستگاه‌ها به طور چشمگیری عملکرد ریه را بهبود بخشند، کیفیت زندگی را ارتقا دهند یا نیاز به داروهای آلرژی را کاهش دهند.

این یافته‌های گاه متناقض ممکن است بخشی ناشی از محدودیت‌های مطالعات باشند. به عنوان مثال، دستگاه‌های تصفیه هوا معمولاً در شرایط آزمایشگاهی با کنترل دقیق آزمایش می‌شوند، نه در سناریوهای واقعی زندگی. عواملی مانند محل قرارگیری تصفیه کننده، نرخ جریان هوا و زمان کارکرد آن نیز بر میزان کاهش علائم آلرژی تأثیر می‌گذارند، بنابراین ممکن است تفاوت‌هایی بین مطالعات مشاهده شود.

فیلترهای مختلفی که در دستگاه‌های تصفیه هوا به کار می‌روند نیز می‌توانند اثربخشی آن‌ها را تغییر دهند. اغلب بهترین دستگاه‌های تصفیه هوا در بازار مجهز به فیلترهای HEPA (High-Efficiency Particulate Air) هستند. طبق اعلام آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات متحده (EPA)، این فیلترها می‌توانند تا ۹۹.۹۷ درصد از گرد و غبار، گرده‌ها و ذرات معلق در هوا با قطر ۰.۳ میکرون را جذب کنند. این فیلترها از شبکه‌ای چندلایه از رشته‌های بسیار ظریف فایبرگلاس – نازک‌تر از تار موی انسان – تشکیل شده‌اند.

فیلترهای HEPA به ویژه در به دام انداختن ذرات معلق در هوا، از جمله برخی از آلرژن‌های رایج، مؤثر هستند.

به عنوان نمونه، مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۵ که در Journal of Exposure Science & Environmental Epidemiology منتشر شد، نشان داد دستگاه‌های تصفیه هوا مجهز به فیلترهای HEPA در فیلتر کردن ذرات معلق به کوچکی ۲.۵ میکرون، مؤثرتر از سیستم‌های HVAC (سیستم‌های گرمایش، تهویه و تهویه مطبوع) عمل می‌کنند. دانشمندان به مدت ۱۲ ماه، سطح آلودگی هوا را در ۹۹ کلاس درس مجهز به دستگاه تصفیه هوا با فیلتر HEPA و ۸۷ کلاس درس با سیستم‌های HVAC معمولی پایش کردند و دریافتند که میانگین سطح ذرات معلق در کلاس‌های درس مجهز به تصفیه کننده‌های هوای بدون فیلتر HEPA، حدود ۳۹.۹ درصد بالاتر بوده است.

در نهایت، با وجود اینکه دستگاه‌های تصفیه هوا می‌توانند در مدیریت آلرژی، آسم و کاهش قرار گرفتن در معرض آلودگی مفید باشند، اما بیشترین اثربخشی آن‌ها زمانی است که با شیوه‌های صحیح بهبود کیفیت هوای داخل خانه، مانند نظافت منظم، کنترل رطوبت و تهویه مناسب ترکیب شوند. به تنهایی، شاید یک دستگاه تصفیه هوا نتواند معجزه کند.

منبع: livescience