جوشاندن آب جوش؛ آیا جوشاندن چندباره آب سالم است؟

یکی از باورهای رایج میان مردم این است که جوشاندن آب جوش ممکن است برای سلامتی مضر باشد یا باعث تغییر در کیفیت آب شود. در حالی که بسیاری این موضوع را به‌عنوان یک هشدار جدی مطرح می‌کنند، اما سؤال اینجاست که آیا از نظر علمی چنین ادعایی معتبر است؟ در این مقاله قصد داریم این باور عمومی را بررسی کرده و به شواهد علمی پشت آن نگاهی دقیق بیندازیم.

تغییرات شیمیایی هنگام جوشاندن آب

جوشاندن آب باعث تبخیر برخی ترکیبات فرار مانند کلر می‌شود. اما زمانی که آب بارها و بارها جوشانده می‌شود، تغلیظ برخی املاح غیرفرار مانند نیترات‌ها، فلوراید، آرسنیک یا فلزات سنگین ممکن است رخ دهد، به ویژه اگر آب مصرفی از کیفیت پایینی برخوردار باشد.

بر اساس مقاله منتشرشده جوشاندن آب یکی از ساده‌ترین و موثرترین روش‌ها برای از بین بردن عوامل بیماری‌زا مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها و انگل‌ها است. اما اگر همان آب چندین مرتبه تبخیر و غلیظ شود، غلظت نیترات و فلزات ممکن است افزایش یابد که در شرایط خاص می‌تواند برای برخی افراد خطرناک باشد.

آیا جوشاندن چندباره آب سمی است؟

یکی از باورهای اشتباه این است که جوشاندن آب جوش آن را «سمی» می‌کند. اما واقعیت این است که آب به خودی خود ماده‌ای بی‌اثر و شفاف است. اما اگر در آن مقادیر قابل‌توجهی از مواد معدنی یا آلودگی‌های خاص مانند آرسنیک یا نیترات وجود داشته باشد، تکرار جوشاندن باعث افزایش غلظت آن‌ها شده و می‌تواند خطرآفرین باشد، به‌خصوص برای نوزادان یا زنان باردار.

طبق تحقیق منتشر شده در مجله افزایش مکرر دمای آب ممکن است در برخی مناطق صنعتی یا کشاورزی باعث بالا رفتن سطح نیترات به سطوح ناسالم شود، که در نوزادان می‌تواند موجب سندرم «نوزاد آبی» شود.

تأثیر جوشاندن مجدد آب بر طعم آن

جوشاندن آب جوش ممکن است طعم آن را تغییر دهد، به‌ویژه اگر آب حاوی املاح زیادی مانند کلسیم و منیزیم باشد. در چنین شرایطی با تکرار جوشاندن، رسوبات معدنی تشکیل می‌شوند که طعم تند یا فلزی به آب می‌دهند. این موضوع ممکن است در تهیه چای یا قهوه محسوس‌تر باشد، چون کیفیت آب بر عطر و طعم نهایی نوشیدنی تأثیرگذار است.

اثرات بلندمدت جوشاندن چندباره آب

در شرایط معمول، جوشاندن دوباره آب لزوما خطرناک نیست. اما در مناطقی که آب لوله‌کشی از کیفیت پایینی برخوردار است یا منابع آبی آلوده هستند، جوشاندن چندباره می‌تواند باعث تغلیظ فلزات سنگین شود. فلزاتی مانند سرب و آرسنیک در صورت وجود در منابع آبی، با تکرار جوشیدن به میزان بیشتری در آب باقی می‌مانند.

در برخی مناطق، فلزات سنگین در منابع آبی می‌توانند با جوشیدن چندباره افزایش یابند و در درازمدت خطراتی مانند آسیب‌های کلیوی، عصبی و حتی سرطان را به دنبال داشته باشند.

آب مقطر، آب جوش، آب چندباره جوشانده شده؛ تفاوت در چیست؟

• آب مقطر فاقد هرگونه املاح است و در فرآیند تقطیر تمام مواد معدنی و فلزات حذف می‌شوند.
• آب جوش معمولی با یک‌بار جوشاندن اغلب برای نوشیدن ایمن می‌شود.
• آب جوشانده چندباره همان آب اولیه است با غلظت بیشتر املاح غیر فرار.

بنابراین اگر کیفیت آب اولیه مطلوب باشد، خطر خاصی در جوشاندن آب جوش نیست. اما در آب‌های با نیترات یا فلزات زیاد، این کار ممکن است توصیه نشود.

آیا جوشاندن چندباره در کتری برقی یا سماور خطرناک‌تر است؟

بله، چرا که این وسایل اغلب بدون شست‌وشوی منظم مورد استفاده قرار می‌گیرند. تجمع املاح در کف این دستگاه‌ها با تکرار جوشاندن می‌تواند غلظت مواد معدنی را افزایش دهد. در ضمن، آبی که در طول شب یا چند ساعت داخل سماور یا کتری باقی می‌ماند، ممکن است در معرض رشد باکتری یا ورود گرد و غبار باشد، که با جوشاندن ناقص از بین نمی‌رود.

توصیه‌های علمی برای استفاده از آب جوشانده

• اگر قصد دارید آب را برای نوشیدن بجوشانید، تنها یک بار جوشاندن کافی است.
• برای تهیه چای یا قهوه بهتر است از آب تازه استفاده کنید تا طعم بهتری داشته باشید.
• از جوشاندن چندباره آب در مناطقی با آلودگی نیترات یا فلزات سنگین پرهیز کنید.
• دستگاه‌های آب‌جوش‌ساز مانند سماور یا کتری برقی را مرتب تمیز کنید.

جوشاندن آب جوش به دفعات در اغلب موارد برای افراد سالم و مناطقی با آب باکیفیت خطری ندارد. اما در مناطقی که آب حاوی نیترات، فلزات سنگین یا آلودگی‌های شیمیایی است، تکرار این فرایند می‌تواند منجر به افزایش غلظت این ترکیبات شده و مشکلاتی برای سلامت ایجاد کند.

بنابراین، بهترین توصیه علمی این است که از آب تازه استفاده کنید و از جوشاندن بیش از یک‌بار آب، به‌ویژه در سماورها و کتری‌هایی که تمیز نمی‌شوند، پرهیز نمایید.

پرسش‌های متداول درباره جوشاندن آب جوش