خار پاشنه چیست و چگونه درد مزمن پاشنه پا را درمان کنیم؟
خار پاشنه یکی از شایع ترین مشکلات ارتوپدی است که اغلب در افرادی با فعالیت های سنگین یا ایستادن های طولانی بروز می کند. خار پاشنه به برآمدگی استخوانی کوچکی گفته می شود که در قسمت زیرین پاشنه پا تشکیل می شود و باعث درد، التهاب و ناراحتی هنگام راه رفتن می شود. بسیاری از افراد حتی بدون اینکه متوجه باشند، سال ها با خار پاشنه زندگی می کنند تا زمانی که درد شروع شود.
خار پاشنه زمانی به وجود می آید که فشارهای مکرر به رباط فاشیای کف پا وارد شود. این فشارها باعث التهاب در ناحیه اتصال رباط به استخوان پاشنه می شود و بدن به صورت طبیعی واکنش نشان می دهد و کلسیم در آن نقطه رسوب می کند؛ در نتیجه، یک زائده استخوانی کوچک شکل می گیرد که همان خار پاشنه است.
علائم اصلی خار پاشنه چیست؟
علائم معمولا به صورت تدریجی ظاهر می شوند. اصلی ترین نشانه این مشکل، درد شدید در پاشنه به ویژه هنگام برداشتن اولین قدم‌ها پس از خواب شبانه یا استراحت طولانی است. این درد ممکن است به صورت تیر کشیدن یا سوزش در کف پا احساس شود.
- علائم دیگر خار پاشنه شامل موارد زیر است:
- احساس وجود سنگریزه زیر پا هنگام راه رفتن
- حساسیت به لمس در ناحیه پاشنه
- درد هنگام ایستادن طولانی یا پیاده روی
- خشکی در ناحیه پاشنه هنگام صبح
- در موارد شدید، التهاب و قرمزی موضعی در پاشنه
چه عواملی باعث بروز خار پاشنه می شود؟
ترکیبی از عوامل سبک زندگی، فیزیکی و محیطی ایجاد شود. برخی از عوامل اصلی عبارتند از:
- ایستادن طولانی مدت روی سطوح سخت
- اضافه وزن یا چاقی
- پوشیدن کفش نامناسب، بدون قوس مناسب یا بدون ضربه گیر
- تمرینات سنگین ورزشی مانند دویدن یا پریدن
- صافی کف پا یا قوس بیش از حد
- سن بالای ۴۰ سال
تکرار فشار به رباط کف پا در این شرایط، عامل اصلی رسوب کلسیم و ایجاد این عارضه است.
روش های تشخیص
برای تشخیص، معاینه فیزیکی توسط پزشک اهمیت دارد. او ناحیه پاشنه را فشار داده و از بیمار در مورد محل دقیق درد سوال می کند. در بسیاری از موارد، برای تشخیص دقیق تر از تصویربرداری با اشعه ایکس (X-ray) استفاده می شود تا شکل و اندازه خار پاشنه مشخص شود.
نکته مهم این است که همیشه وجود خار در عکس رادیولوژی به معنای بروز درد نیست. برخی از افراد خار پاشنه دارند ولی هیچ دردی حس نمی کنند.
درمان خار پاشنه چگونه انجام می شود؟
۱. استراحت و کاهش فشار
اولین اقدام برای درمان، کاهش فعالیت های فیزیکی و استراحت دادن به پا است. استراحت باعث کاهش التهاب و درد می شود.
۲. استفاده از کفش طبی و پد پاشنه
کفش هایی که پاشنه نرم و قوس مناسب دارند، فشار را از روی پاشنه کم کرده و به کاهش درد کمک می کنند. استفاده از پد سیلیکونی مخصوص خار پاشنه نیز مفید است.
۳. تمرینات کششی
ورزش های کششی عضلات ساق پا و فاشیای کف پا می توانند التهاب را کاهش داده و درد را تسکین دهند.
۴. داروهای ضد التهاب
استفاده از داروهای NSAID مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن تحت نظر پزشک برای کاهش التهاب و درد کاربرد دارد.
۵. فیزیوتراپی و ماساژ درمانی
فیزیوتراپی تخصصی و ماساژ ناحیه درد می تواند به کاهش سفتی بافت ها و افزایش جریان خون کمک کند.
۶. درمان های پیشرفته مانند تزریق
در مواردی که درمان های محافظه کارانه مؤثر نباشند، پزشک ممکن است تزریق کورتون یا پی آر پی (پلاسمای غنی از پلاکت) را پیشنهاد دهد.
۷. عمل جراحی (در موارد شدید)
جراحی آخرین راه درمان است که در آن زائده استخوانی با ابزار خاص برداشته می شود. این روش تنها زمانی توصیه می شود که سایر درمان ها بی نتیجه مانده باشند.
آیا خار پاشنه می تواند خودبه خود خوب شود؟
در بعضی از افراد، این عارضه ممکن است بدون نیاز به جراحی و حتی بدون درمان‌های خاص، با استراحت و تغییر سبک زندگی بهبود پیدا کند. اما این وضعیت همیشه اتفاق نمی افتد. به ویژه اگر فرد همچنان فعالیت های پر فشار را ادامه دهد یا از کفش های نامناسب استفاده کند، درد خار پاشنه ممکن است مزمن شود. در واقع عدم درمان به موقع می تواند موجب تغییر الگوی راه رفتن و در نهایت ایجاد درد زانو، کمر و حتی لگن شود.
آیا خار پاشنه در هر دو پا رخ می دهد؟
این مشکل اغلب فقط در یک پا بروز می کند، اما در برخی موارد، به خصوص در افرادی با صافی کف پا یا وزن بالا، ممکن است هر دو پا به آن دچار شوند. در چنین شرایطی، شدت درد ممکن است در یکی از پاها بیشتر باشد ولی درمان همزمان هر دو پا برای پیشگیری از تشدید آسیب الزامی است.
خار پاشنه در چه سنی شایع تر است؟
خار پاشنه بیشتر در افراد میانسال به بالا دیده می شود، به ویژه در بازه سنی ۴۰ تا ۶۰ سالگی. با این حال، ورزشکاران جوانی که تمرینات پرفشار دارند نیز مستعد ابتلا به این عارضه هستند. استفاده از کفش های غیر استاندارد در دوران رشد نیز ممکن است زمینه بروز این عارضه را در نوجوانی ایجاد کند.
آیا خار پاشنه خطرناک است؟
خار پاشنه به خودی خود یک بیماری خطرناک محسوب نمی شود، اما بی توجهی به درمان آن می تواند منجر به دردهای مزمن، اختلال در راه رفتن، کاهش کیفیت زندگی و حتی افسردگی به علت محدودیت‌های حرکتی شود. بنابراین بهتر است درمان خار پاشنه را حتی در مراحل اولیه جدی بگیریم.
رژیم غذایی چه نقشی در درمان خار پاشنه دارد؟
رژیم غذایی ضد التهاب می تواند روند درمان خار پاشنه را تسریع کند. مواد غذایی مانند:
می توانند به کاهش التهاب کمک کنند. همچنین نوشیدن آب کافی و پرهیز از غذاهای چرب و فست فود نیز در پیشگیری و درمان خار پاشنه مؤثر است.
- ماهی های چرب (سرشار از امگا۳)
- زنجبیل تازه یا دم‌کرده
- زردچوبه و فلفل سیاه
- سبزیجات برگ‌دار و آنتی اکسیدانی مثل اسفناج و بروکلی
آیا پیاده روی برای خار پاشنه مفید است یا مضر؟
پیاده روی ملایم روی سطوح نرم با کفش مناسب می تواند گردش خون را بهبود داده و به کاهش التهاب کمک کند، اما پیاده روی طولانی مدت یا روی سطوح سخت، فشار زیادی به پاشنه وارد می کند و می تواند درد را تشدید کند. بنابراین، اگر خار پاشنه داری، باید نوع، زمان و شرایط پیاده روی را با دقت تنظیم کنی.
درمان خانگی خار پاشنه
درمان خانگی خار پاشنه بیشتر با هدف کاهش التهاب و کاهش درد انجام می شود. این روش‌ها شامل:
- قرار دادن کمپرس سرد روی پاشنه برای ۲۰ دقیقه، ۲ بار در روز
- ماساژ دادن پاشنه با بطری یخ یا توپ گلف
- استفاده از روغن های گیاهی مانند روغن زنجبیل یا روغن سیاه دانه
- انجام تمرین کششی پاشنه پا در خانه
- پوشیدن جوراب های مخصوص فشاری شبانه
این درمان های خانگی می توانند در کنار روش های پزشکی به روند بهبود کمک زیادی کنند.
پیشگیری از بروز خار پاشنه
- همیشه کفش با کفی طبی و قوس مناسب بپوش
- از ایستادن طولانی روی سطوح سخت خودداری کن
- وزن خود را در محدوده سالم نگه دار
- حرکات کششی پا و ساق را به صورت روزانه انجام بده
- هنگام شروع ورزش، به بدنت فرصت گرم شدن بده
خار پاشنه اگرچه مشکل رایجی است، اما با تشخیص زودهنگام و اجرای روش های درمانی مناسب قابل کنترل است. بسیاری از افراد با رعایت نکات ساده ای مثل انتخاب کفش مناسب، انجام تمرینات کششی و کاهش فشار روی پاها می توانند از دردهای مزمن جلوگیری کنند. فراموش نکن که درمان خار پاشنه هرچه زودتر شروع شود، مؤثرتر و کم هزینه تر خواهد بود.
