همه آنچه باید درباره سی تی اسکن بدانید و نمی‌دانید
سی تی اسکن که به آن توموگرافی کامپیوتری نیز گفته می‌شود، یکی از دقیق‌ترین روش‌های تصویربرداری پزشکی برای مشاهده بافت‌ها و اندام‌های داخلی بدن است. برخلاف ام آر آی که با میدان مغناطیسی کار می‌کند، سی تی اسکن از اشعه ایکس برای تولید تصاویر مقطعی بسیار دقیق بهره می‌گیرد. این روش در تشخیص شکستگی‌ها، تومورها، خونریزی‌های داخلی، عفونت‌ها، و حتی بررسی عملکرد برخی اندام‌ها مانند ریه یا کلیه نقش حیاتی دارد.
عملکرد سی تی اسکن چگونه است؟
در طی فرآیند اسکن بدن با اشعه ایکس، بیمار روی تخت دستگاه دراز می‌کشد و این تخت به داخل تونلی هدایت می‌شود که در آن دوربین‌های خاصی به دور بدن می‌چرخند و تصاویر متعددی از بخش مورد نظر ثبت می‌کنند. این تصاویر سپس به کمک کامپیوتر به‌صورت برش‌هایی دقیق از بدن بیمار نمایش داده می‌شوند.
از آنجایی که اشعه ایکس در این روش مورد استفاده قرار می‌گیرد، پزشکان سعی می‌کنند تنها در مواقع ضروری و با حداقل دوز مؤثر از این تکنولوژی استفاده کنند.
سی تی اسکن در چه مواردی تجویز می‌شود؟
کاربردهای متعددی برای توموگرافی کامپیوتری وجود دارد که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- تشخیص دقیق شکستگی‌های پیچیده استخوان
- بررسی وجود تومورهای سرطانی یا خوش‌خیم
- شناسایی خونریزی‌های مغزی یا آسیب‌های داخلی
- بررسی عفونت یا التهاب در نواحی مختلف بدن
- برنامه‌ریزی برای جراحی یا پرتودرمانی
در شرایط اورژانسی نیز این روش سریع‌ترین راه برای ارزیابی وضعیت داخلی بیمار است، به‌ویژه در موارد سکته مغزی، تصادفات شدید یا تروماهای جسمی.
مراقبت‌های قبل از انجام سی تی اسکن
بسته به این که اسکن ساده باشد یا همراه با تزریق ماده حاجب انجام شود، برخی آمادگی‌ها قبل از تصویربرداری ضروری هستند:
- در صورت داشتن حساسیت به ید یا ماده حاجب، حتما پزشک را مطلع کنید.
- اگر باردار هستید یا احتمال آن وجود دارد، قبل از انجام اسکن اطلاع دهید.
- چند ساعت پیش از اسکن، خوردن و آشامیدن ممکن است ممنوع باشد.
- مصرف برخی داروها قبل از اسکن نیاز به هماهنگی با پزشک دارد.
در اسکن با تزریق، ماده‌ای به نام کنتراست (Contrast) وارد بدن می‌شود تا بخش‌هایی از بدن واضح‌تر دیده شوند. این ماده از طریق ورید یا در برخی موارد به‌صورت خوراکی یا تنقیه تجویز می‌شود.
عوارض جانبی و ایمنی
اگرچه سی تی اسکن به‌طور کلی ایمن است، اما چون از اشعه استفاده می‌کند، باید در دفعات تکراری یا در افراد حساس با احتیاط انجام شود. برخی از عوارض احتمالی شامل موارد زیر است:
- تهوع یا سرگیجه خفیف در صورت تزریق ماده حاجب
- واکنش‌های آلرژیک نسبت به کنتراست (نادر)
- احساس گرما یا مزه فلز در دهان هنگام تزریق
به همین دلیل، پزشک قبل از انجام اسکن وضعیت کلی بدن، کلیه‌ها و سابقه حساسیت‌های دارویی را بررسی می‌کند.
تفاوت سی تی اسکن با ام آر آی
بسیاری از افراد نمی‌دانند که سی تی اسکن و ام آر آی برای کاربردهای متفاوتی استفاده می‌شوند. در حالی که سی تی اسکن برای ارزیابی سریع بافت‌های سخت و استخوان‌ها مناسب است، ام آر آی بیشتر برای بررسی بافت نرم، مغز و نخاع به کار می‌رود. همچنین ام آر آی زمان‌برتر است ولی بدون اشعه انجام می‌شود.
سوالات متداول
1. آیا سی تی اسکن درد دارد؟
خیر، توموگرافی کامپیوتری کاملا بدون درد است. تنها ممکن است هنگام تزریق ماده حاجب احساس سوزش کوتاه یا گرما در بدن ایجاد شود.
2. آیا برای انجام سی تی اسکن باید ناشتا باشم؟
برای سی تی اسکن‌های ساده، معمولا نیاز به ناشتایی نیست. اما در مواردی که نیاز به تزریق وجود دارد، ممکن است ۴ تا ۶ ساعت ناشتایی لازم باشد.
3. چه کسانی نباید سی تی اسکن انجام دهند؟
زنان باردار، کودکان یا افرادی با مشکلات شدید کلیوی باید تنها در شرایط ضروری و با نظر پزشک از این روش استفاده کنند.
4. نتیجه سی تی اسکن کی آماده می‌شود؟
بسته به مرکز تصویربرداری، معمولا بین چند ساعت تا ۲ روز کاری زمان نیاز است.
5. آیا سی تی اسکن سرطان‌زاست؟
استفاده مکرر و بدون ضرورت از اشعه ایکس ممکن است خطراتی داشته باشد. ولی در حد معمول، سی تی اسکن ایمن است و میزان اشعه کنترل‌شده می‌باشد.
سی تی اسکن یکی از پیشرفته‌ترین روش‌های تصویربرداری پزشکی است که به کمک آن می‌توان با دقت بالا و در زمان کوتاه بسیاری از بیماری‌ها را تشخیص داد. اگرچه استفاده از اشعه نیاز به ملاحظات خاصی دارد، اما با رعایت نکات ایمنی و اطلاع‌رسانی به پزشک، این روش یکی از امن‌ترین و قابل‌اعتمادترین تکنولوژی‌های تشخیصی به شمار می‌رود.
