تفاوت تومور و سرطان چیست؟
اصطلاحات «تومور» و «سرطان» معمولاً برای توصیف انواع تودهها و برآمدگیهای بدن به کار میروند. با این حال، این دو واژه اغلب با هم اشتباه گرفته میشوند و گاهی بهدرستی استفاده نمیشوند؛ نهتنها در میان عموم مردم، بلکه حتی در بین برخی فعالان حوزه سلامت. برای مثال، گاهی از واژههایی مانند تومور، توده، ضایعه یا لکه استفاده میشود، در حالی که منظور در واقع سرطان است. اما تفاوت واقعی تومور و سرطان چیست؟ و چرا استفاده درست از این اصطلاحات اهمیت دارد؟
تومور چیست؟
در فرهنگ لغت آکسفورد، تومور بهعنوان «هر نوع تورم یا رشد غیرطبیعی در داخل یا روی بخشی از بدن» تعریف شده است. تومورها میتوانند تقریباً در هر نقطهای از بدن شکل بگیرند؛ از جمله در بافت چربی، عضلات، استخوانها، اعصاب و غدد.
با این حال، همه تومورها سرطان نیستند و از سوی دیگر، همه سرطانها هم الزاماً تومور نیستند.
تومورها به دو دسته کلی تقسیم میشوند:
- خوشخیم (غیرسرطانی)
- بدخیم (سرطانی)
برخی تومورهای خوشخیم کاملاً بیخطر هستند و نیازی به درمان ندارند. از جمله این موارد میتوان به لیپومها (تجمع سلولهای چربی زیر پوست) یا همانژیومها (رشد بیش از حد رگهای خونی که معمولاً شبیه لکههای مادرزادی قرمز یا بنفش دیده میشوند) اشاره کرد.
اما بعضی تومورهای خوشخیم، بسته به محل قرارگیریشان، میتوانند مشکلساز شوند. برای مثال، فیبرومهای رحمی ممکن است باعث خونریزی شدید قاعدگی شوند یا تومورهای خوشخیم هیپوفیز میتوانند منجر به تولید بیش از حد برخی هورمونها شوند. اگرچه این تودهها سرطانی نیستند، اما در برخی موارد خطرناک محسوب میشوند و گاهی برداشتن آنها با جراحی توصیه میشود.
سرطان چیست؟
سرطان زمانی شکل میگیرد که سلولهای طبیعی بدن دچار تغییرات ژنتیکی (جهشها) میشوند؛ تغییراتی که باعث میشود این سلولها از سیستمهای کنترل طبیعی بدن فرار کنند.
بیش از ۲۵ سال پیش، ویژگیهای شاخص سرطان تعریف شدند که از مهمترین آنها میتوان به رشد کنترلنشده سلولها و فرار از تخریب توسط سیستم ایمنی اشاره کرد.
نکته بسیار مهم این است که سلولهای سرطانی توانایی نفوذ به بافتهای اطراف (تهاجم) و گسترش به سایر نقاط بدن (متاستاز) را دارند. این ویژگیها همان عواملی هستند که تومورهای بدخیم (سرطان) را از تومورهای خوشخیم متمایز میکنند.
سرطانهایی که در اندامهای جامد مانند پستان، پوست یا ریه ایجاد میشوند، گاهی «تومور بدخیم» نامیده میشوند، زیرا معمولاً به شکل توده ظاهر میشوند. اما همه سرطانها توده تشکیل نمیدهند. برای مثال، سرطانهای خونی مانند لوسمی معمولاً توده مشخصی ایجاد نمیکنند.
تومورها و سرطانها چگونه شناسایی میشوند؟
هم تومورها و هم سرطانها میتوانند باعث ایجاد توده یا برآمدگی شوند؛ تودههایی که یا توسط خود فرد احساس میشوند یا هنگام بررسی یک علامت دیگر کشف میگردند.
علائم، بسته به محل تومور (چه خوشخیم و چه بدخیم) و نوع سلولهای تشکیلدهنده آن، متفاوت هستند. بهعنوان نمونه، تومورهای دستگاه گوارش (مانند مری، معده یا روده) ممکن است با ایجاد انسداد، علائمی مانند دشواری در بلع یا مشکلات گوارشی ایجاد کنند.
برای بررسی دقیقتر، ممکن است از روشهای تصویربرداری مانند سونوگرافی، سیتیاسکن یا امآرآی استفاده شود. همچنین گاهی نمونهبرداری از بافت (از طریق سوزن یا جراحی) انجام میشود تا سلولها زیر میکروسکوپ بررسی شوند و مشخص شود که توده خوشخیم است یا بدخیم.
نحوه کنترل و درمان چگونه است؟
در برخی موارد، نحوه برخورد با تومورهای خوشخیم و بدخیم میتواند مشابه باشد؛ مثلاً برداشتن یک تومور خوشخیم مغزی یا یک سرطان پوستی محدود.
اما در بسیاری از موارد، تفاوتها بسیار اساسی هستند. تومورهای بدخیم (سرطانها) قابلیت گسترش دارند و در مراحل پیشرفته میتوانند خطر مرگ را افزایش دهند. به همین دلیل، درمان سرطان معمولاً حساستر، پیچیدهتر و وابسته به زمان است.
درمان برخی سرطانها شامل ترکیبی از جراحی، پرتودرمانی و یا درمانهای سیستمیک مانند شیمیدرمانی است که کل بدن را تحت تأثیر قرار میدهد.
چرا استفاده درست از واژهها اهمیت دارد؟
استفاده نادرست از واژههای «سرطان» و «تومور» میتواند گمراهکننده و گیجکننده باشد. یکی از دلایل این موضوع، بار روانی و ترسآوری است که واژه «سرطان» در ذهن بسیاری از افراد دارد، حتی با وجود اینکه امروزه بسیاری از سرطانها پیشآگهی خوبی دارند. در ارتباط با بیماران، استفاده دقیق از واژهها اهمیت زیادی دارد. بررسیها نشان دادهاند که کمتر از نیمی از بیماران متوجه میشوند منظور از واژههایی مانند تومور، توده، ضایعه یا لکه، در واقع سرطان است. بهطور کلی، هر نوع زبان مبهم در توضیح بیماری میتواند باعث سردرگمی بیشتر شود.
خلاصه مقاله
تومور و سرطان مترادف یکدیگر نیستند. سرطانهای جامد، تومور محسوب میشوند و تومورهای بدخیم همان سرطانها هستند.
اما:
- همه تومورها بدخیم نیستند.
- و همه سرطانها هم الزاماً توده جامد تشکیل نمیدهند.
درک این تفاوتها، هم برای بیماران و هم برای تصمیمگیریهای درمانی، اهمیت زیادی دارد.
