این نوع جدید دیابت است؛ با دیابت نوع ۵ آشنا شوید
در سال جاری میلادی، فدراسیون بینالمللی دیابت بهطور رسمی شکل پنجم دیابت را به رسمیت شناخت؛ تصمیمی که پس از دههها بحث و اختلاف نظر اتخاذ شد. این نهاد اکنون از سایر مراجع بهداشتی جهانی، از جمله سازمانهای بینالمللی سلامت، خواسته است که همین مسیر را دنبال کنند.
دیابت نوع ۵ بهندرت مورد بحث یا پژوهش قرار گرفته، با این حال تصور میشود که تا ۲۵ میلیون نفر در سراسر جهان به آن مبتلا باشند؛ بهویژه در کشورهای کمدرآمد و با درآمد متوسط، جایی که دسترسی به خدمات پزشکی محدود است.
این نوع دیابت نخستین بار در سال ۱۹۵۵ در جامائیکا توصیف شد، اما برای سالهای طولانی به فراموشی سپرده شد. حتی زمانی که در دهه ۱۹۸۰ از سوی نهادهای بینالمللی مورد توجه قرار گرفت، تشخیص آن با بحثها و تردیدهای فراوانی همراه بود.
نزدیک به هفت دهه است که دانشمندان درباره اصل وجود دیابت نوع ۵ بحث میکنند. در سال ۱۹۹۹، به دلیل نبود شواهد کافی، طبقهبندی آن کنار گذاشته شد. تا امروز نیز هنوز توافقی جامع درباره چگونگی تشخیص یا درمان این نوع دیابت وجود ندارد.
دیابتی متفاوت از انواع شناختهشده
برخلاف دیابت نوع ۱، نوع ۲، دیابت ناشی از آسیب لوزالمعده (۳c) و دیابت بارداری، دیابت نوع ۵ با چاقی، سبک زندگی، بارداری یا اختلالات سیستم ایمنی ارتباطی ندارد. منشأ اصلی آن بهنظر میرسد سوءتغذیه باشد.
این بیماری پیشتر با عنوان «دیابت مرتبط با سوءتغذیه» شناخته میشد و اغلب به اشتباه بهعنوان سایر انواع دیابت تشخیص داده میشود.
از آنجا که مقاومت به انسولین عامل اصلی در دیابت نوع ۵ نیست، درمانهای رایج ممکن است نهتنها مؤثر نباشند، بلکه حتی به بیمار آسیب بزنند. درک دقیق نوع دیابتی که هر فرد به آن مبتلاست، برای انتخاب درمان مناسب حیاتی است.
سالهاست که پژوهشگران حوزه دیابت خواستار بهرسمیتشناختهشدن جهانی این بیماری هستند؛ بیماریای که عمدتاً افراد ساکن در آسیا و آفریقا را درگیر میکند، بهویژه کسانی که با ناامنی شدید غذایی مواجهاند.
به باور متخصصان، دیابت مرتبط با سوءتغذیه از نظر شیوع، از بیماریهایی مانند سل هم شایعتر و تقریباً به اندازه اچآیوی (ایدز) رایج است، اما نبود یک نام رسمی و شناختهشده، تلاشها برای تشخیص بیماران و یافتن درمانهای مؤثر را با مانع جدی روبهرو کرده است. امید میرود شناسایی رسمی این بیماری بهعنوان دیابت نوع ۵، مسیر پیشرفت در مقابله با این بیماری فراموششده و اغلب مرگبار را هموار کند.
نقش سوءتغذیه مزمن در بروز دیابت نوع ۵
در سالهای اخیر، مطالعات متعددی روی حیوانات و انسانها نشان دادهاند که کمبود مزمن مواد مغذی میتواند اثرات مادامالعمر بر لوزالمعده داشته باشد و توانایی آن را در ترشح انسولین و تنظیم قند خون مختل کند.
پژوهشهای جدید برای نخستین بار یک الگوی متابولیکی منحصربهفرد را برای دیابت مرتبط با سوءتغذیه شناسایی کردهاند. در یکی از این مطالعات که در جنوب هند انجام شد، مشخص گردید افراد مبتلا به این نوع دیابت، مانند بیماران دیابت نوع ۱ دچار کمبود انسولین هستند، اما شدت آن کمتر است. از سوی دیگر، برخلاف مبتلایان به دیابت نوع ۲، همچنان به انسولین حساس باقی میمانند و دچار مقاومت به انسولین نمیشوند.
بر اساس مرورهای علمی اخیر، دیابت نوع ۵ با سازوکار بیماریزایی خاص خود شناخته میشود؛ سازوکاری که احتمالاً به رشد ناکامل لوزالمعده در نتیجه دورههای طولانی کمبود تغذیهای مرتبط است.
چرا شناسایی رسمی اهمیت دارد؟
با توجه به شواهد موجود، فدراسیون بینالمللی دیابت تلاش جدی خود را برای شناسایی رسمی دیابت نوع ۵ آغاز کرده است. برخی پژوهشگران این اقدام را «بسیار دیرهنگام» میدانند، در حالی که گروهی دیگر به دلیل نبود معیارهای تشخیصی دقیق و تنوع موارد مرتبط با سوءتغذیه، آن را «زودهنگام و غیرضروری» تلقی میکنند.
برخی معتقدند شمار مبتلایان به دیابت نوع ۵ در حال افزایش است و برخی دیگر بر این باورند که شیوع آن رو به کاهش گذاشته است. در هر صورت، همهچیز به تشخیص صحیح و شناسایی رسمی این بیماری بازمیگردد.
بدون نام و جایگاه رسمی، تأمین بودجه برای پژوهش دشوار است و بدون پژوهش بیشتر، امکان تدوین معیارهای تشخیصی استاندارد یا برآورد دقیق تعداد مبتلایان وجود ندارد.
در همین راستا، یک کارگروه تخصصی برای دیابت نوع ۵ تشکیل شده است تا معیارهای تشخیصی و دستورالعملهای درمانی را تدوین کند، یک سامانه جهانی ثبت دادههای پژوهشی ایجاد شود و برنامههای آموزشی ویژهای برای کادر درمان طراحی گردد.
چالشهای درمان دیابت نوع ۵
الگوی متابولیکی خاص دیابت نوع ۵ باعث میشود پزشکان در تنظیم سطح انسولین بیماران با دقت بسیار بالایی عمل کنند. برخی از بیماران ممکن است تنها به مقادیر بسیار کمی انسولین کمکی نیاز داشته باشند یا به روشهای جایگزین برای تحریک ترشح انسولین احتیاج پیدا کنند، تا از افت یا افزایش خطرناک قند خون جلوگیری شود.
درمان نادرست با انسولین میتواند باعث افت شدید قند خون شود؛ خطری که بهویژه در مناطقی با ناامنی غذایی و دسترسی محدود به تجهیزات پایش قند خون، بسیار جدی است.
این مسئله تنها به آسیا و آفریقا محدود نمیشود. سوءتغذیه در بخشهایی از آمریکای لاتین و حوزه کارائیب نیز در حال گسترش است؛ جایی که ترکیبی پیچیده از عوامل محیطی، سیاسی و اقتصادی، نابرابریهای سلامت و فقر شدید را تشدید کردهاند.
به گفته پژوهشگران، راهحل سریع و سادهای برای مقابله با این بیماری وجود ندارد و مبارزه با آن نیازمند تحقیقات گستردهتر و تلاشهای مستمر آگاهیبخشی است. مشاهده مرگ بیماران جوان بر اثر درمان نادرست یک نوع نادیدهگرفتهشده از دیابت، نشان میدهد که بیتوجهی به این بیماری دیگر قابلقبول نیست.
