مسواک زدن برای نوزادان؛ آیا واقعا لازم است؟

وقتی صحبت از بهداشت دهان و دندان می‌شود، بیشتر والدین تصور می‌کنند این موضوع فقط مخصوص کودکانی است که چند دندان درآورده‌اند یا به سن خاصی رسیده‌اند. اما واقعیت این است که مراقبت از دهان و دندان از همان ماه‌های اول زندگی اهمیت زیادی دارد، حتی پیش از آنکه اولین دندان خود را نشان دهد.

بسیاری از والدین نمی‌دانند که سلامت دهان و دندان نوزاد، از همان روزهای ابتدایی، تأثیر مستقیم بر سلامت آینده کودک دارد؛ از رشد صحیح دندان‌های شیری گرفته تا شکل‌گیری عادت‌های درست در سال‌های بعد.

از طرفی، نوزادان هنوز توانایی بلع و تف کردن کامل ندارند و همین موضوع باعث می‌شود والدین در مورد انجام مراقبت‌های دهانی، به‌خصوص مسواک زدن، تردید داشته باشند. این تردیدها طبیعی است، اما دانستن روش درست و زمان مناسب شروع بهداشت دهان، بسیاری از نگرانی‌ها را برطرف می‌کند.

در این مطلب، تمام جوانب این موضوع را بررسی می‌کنیم تا والدین بدانند مسواک زدن برای نوزادان از چه زمانی لازم است، چگونه انجام می‌شود و چه فوایدی دارد.

چرا بهداشت دهان از همان نوزادی مهم است؟ 🍼

جلوگیری از ایجاد باکتری‌های مضر

دهان نوزاد، حتی بدون دندان، می‌تواند محل جمع شدن میکروب‌ها و باقی‌مانده شیر باشد. این مواد به‌مرور می‌توانند باعث ایجاد بوی بد دهان یا التهاب لثه شوند. با تمیز کردن روزانه لثه‌ها، محیط دهان تمیز و سالم می‌ماند و احتمال رشد باکتری‌های مضر کمتر می‌شود.

آماده‌سازی دهان برای رشد دندان‌ها

پیش از رویش دندان‌ها، لثه‌ها باید سالم و تمیز باشند. اگر لثه‌ها به دلیل تجمع شیر یا باکتری ملتهب شوند، ممکن است زمان رشد دندان‌ها با درد و حساسیت بیشتری همراه باشد. تمیز کردن لثه‌ها کمک می‌کند دندان‌ها در محیطی سالم رشد کنند.

شکل‌گیری عادت‌های درست از همان ابتدا

اگر کودک از نوزادی با لمس دهان و لثه‌هایش کنار بیاید، در آینده هنگام مسواک‌زدن یا مراجعه به دندان‌پزشک همکاری بیشتری خواهد داشت. بسیاری از مشکلات مقاومت کودکان نسبت به مسواک زدن، به ناآشنایی آن‌ها با این فرایند برمی‌گردد.

از چه زمانی باید مسواک زدن یا تمیز کردن دهان نوزاد را شروع کنیم؟ ⏰

قبل از ظاهر شدن اولین دندان

بهترین زمان شروع مراقبت دهانی، زمانی است که هنوز دندانی در دهان دیده نمی‌شود. در این مرحله، استفاده از یک پارچه نخی نرم یا گاز استریل مرطوب کافی است. این کار بهتر است یک یا دو بار در روز انجام شود، مخصوصاً بعد از آخرین وعده شیر شب.

هم‌زمان با رویش اولین دندان

معمولاً اولین دندان نوزاد بین ۶ تا ۱۰ ماهگی بیرون می‌آید. از این زمان به بعد، بهتر است از مسواک انگشتی یا مسواک مخصوص نوزاد استفاده کنید. این ابزارها نرم، کوچک و مناسب دهان حساس نوزاد هستند.

از یک‌سالگی به بعد

با افزایش تعداد دندان‌ها، نیاز به مسواک‌زدن دقیق‌تر می‌شود. در این دوره می‌توان از مقدار بسیار کم خمیر دندان مخصوص نوزادان استفاده کرد. والدین باید مسواک را به‌صورت کامل انجام دهند زیرا کودک در این سن هنوز توانایی کافی برای این کار ندارد.

مسواک زدن نوزاد باید چگونه انجام شود؟ 🪥

انتخاب ابزار مناسب

برای نوزادان بدون دندان، استفاده از یک گاز استریل تمیز یا دستمال نرم مرطوب بهترین انتخاب است. برای نوزادانی که دندان دارند، مسواک انگشتی یا مسواک با سری کوچک و بسیار نرم مناسب‌تر است.

روش صحیح تمیز کردن دهان و لثه‌ها

برای لثه‌ها، کافی است پارچه مرطوب را دور انگشت خود بپیچید و با ملایمت لثه‌ها، گونه‌های داخلی و زبان را تمیز کنید. اگر از مسواک استفاده می‌کنید، حرکات آرام و کوتاه مناسب هستند. تمیز کردن دهان فقط چند ثانیه طول می‌کشد و نباید باعث ناراحتی کودک شود.

استفاده از خمیر دندان

اگرچه برخی والدین نگران خمیر دندان هستند، اما مقدار بسیار کم (به اندازه یک دانه برنج) از خمیر دندان مخصوص کودکان بالای شش ماه هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند. مهم این است که خمیر دندان حاوی فلوراید کم و مناسب برای نوزاد باشد.

فواید مسواک زدن منظم برای نوزادان 🌱

• کاهش خطر پوسیدگی دندان‌های شیری: دندان‌های شیری اگرچه موقت هستند، اما پوسیدگی آن‌ها می‌تواند درد، عفونت و حتی مشکلات تکلم ایجاد کند. مسواک زدن منظم احتمال بروز این مشکلات را به حداقل می‌رساند.
• افزایش سلامت لثه‌ها: لثه‌های سالم، نقش مهمی در رشد درست دندان‌ها دارند. مسواک زدن آرام باعث ماساژ لثه و بهبود جریان خون در این ناحیه می‌شود.
• جلوگیری از بوی بد دهان: نوزادان نیز ممکن است به دلیل تجمع شیر یا آلودگی دهان دچار بوی بد دهان شوند. تمیز کردن روزانه دهان این مشکل را برطرف می‌کند.

اشتباهات رایج والدین در مسواک زدن نوزاد 🚫

شروع دیرهنگام بهداشت دهان

بسیاری از والدین تا زمان رویش چند دندان منتظر می‌مانند اما این کار اشتباه است. مراقبت باید از نوزادی آغاز شود.

استفاده از خمیر دندان زیاد

مصرف زیاد خمیر دندان، به‌خصوص اگر کودک آن را قورت دهد، توصیه نمی‌شود. مقدار بسیار کم کافی است.

فشار بیش از حد هنگام مسواک زدن

فشار زیاد باعث آسیب به لثه‌های حساس نوزاد می‌شود. این کار ممکن است کودک را از مسواک زدن متنفر کند.

آیا عدم مسواک زدن نوزاد می‌تواند مشکل‌ساز شود؟ ⚠️

احتمال بروز «پوسیدگی دندان شیری زودرس»

اگرچه نوزاد در ابتدا فقط چند دندان کوچک دارد، اما این دندان‌ها به شدت حساس و آسیب‌پذیر هستند. تجمع شیر، به‌خصوص شیر خشک یا شیر شبانه، می‌تواند محیطی اسیدی ایجاد کند و به مرور باعث پوسیدگی در همان دندان‌های ابتدایی شود. این نوع پوسیدگی که گاهی «پوسیدگی شیشه شیر» نامیده می‌شود، در نوزادانی که مراقبت دهانی مناسب ندارند بیشتر دیده می‌شود.

مشکلات غذایی و تغذیه‌ای آینده

کودکی که به دلیل پوسیدگی دندان یا التهاب لثه درد می‌کشد، معمولاً در خوردن غذاهای جدید مقاومت می‌کند و حتی ممکن است وزن‌گیری مناسبی نداشته باشد. بنابراین، سلامت دهان از همان ابتدا در تغذیه کودک نیز اثرگذار است.

افزایش هزینه‌های درمانی در سال‌های بعد

مشکلات دهانی در نوزادی ممکن است در آینده نیاز به درمان‌های ترمیمی یا حتی جراحی داشته باشند که زمان‌بر و پرهزینه هستند. مراقبت ساده و روزانه می‌تواند از بسیاری از این هزینه‌ها جلوگیری کند.

نکاتی برای اینکه نوزاد هنگام مسواک زدن همکاری بیشتری داشته باشد 🎈

انتخاب زمان مناسب

بهتر است دهان نوزاد را زمانی تمیز کنید که خسته یا بی‌قرار نباشد. پس از حمام یا هنگام بازی آرام، معمولاً کودک همکاری بیشتری دارد.

استفاده از بازی و سرگرمی

اگر مسواک انگشتی استفاده می‌کنید، می‌توانید آن را به شکل یک بازی ساده تبدیل کنید؛ مثلاً بگویید «حالا نوبت این دندان کوچولوست!» یا از یک آهنگ کوتاه استفاده کنید تا کودک حوصله بیشتری داشته باشد.

الگوگیری از والدین

نوزادان و کودکان با نگاه کردن به رفتار والدین یاد می‌گیرند. اگر والدین در برابر کودک مسواک بزنند، کودک حس می‌کند این کار طبیعی و بخشی از زندگی روزمره است.

آیا مسواک زدن نوزاد درد دارد؟ 🧸

• در حالت عادی خیر: اگر از ابزار مناسب و فشار کم استفاده شود، مسواک زدن نه‌تنها دردناک نیست، بلکه باعث ایجاد حس آرامش در لثه‌ها می‌شود.
• در دوران دندان‌درآوردن ممکن است کمی حساسیت ایجاد شود: وقتی نوزاد در حال دندان‌درآوردن است، لثه‌ها حساس‌تر می‌شوند. در این دوره می‌توانید از مسواک بسیار نرم یا پارچه مرطوب استفاده کنید تا کودک اذیت نشود.
• اگر کودک شدیداً مقاومت کرد، احتمال وجود زخم یا التهاب هست: در چنین شرایطی بد نیست دهان نوزاد را بررسی کنید یا با پزشک مشورت کنید تا علت حساسیت مشخص شود.

آیا باکتری‌ها از والدین به نوزاد منتقل می‌شوند؟ 🦠

بله، انتقال میکروبی دهان شایع است

بسیاری از والدین بدون اینکه بدانند، با بوسیدن دهان کودک یا فوت‌کردن غذای او، باکتری‌های دهانی خود را منتقل می‌کنند. اگر والدین بهداشت دهانشان را خوب رعایت نکنند، احتمال انتقال باکتری‌های پوسیدگی‌زا بیشتر می‌شود.

اهمیت بهداشت دهان والدین

برای محافظت از سلامت دهان نوزاد، والدین نیز باید مسواک زدن منظم، نخ دندان و چکاپ دندان‌پزشکی را جدی بگیرند. سلامت والدین در سلامت کودک نقش مستقیم دارد.

پرهیز از کارهای رایج اما اشتباه

کارهایی مثل لیسیدن پستانک کودک برای تمیز کردن آن یا امتحان‌کردن غذای نوزاد با همان قاشق او، هرچند رایج‌اند، اما می‌توانند باکتری منتقل کنند و بهتر است انجام نشوند.

نکات طلایی برای انتخاب مسواک مناسب نوزاد ⭐

توجه به اندازه سری مسواک

سری مسواک باید بسیار کوچک باشد تا داخل دهان نوزاد جا شود و باعث ایجاد حالت تهوع یا ناراحتی نشود.

انتخاب برس بسیار نرم

برس‌های سخت می‌توانند به لثه آسیب بزنند. مسواک‌های مخصوص نوزاد معمولاً فوق‌العاده نرم هستند و فشار کمی وارد می‌کنند.

انتخاب دسته مناسب برای والدین

چون والدین مسواک می‌زنند، دسته مسواک باید طوری باشد که به‌راحتی در دست قرار گیرد و کنترل خوبی داشته باشد.

سوالات متداول

منبع: nct – betterhealth