انواع بیماری زمینه ای: ۵۰ بیماری زمینه ای را بشناسید!

سلامتی نعمتی است که تا زمانی که دچار مشکل نشویم، اهمیت واقعی آن را درک نمی‌کنیم. بسیاری از افراد ممکن است به‌ظاهر سالم باشند، اما در بدنشان بیماری‌هایی وجود داشته باشد که طولانی‌مدت هستند و به‌سادگی درمان نمی‌شوند. به این مشکلات بیماری‌های زمینه‌ای گفته می‌شود.

بیماری زمینه‌ای یعنی وضعیتی که از قبل در بدن وجود دارد و می‌تواند بر نحوه مقابله بدن با بیماری‌های جدید اثر بگذارد. برای مثال، کسی که دیابت دارد، ممکن است در برابر یک عفونت ساده یا حتی سرماخوردگی بیشتر آسیب ببیند. همین موضوع نشان می‌دهد چرا شناخت بیماری‌های زمینه‌ای و مدیریت آن‌ها اهمیت زیادی دارد.

در این مقاله، لیست کاملی از بیماری‌های زمینه‌ای مهم را بررسی می‌کنیم تا با انواع آن‌ها آشنا شوید.

انواع بیماری زمینه

۱. دیابت

دیابت یکی از شایع‌ترین بیماری‌های زمینه‌ای است که در آن بدن توانایی کنترل قند خون را از دست می‌دهد. وقتی انسولین به اندازه کافی تولید نشود یا بدن به آن مقاومت نشان دهد، سطح قند خون بالا می‌رود. این مشکل می‌تواند به مرور زمان به کلیه‌ها، چشم‌ها، اعصاب و قلب آسیب جدی وارد کند.

افراد مبتلا به دیابت باید رژیم غذایی متعادل داشته باشند، قند و کربوهیدرات‌های ساده را محدود کنند، ورزش منظم انجام دهند و دارو یا انسولین مصرف کنند. عدم کنترل دیابت می‌تواند به بروز عوارضی مثل نابینایی، نارسایی کلیه یا حملات قلبی منجر شود.

۲. فشار خون بالا

فشار خون بالا یا هیپرتانسیون به بیماری خاموش معروف است، چون اغلب بدون علامت است و فرد ممکن است سال‌ها از وجود آن بی‌خبر باشد. اگر فشار خون طولانی‌مدت کنترل نشود، دیواره رگ‌ها آسیب می‌بیند و احتمال سکته مغزی، حمله قلبی و نارسایی کلیه افزایش پیدا می‌کند.

روش‌های کنترل فشار خون شامل کاهش مصرف نمک، داشتن وزن مناسب، فعالیت بدنی کافی و مصرف دارو تحت نظر پزشک است. افراد در معرض خطر باید به‌طور منظم فشار خون خود را بررسی کنند.

۳. بیماری‌های قلبی

بیماری‌های قلبی طیف وسیعی از مشکلات مانند گرفتگی عروق، نارسایی قلبی و آریتمی را شامل می‌شوند. این بیماری‌ها می‌توانند باعث درد قفسه سینه، تنگی نفس و کاهش توانایی در فعالیت‌های روزانه شوند.

علت اصلی این بیماری‌ها اغلب سبک زندگی ناسالم است؛ مثل مصرف دخانیات، تغذیه نامناسب و بی‌تحرکی. درمان شامل تغییر عادات غذایی، ورزش منظم، مصرف دارو و در برخی موارد جراحی است.

۴. آسم

آسم یک بیماری مزمن ریوی است که باعث تنگی نفس، سرفه و خس‌خس سینه می‌شود. این بیماری معمولاً در اثر حساسیت به مواد آلرژی‌زا، گرد و غبار یا آلودگی هوا تشدید می‌شود.

کنترل آسم نیاز به مصرف داروهای استنشاقی، دوری از عوامل محرک و داشتن سبک زندگی سالم دارد. آسم درمان قطعی ندارد، اما با مراقبت درست می‌توان علائم آن را کنترل کرد.

۵. بیماری انسدادی مزمن ریه

بیماری انسدادی مزمن ریه معمولاً در اثر مصرف طولانی‌مدت دخانیات یا قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا ایجاد می‌شود. این بیماری باعث سختی در تنفس، سرفه‌های مزمن و خلط زیاد می‌شود.

اگرچه بیماری انسدادی مزمن ریه درمان قطعی ندارد، اما می‌توان با ترک سیگار، مصرف داروهای تجویز شده و اکسیژن‌درمانی علائم آن را کاهش داد و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشید.

۶. فیبروز ریه

در فیبروز ریه، بافت ریه به مرور سفت و زخمی می‌شود و توانایی جذب اکسیژن کاهش پیدا می‌کند. بیماران معمولاً دچار تنگی نفس، سرفه خشک و خستگی مداوم هستند.

این بیماری پیش‌رونده است و درمان قطعی ندارد، اما داروها و درمان‌های حمایتی می‌توانند روند پیشرفت بیماری را کند کنند. در موارد شدید، پیوند ریه تنها گزینه درمانی است.

۷. بیماری‌های کلیوی

کلیه‌ها وظیفه پاکسازی خون و دفع مواد زائد را دارند. وقتی عملکرد آن‌ها کاهش پیدا کند، فرد دچار بیماری مزمن کلیوی می‌شود. علائم این بیماری شامل ورم پاها، خستگی و فشار خون بالا است.

در مراحل پیشرفته، بیماری کلیوی می‌تواند به نارسایی کلیه منجر شود که در این حالت بیمار به دیالیز یا پیوند کلیه نیاز پیدا می‌کند. کنترل بیماری شامل مصرف دارو، رژیم غذایی کم‌نمک و کنترل قند و فشار خون است.

۸. بیماری‌های کبدی

کبد نقش مهمی در متابولیسم بدن دارد. بیماری‌های زمینه‌ای کبدی شامل کبد چرب، هپاتیت و سیروز است. این بیماری‌ها می‌توانند باعث خستگی، زردی پوست و تورم شکم شوند.

اصلاح سبک زندگی، پرهیز از مصرف الکل و داروهای مضر برای کبد و درمان دارویی تحت نظر پزشک در کنترل این بیماری‌ها مؤثر است.

۹. سرطان‌ها

سرطان زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های بدن به‌طور غیرطبیعی رشد کنند و توده‌های سرطانی تشکیل دهند. انواع مختلفی از سرطان وجود دارد؛ مانند سرطان سینه، پروستات، معده و ریه.

درمان سرطان بسته به نوع و مرحله بیماری متفاوت است و می‌تواند شامل جراحی، شیمی‌درمانی یا پرتو درمانی باشد. سرطان یکی از مهم‌ترین بیماری‌های زمینه‌ای است، چون توان سیستم ایمنی بدن را کاهش می‌دهد.

۱۰. بیماری ام‌اس (MS)

ام‌اس یک بیماری خودایمنی است که به سیستم عصبی مرکزی آسیب می‌زند. بیماران ممکن است دچار تاری دید، مشکلات حرکتی و بی‌حسی در اندام‌ها شوند.

درمان قطعی برای ام‌اس وجود ندارد، اما داروها می‌توانند علائم را کنترل کنند و روند پیشرفت بیماری را کند سازند. مراقبت روانی و جسمی از بیماران در این بیماری اهمیت زیادی دارد.

۱۱. آرتریت روماتوئید

این بیماری خودایمنی باعث التهاب مفاصل می‌شود. علائم آن شامل درد، تورم و سفتی مفاصل به‌ویژه در صبح است. اگر کنترل نشود، می‌تواند به تغییر شکل مفاصل منجر شود.

درمان شامل داروهای ضدالتهاب، فیزیوتراپی و تغییر سبک زندگی است. تشخیص زودهنگام می‌تواند از آسیب دائمی به مفاصل جلوگیری کند.

۱۲. لوپوس

لوپوس بیماری‌ای است که در آن سیستم ایمنی به بافت‌های بدن حمله می‌کند. علائم آن متنوع است و می‌تواند شامل خستگی، درد مفاصل، مشکلات پوستی و حتی آسیب به اندام‌های داخلی باشد.

درمان شامل داروهای ضدالتهاب و سرکوب‌کننده سیستم ایمنی است. بیماران باید سبک زندگی سالمی داشته باشند و از نور شدید خورشید دوری کنند.

۱۳. چاقی

چاقی صرفاً اضافه وزن نیست؛ بلکه یک بیماری زمینه‌ای محسوب می‌شود. چاقی خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، دیابت، فشار خون بالا و حتی برخی سرطان‌ها را افزایش می‌دهد.

کنترل چاقی نیازمند تغییر در رژیم غذایی، فعالیت بدنی منظم و در برخی موارد جراحی کاهش وزن است.

۱۴. کم‌کاری تیروئید

در کم‌کاری تیروئید، غده تیروئید هورمون کافی تولید نمی‌کند. این بیماری باعث خستگی، افزایش وزن، خشکی پوست و ریزش مو می‌شود.

درمان اصلی آن مصرف داروهای هورمونی جایگزین است. با درمان درست، فرد می‌تواند زندگی طبیعی داشته باشد.

۱۵. پرکاری تیروئید

برعکس کم‌کاری، در پرکاری تیروئید هورمون زیادی تولید می‌شود. این بیماری باعث لاغری ناگهانی، تپش قلب، تعریق زیاد و اضطراب می‌شود.

درمان شامل دارو، ید رادیواکتیو یا جراحی است. کنترل به‌موقع این بیماری از عوارض قلبی جلوگیری می‌کند.

۱۶. افسردگی مزمن

افسردگی طولانی‌مدت می‌تواند بر سلامت جسم و روان فرد اثر منفی بگذارد. بیماران معمولاً دچار بی‌حوصلگی، کاهش انرژی و ناامیدی هستند.

درمان شامل جلسات روان‌درمانی، داروهای ضدافسردگی و حمایت خانواده است. توجه به این بیماری اهمیت زیادی دارد، چون بر سایر مشکلات جسمی نیز اثر می‌گذارد.

۱۷. اضطراب شدید

اضطراب طبیعی است، اما وقتی شدید و طولانی شود به بیماری تبدیل می‌شود. افراد دچار اضطراب شدید معمولاً تپش قلب، بی‌قراری و مشکل در خواب دارند.

روش‌های درمان شامل روان‌درمانی، دارو و تمرین‌های آرام‌سازی است. مدیریت استرس نقش مهمی در کنترل این بیماری دارد.

۱۸. اسکیزوفرنی

یک بیماری روانی جدی است که با توهم، هذیان و اختلال در تفکر همراه است. بیماران ممکن است ارتباط خود با واقعیت را از دست بدهند.

درمان شامل داروهای ضدروان‌پریشی و حمایت روانی و اجتماعی است. زندگی با اسکیزوفرنی نیاز به مراقبت مداوم دارد.

۱۹. آلزایمر

آلزایمر شایع‌ترین نوع زوال عقل است. بیماران ابتدا دچار فراموشی جزئی می‌شوند و با گذشت زمان توانایی شناختی و ارتباطی خود را از دست می‌دهند.

هیچ درمان قطعی وجود ندارد، اما داروها و تمرین‌های ذهنی می‌توانند روند پیشرفت بیماری را کند کنند. حمایت خانواده برای این بیماران بسیار حیاتی است.

۲۰. پارکینسون

پارکینسون یک بیماری عصبی است که باعث لرزش دست‌ها، کندی حرکت و خشکی عضلات می‌شود. این بیماری معمولاً در سنین بالا بروز پیدا می‌کند.

داروها می‌توانند علائم را کاهش دهند، اما بیماری به‌مرور پیشرفت می‌کند. فیزیوتراپی و ورزش سبک در بهبود کیفیت زندگی بیماران نقش دارد.

۲۱. صرع

صرع یک بیماری عصبی است که با تشنج‌های مکرر شناخته می‌شود. در این بیماری فعالیت غیرطبیعی مغز باعث حرکات غیرارادی، از دست دادن هوشیاری یا تغییرات رفتاری می‌شود. اگرچه صرع درمان قطعی ندارد، اما با مصرف داروهای ضدتشنج و رعایت سبک زندگی سالم می‌توان آن را کنترل کرد.

۲۲. میگرن

میگرن سردرد شدید و ضربان‌داری است که اغلب با حالت تهوع، حساسیت به نور و صدا همراه می‌شود. این بیماری می‌تواند زندگی روزمره فرد را مختل کند.

علت دقیق آن مشخص نیست، اما عوامل ژنتیکی، استرس و تغذیه نقش دارند. دارو، مدیریت استرس و خواب کافی در کنترل میگرن مؤثر است.

۲۳. پوکی استخوان

پوکی استخوان باعث ضعیف شدن استخوان‌ها و افزایش خطر شکستگی می‌شود. این بیماری بیشتر در سنین بالا و به‌ویژه در زنان دیده می‌شود. تغذیه مناسب حاوی کلسیم و ویتامین D، ورزش و گاهی مصرف دارو برای تقویت استخوان‌ها ضروری است.

۲۴. کم‌خونی

کم‌خونی زمانی رخ می‌دهد که تعداد گلبول‌های قرمز یا هموگلوبین خون پایین بیاید. فرد دچار ضعف، خستگی و رنگ‌پریدگی می‌شود. شایع‌ترین علت آن فقر آهن است که با مصرف مکمل‌ها و رژیم غذایی غنی از آهن قابل درمان است.

۲۵. بیماری‌های گوارشی

این بیماری‌ها باعث التهاب روده می‌شوند و علائمی مثل درد شکم، اسهال و کاهش وزن دارند. کولیت اولسراتیو و کرون از شایع‌ترین انواع آن هستند. کنترل آن‌ها شامل دارو، رژیم غذایی خاص و در موارد شدید، جراحی است.

۲۶. رفلاکس معده

در رفلاکس معده، اسید معده به مری برمی‌گردد و باعث سوزش سر دل و گلودرد می‌شود. این مشکل معمولاً پس از غذا یا هنگام دراز کشیدن تشدید می‌شود.اصلاح رژیم غذایی، پرهیز از پرخوری و مصرف داروهای ضداسید در کنترل آن مؤثر است.

۲۷. بیماری سلیاک

سلیاک یک بیماری خودایمنی است که در اثر حساسیت به گلوتن ایجاد می‌شود. مصرف گلوتن باعث التهاب روده و مشکلات گوارشی می‌شود. تنها درمان قطعی آن، پرهیز کامل از غذاهای حاوی گلوتن مثل نان و ماکارونی معمولی است.

۲۸. آلرژی‌های مزمن

آلرژی‌ها می‌توانند به شکل حساسیت فصلی، پوستی یا غذایی ظاهر شوند. علائم آن شامل عطسه، خارش، کهیر یا مشکلات تنفسی است. کنترل آلرژی معمولاً با پرهیز از محرک‌ها و مصرف داروهای ضدآلرژی انجام می‌شود.

۲۹. هموفیلی

هموفیلی یک بیماری ژنتیکی نادر است که در آن خون به‌خوبی لخته نمی‌شود. بیماران ممکن است دچار خونریزی‌های طولانی یا داخلی شوند. درمان شامل تزریق فاکتورهای انعقادی و پرهیز از فعالیت‌های پرخطر است.

۳۰. تالاسمی

تالاسمی یک بیماری خونی ارثی است که باعث کم‌خونی شدید می‌شود. بیماران معمولاً نیاز به تزریق خون منظم دارند.
این بیماری به‌ویژه در کشورهای مدیترانه‌ای شایع است و درمان قطعی آن پیوند مغز استخوان است.

۳۱. ایدز

ویروس HIV سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کند و فرد را مستعد عفونت‌های خطرناک می‌سازد. اگر کنترل نشود، به بیماری ایدز تبدیل می‌شود.

درمان قطعی وجود ندارد، اما داروهای ضدویروسی می‌توانند بیماری را کنترل کرده و عمر بیمار را افزایش دهند.

۳۲. بیماری‌های خودایمنی مانند پسوریازیس

پسوریازیس یک بیماری پوستی است که باعث ایجاد لکه‌های قرمز و پوسته‌پوسته روی پوست می‌شود. این بیماری قابل درمان قطعی نیست، اما داروها و کرم‌های مخصوص می‌توانند علائم را کاهش دهند.

۳۳. بیماری‌های عصبی عضلانی

این بیماری‌ها بر ارتباط بین اعصاب و عضلات اثر می‌گذارند و باعث ضعف عضلانی می‌شوند. درمان شامل دارو و گاهی جراحی است و بیماران باید تحت نظر پزشک باشند.

۳۴. بیماری‌های چشمی

گلوکوم یا آب‌سیاه بیماری‌ای است که فشار داخل چشم را بالا می‌برد و در صورت عدم درمان می‌تواند به نابینایی منجر شود. تشخیص زودهنگام و درمان دارویی یا جراحی می‌تواند از آسیب جدی جلوگیری کند.

۳۵. ناشنوایی یا کم‌شنوایی شدید

کم‌شنوایی می‌تواند مادرزادی یا اکتسابی باشد. این مشکل بر کیفیت زندگی تأثیر زیادی می‌گذارد. درمان با استفاده از سمعک، کاشت حلزون یا گفتاردرمانی امکان‌پذیر است.

۳۶. نابینایی یا کم‌بینایی شدید

افرادی که دچار اختلال شدید بینایی هستند معمولاً نیاز به مراقبت ویژه دارند. درمان بستگی به علت نابینایی دارد و شامل جراحی، دارو یا استفاده از وسایل کمک‌بینایی است.

۳۷. نارسایی قلبی

در این بیماری قلب نمی‌تواند خون را به اندازه کافی پمپاژ کند. فرد دچار تنگی نفس، ورم پاها و خستگی می‌شود. درمان شامل دارو، تغییر سبک زندگی و گاهی جراحی است.

۳۸. بیماری‌های دریچه قلب

اختلال در عملکرد دریچه‌های قلب می‌تواند باعث مشکلاتی مثل سوفل قلبی و تنگی نفس شود. گاهی نیاز به جراحی و تعویض دریچه وجود دارد.

۳۹. تنگی عروق کرونر

وقتی رگ‌های تغذیه‌کننده قلب باریک شوند، جریان خون کاهش می‌یابد و خطر سکته قلبی بالا می‌رود. درمان شامل دارو، ورزش، رژیم غذایی سالم و گاهی جراحی بای‌پس است.

۴۰. سکته مغزی قبلی

افرادی که یک بار سکته مغزی کرده‌اند، در معرض سکته دوباره قرار دارند. این افراد نیاز به مراقبت و درمان مداوم دارند. فیزیوتراپی و داروها برای کاهش خطر حملات مجدد ضروری‌اند.

۴۱. بیماری‌های روانی شدید

اختلال دوقطبی باعث تغییرات شدید خلق‌وخو می‌شود؛ فرد بین افسردگی عمیق و شیدایی شدید در نوسان است. درمان شامل داروهای تثبیت‌کننده خلق و جلسات روان‌درمانی است.

۴۲. اختلال وسواس فکری عملی (OCD)

در این بیماری فرد افکار مزاحم و تکراری دارد و برای کاهش اضطراب مجبور به انجام کارهای تکراری می‌شود. درمان شامل روان‌درمانی و داروهای ضداضطراب است.

۴۳. اوتیسم

اوتیسم یک اختلال رشدی است که بر ارتباط اجتماعی و رفتار فرد اثر می‌گذارد. شدت آن در افراد مختلف متفاوت است. درمان قطعی وجود ندارد، اما گفتاردرمانی و کاردرمانی به بهبود مهارت‌ها کمک می‌کند.

۴۴. بیماری‌های ژنتیکی نادر

سندرم داون یک بیماری کروموزومی است که باعث مشکلات رشدی و ذهنی می‌شود. این بیماری درمان قطعی ندارد، اما آموزش و حمایت خانواده می‌تواند کیفیت زندگی فرد را بهبود دهد.

۴۵. نارسایی ایمنی

برخی افراد به دلیل مشکلات ژنتیکی یا بیماری‌ها، سیستم ایمنی ضعیفی دارند. این موضوع باعث می‌شود بیشتر در معرض عفونت‌ها باشند. درمان شامل داروها و تقویت‌کننده‌های ایمنی است.

۴۶. مشکلات انعقاد خون

این بیماری باعث افزایش لخته شدن خون می‌شود و خطر سکته و آمبولی را بالا می‌برد. درمان شامل داروهای رقیق‌کننده خون و پرهیز از کم‌تحرکی است.

۴۷. بیماری‌های متابولیک

نقرس زمانی رخ می‌دهد که سطح اسید اوریک در بدن بالا برود و کریستال‌هایی در مفاصل تشکیل شوند. این بیماری باعث درد شدید مفاصل می‌شود و نیاز به رژیم غذایی خاص و دارو دارد.

۴۸. بیماری‌های پوستی مزمن

اگزما باعث خارش، قرمزی و التهاب پوست می‌شود. این بیماری مزمن است و معمولاً دوره‌های بهبود و عود دارد. درمان شامل کرم‌های مرطوب‌کننده و داروهای ضدالتهاب است.

۴۹. نارسایی غدد فوق کلیوی

این بیماری نادر زمانی رخ می‌دهد که غدد فوق کلیوی هورمون کافی تولید نکنند. علائم آن شامل خستگی، کاهش وزن و افت فشار خون است. درمان با داروهای هورمونی جایگزین انجام می‌شود.

۵۰. بیماری‌های عفونی مزمن

این بیماری‌ها باعث التهاب کبد می‌شوند و اگر درمان نشوند، به سیروز یا سرطان کبد منجر می‌گردند. درمان شامل داروهای ضدویروسی و مراقبت‌های خاص است.

سوالات متداول درباره انواع بیماری زمینه ای