دندان قروچه یا بروکسیسم چیست؟ از علائم تا درمان
دندان قروچه به ساییدن دندان ها یا فشار بر آن ها گفته می شود. اگر فردی دچار دندان قروچه باشد، ممکن است به طور ناخودآگاه دندان های خود را در زمان بیداری به یکدیگر بسایید که به آن «دندان قروچه بیداری» گفته می شود. همچنین ممکن است این اتفاق در زمان خواب رخ دهد که به آن «دندان قروچه شبانه» گفته می شود.
دندان قروچه خواب یک اختلال حرکتی مربوط به خواب محسوب می شود. افرادی که در هنگام خواب دندان های خود را به هم می فشارند یا دندان قروچه می کنند، معمولا بیش از سایرین دچار سایر اختلالات خواب مانند خروپف و آپنه خواب می شوند.
دندان قروچه خفیف ممکن است نیاز به درمان نداشته باشد. اما این اختلال در برخی از افراد می تواند به اندازه ای مکرر و شدید باشد که منجر به ایجاد مشکلاتی در فک شده و با سردرد، آسیب به دندان ها و… همراه شود.
از آنجا که ممکن است دچار دندان قروچه شبانه باشید و تا زمان بروز عوارض از آن بی اطلاع باشید، شناختن علائم و نشانه های دندان قروچه و مراجعه منظم به دندانپزشکی اهمیت بالایی دارد.
علائم دندان قروچه
علائم و نشانه های دندان قروچه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ساییدن یا فشار دادن دندان ها، که ممکن است آنقدر صدای آن بلند باشد که شریک زندگی شما را بیدار کند.
- صافی، شکستگی، بریدگی یا شل شدگی دندان ها.
- فرسودگی مینای دندان ها، که باعث دیده شدن لایه های عمیق دندان می شود.
- افزایش درد یا حساس شدن دندان ها.
- خستگی، قفل شدن یا سفت شدن عضلات فک که مانع از باز و بسته شدن دهان می شوند.
- احساس درد در فک، گردن یا صورت.
- دردی که مانند گوش درد احساس می شود، اما ناشی از مشکلات مربوط به گوش نباشد.
- سردرد مداومی که از گیجگاه شروع می شود.
- آسیب دیدگی ناشی از جویدن در داخل دهان.
- اختلال در خواب.
دلایل دندان قروچه
هنوز پزشکان کاملاً نمی دانند که چه چیزی باعث دندان قروچه می شود، اما این احتمال می رود که به دلیل ترکیبی از عوامل جسمی، روانی و ژنتیکی ایجاد شود.
«دندان قروچه بیداری» ممکن است به دلیل وجود احساساتی مانند اضطراب، استرس، عصبانیت، ناامیدی یا تنش ایجاد شود. همچنین این مشکل می تواند نوعی واکنش دفاعی بدن یا نوعی عادت در هنگام تمرکز باشد.
«دندان قروچه شبانه» نیز ممکن است نوعی فعالیت جویدنی مربوط به خواب باشد که به دلیل تحریک در طول خواب رخ می دهد.
عوامل زمینه ساز این اختلال
این عوامل باعث افزایش احتمال ایجاد بروکسیسم می شوند:
- فشار: افزایش اضطراب، استرس، خشم و ناامیدی می توانند منجر به ساییدن دندان ها شوند.
- سن: دندان قروچه در کودکان خردسال شایع است، اما اغلب در بزرگسالی از بین می رود.
- تیپ شخصیتی: داشتن تیپ شخصیتی پرخاشگرانه، رقابتی یا بیش فعال می تواند خطر این اختلال را افزایش دهد.
- داروها و مواد دیگر: بروکسیسیم ممکن است بر اثر عوارض جانبی برخی از داروهای روانپزشکی مانند داروهای ضد افسردگی خاص ایجاد شود. همچنین استعمال دخانیات، مصرف نوشیدنی های کافئین دار یا الکلی یا استفاده از داروهای روانگردان ممکن است خطر بروکسیسم را افزایش دهد.
- اعضای خانواده: بروکسیسم شبانه معمولا به صورت خانوادگی اتفاق می افتد. اگر سایر اعضای خانواده شما این مشکل را دارند، احتمالا شما هم به آن مبتلا هستید.
- سایر اختلالات: بروکسیسم می تواند با برخی از اختلالات دیگر مانند بیماری پارکینسون، زوال عقل، اختلال ریفلاکس معده، صرع، ترس شبانه، اختلالات مربوط به خواب مانند آپنه خواب و اختلال کمبود توجه/بیش فعالی همراه باشد.
عوارض ناشی از بروکسیسم
بروکسیسم در اکثر موارد با عوارض جدی همراه نیست. اما نوع شدید آن ممکن است منجر به موارد زیر شود:
- آسیب به دندان ها، تاج دندان ها یا فک
- سردردهای تنشی
- درد شدید صورت یا فک
- بی نظمی هایی که در مفصل گیجگاهی فکی واقع در جلوی گوش ایجاد می شوند، ممکن است باعث شوند که در هنگام باز و بسته کردن دهان صدایی شبیه کلیک ایجاد شود.
تشخیص اختلال چگونه انجام می شود؟
در معاینات منظم دندانپزشکی، دندانپزشک شما احتمالاً علائم دندان قروچه را بررسی می کند. این بررسی به روش های زیر صورت می پذیرد:
ارزیابی
دندانپزشک در صورت مشاهده علائم، طی چندین ویزیت بعدی به دنبال تغییراتی در دهان و دندان می گردد تا روند پیشرفت مشکل را بررسی کند.
تعیین علت
اگر دندانپزشک به وجود بروکسیسم مشکوک شود، سعی می کند با پرسیدن سوالاتی در مورد سلامت عمومی دندان ها، داروهای مصرفی، برنامه های روزمره و عادات خواب، علت آن را مشخص کند.
دندانپزشک برای ارزیابی میزان دندان قروچه موارد زیر را بررسی می کند:
- حساسیت در عضلات فک
- ناهنجاری های آشکار دندان، مانند شکسته شدن یا از بین رفتن دندان ها
- بررسی آسیب های دیگر به دندان ها، استخوان زیرین دندان ها و لثه ها که معمولاً با کمک اشعه ایکس انجام می شوند.
- انجام معاینه دندانپزشکی می تواند سایر اختلالات احتمالی را که باعث ایجاد درد مشابه در فک یا گوش می شوند را مشخص کند.
معرفی به متخصص دیگر
اگر تعیین شود که مشکل شما ریشه در اختلالات مربوط به خواب دارد، ممکن است دندانپزشک شما را به یک متخصص پزشکی خواب معرفی کند. این متخصصان می توانند مشکلات مربوط به خوابیدن شما را بررسی کرده و تا حد امکان آن ها را درمان کنند.
همچنین اگر دلیل بروکسیسم شما اضطراب یا سایر مسائل روانشناختی باشد، ممکن است به یک مشاور ارجاع داده شوید.
درمان دندان قروچه
در بسیاری از موارد نیازی به درمان نیست. بسیاری از کودکان بدون انجام درمان با افزایش سن بهبود می یابند و بسیاری از بزرگسالان مشکلشان آنقدر شدید نیست که به درمان نیاز داشته باشند. البته در صورتی که مشکل شدید باشد، می تواند از دندانپزشکی، روش های درمانی دیگر و دارو درمانی برای جلوگیری از آسیب بیشتر به دندان ها و تسکین درد یا ناراحتی فک بهره برد.
روش های زیر برای حل این مشکل وجود دارند، اما بهتر است با دندانپزشک یا پزشک خود صحبت کنید تا بفهمید کدام گزینه برای شما بهتر است.
روش های دندانپزشکی
اگر شما یا فرزندتان دندان قروچه دارید، پزشک ممکن است روش هایی را برای حفظ یا بهبود دندان هایتان پیشنهاد دهد. اگرچه این روش ها ممکن است از سایش دندان جلوگیری کرده یا آن را اصلاح کنند، اما ممکن است دندان قروچه را متوقف نکنند. این روش های عبارتند از:
- آتل و محافظ دهان: این ابزارها برای جدا نگه داشتن دندان ها ساخته شده اند تا از آسیب ناشی از فشار و ساییدن جلوگیری کنند. ماده اصلی تشکیل دهنده آن ها می تواند اکریلیک سخت یا نرم باشد و بر روی دندان های بالا یا پایین قرار می گیرند.
- اصلاح دندان: در موارد شدید، هنگامی که ساییدگی دندان منجر به حساسیت یا عدم توانایی در جویدن شده باشد، ممکن است دندانپزشک شما روش های ترمیمی را پیشنهاد کند.
داروها
به طور کلی داروها برای درمان دندان قروچه چندان موثر نیستند و تحقیقات بیشتری برای تعیین اثربخشی آن ها لازم است. نمونه هایی از داروهایی که ممکن است برای حل این مشکل استفاده شود عبارتند از:
- شل کننده های عضله: در بعضی موارد، پزشک ممکن است مصرف آرامبخش عضلانی را قبل از خواب ـبرای مدت کوتاه) پیشنهاد کند.
- تزریق بوتاکس: تزریق بوتاکس ممکن است به برخی از افراد مبتلا به دندان قروچه شدید که به درمان های دیگر پاسخ نمی دهند، کمک کند.
- داروها کنترل اضطراب و استرس: پزشک شما ممکن است استفاده کوتاه مدت از داروهای ضد افسردگی یا داروهای ضد اضطراب را برای کمک به کنار آمدن با استرس یا سایر مشکلات عاطفی که ممکن است باعث دندان قروچه شده باشند، توصیه کند.
درمان اختلالات همراه
درمان اختلالات همراه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- داروها: اگر بر اثر عوارض جانبی مصرف داروی خاصی به دندان قروچه مبتلا شده باشید، ممکن اس پزشک شما دارو را تغییر دهد.
- اختلالات مربوط به خواب: درمان اختلالات مرتبط با خواب مانند آپنه خواب، ممکن است بروکسیسم شبانه را بهبود بخشد.
- شرایط پزشکی: اگر دچار بیماری زمینه ای مانند ریفلاکس معده باشید و علت دندان قروچه شما آن باشد، درمان آن می تواند ساییدن دندان های شما را از بین ببرد.
روش های دیگر درمان دندان قروچه
در پیش گرفتن یک یا چند مورد از نکات زیر ممکن است به رفع دندان قروچه کمک کند:
- مدیریت استرس و اضطراب: اگر به دلیل استرس دچار این مشکل شده باشید، ممکن است با یادگیری روش هایی مانند مراقبه که باعث آرامش می شوند، بتوانید از آن را از بین ببرید.
- تغییر وضعیت دهان و فک: ممکن است بتوانید با انجام تمریناتی که باعث اصلاح وضعیت دهان و فک شما می شوند، این مشکل را رفع کنید. از دندانپزشک بخواهید که بهترین وضعیت دهان و فک را به شما نشان دهد.
سبک زندگی و درمان های خانگی دندان قروچه
انجام روش های زیر ممکن است از دندان قروچه جلوگیری کرده یا به درمان آن کمک کنند:
- استرس را کاهش دهید: گوش دادن به موسیقی، حمام گرم یا ورزش کردن می تواند باعث آرامش شما شده و خطر ابتلا به دندان قروچه را کاهش دهند.
- از مصرف مواد تحریک کننده در عصر خودداری کنید: بعد از شام قهوه کافئین دار یا چای کافئین دار ننوشید، زیرا ممکن است دندان قروچه را بدتر کنند.
- روش های خوب خوابیدن را تمرین کنید: داشتن خواب شبانه خوب می تواند به کاهش قروچه دندان کمک کند. برای مطالعه بیشتر در این زمینه پیشنهاد می کنیم این مقاله را از دست ندهید: چگونه کمتر بخوابیم؛ ۱۸ راهکار برای بهتر خوابیدن
- صحبت با شریک زندگی: اگر شریک زندگی دارید، از او بخواهید که در هنگام خوابیدن شما از ایجاد سر و صدا خودداری کند.
- معاینه منظم دندانپزشکی: معاینات منظم دندانپزشکی بهترین راه برای تشخیص دندان قروچه هستند. دندانپزشک می تواند علائم دندان قروچه را در دهان و فک شما هنگام مراجعه و معاینات منظم تشخیص دهد.
منبع: mayoclinic
