علت درد مچ دست و روش‌های درمان آن

مچ دست، یکی از پیچیده‌ترین و کاربردی‌ترین مفاصل بدن است که در اغلب حرکات روزانه ما نقش دارد؛ از تایپ کردن و نوشتن گرفته تا بلند کردن اجسام و ورزش. زمانی که درد یا ناراحتی در این ناحیه احساس می‌شود، ممکن است زندگی روزمره مختل شود. درد مچ دست می‌تواند نشانه‌ای از آسیب‌های ساده مانند رگ‌به‌رگ شدن باشد یا نشانه‌ای جدی از بیماری‌هایی نظیر آرتریت روماتوئید یا سندرم تونل کارپال. درک دقیق علت درد مچ دست کمک می‌کند تا درمان مناسب و به موقع انجام شود و از بروز آسیب‌های مزمن جلوگیری گردد.

آسیب‌ های فیزیکی، شایع‌ترین علت درد مچ دست

اولین و رایج‌ترین گروه از علل درد مچ دست به آسیب‌های مکانیکی و ضربه‌ای مربوط می‌شوند. پیچ‌خوردگی، کشیدگی تاندون، شکستگی استخوان یا دررفتگی از جمله دلایل شایعی هستند که پس از زمین خوردن یا ضربه مستقیم به مچ رخ می‌دهند. در این موارد درد شدید، تورم و ناتوانی در حرکت دادن مچ، علائم اصلی هستند. به ویژه در ورزشکاران یا افراد پرتحرک، آسیب‌های ناشی از استفاده بیش از حد مانند التهاب تاندون یا کشیدگی عضلانی بسیار شایع است.

سندرم تونل کارپال؛ فشار به عصب میانی مچ

یکی از مهم‌ترین پاسخ‌ها به پرسش «علت درد مچ دست چیست؟» سندرم تونل کارپال است. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که عصب میانی مچ که از بین استخوان‌ها و رباط‌های مچ می‌گذرد تحت فشار قرار گیرد. علائم آن شامل درد، بی‌حسی، سوزن‌سوزن شدن و ضعف عضلات انگشتان به‌ویژه در شب است. این بیماری بیشتر در افرادی دیده می‌شود که به طور مکرر از دستان خود استفاده می‌کنند؛ مانند تایپیست‌ها، نجاران، کارگران خط تولید یا نوازندگان ساز.

آرتریت و بیماری‌ های التهابی؛ علت درد مزمن در مچ دست

از دیگر دلایل مهم درد در مچ، بیماری‌های التهابی و خودایمنی هستند. آرتریت روماتوئید یک بیماری مزمن و پیشرونده است که با تخریب مفاصل از جمله مفاصل مچ همراه است. در این حالت، درد، تورم و خشکی به‌ویژه در صبح‌ها دیده می‌شود. همچنین بیماری آرتروز که در پی ساییدگی و از بین رفتن غضروف‌ها رخ می‌دهد، می‌تواند علت درد مچ دست به‌ویژه در سنین بالا باشد.

علت درد مچ دست در نوجوانان و جوانان

گرچه تصور می‌شود درد مچ بیشتر در سالمندان یا ورزشکاران دیده می‌شود، اما در نوجوانان نیز به دلایل مختلفی بروز می‌کند. استفاده بیش از حد از گوشی همراه، نوشتن زیاد در زمان امتحانات، تمرینات ورزشی نادرست و حتی بازی‌های ویدیویی مکرر از جمله دلایل آن است. در این سنین، استخوان‌ها هنوز در حال رشد هستند و حساسیت بیشتری به فشار دارند. در این موارد، اصلاح سبک زندگی و آموزش حرکات کششی می‌تواند کمک‌کننده باشد.

درد مچ دست در دوران بارداری؛ ارتباط با تغییرات هورمونی

درد مچ در دوران بارداری بیشتر از آنچه تصور می‌شود شایع است. تغییرات هورمونی و احتباس مایعات می‌تواند منجر به تورم در اطراف عصب میانی و ایجاد سندرم تونل کارپال شود. این نوع درد معمولا در سه‌ماهه سوم بارداری ظاهر می‌شود و با بی‌حسی، درد شبانه و احساس گزگز در انگشتان همراه است. در بیشتر موارد، پس از زایمان، علائم کاهش می‌یابد؛ اما در صورت شدید بودن، استفاده از آتل و فیزیوتراپی توصیه می‌شود.

علت درد مچ دست راست

اکثر مردم راست‌دست هستند و این موضوع به‌طور مستقیم بر نوع آسیب‌های مچ راست اثر می‌گذارد. استفاده مکرر از موس، نوشتن با خودکار، بلند کردن اجسام یا کار با ابزار همگی فشار مداومی بر مفصل مچ راست وارد می‌کنند.

همچنین انجام حرکات ورزشی تکراری با دست غالب، مثل تمرینات وزنه‌برداری، شنا، یا حرکات کششی نامناسب نیز می‌تواند سبب کشیدگی تاندون‌ها و التهاب در ناحیه راست شود. در برخی موارد، شکستگی‌های خفیف ناشی از فشار مزمن یا حرکات نامناسب نیز عامل پنهانی درد در مچ دست راست هستند.

علت درد مچ دست چپ

در افراد راست‌دست، مچ دست چپ کمتر در معرض استفاده شدید قرار دارد، بنابراین درد در این ناحیه ممکن است کمتر ناشی از فشارهای مکانیکی باشد. آرتریت روماتوئید یکی از دلایل شایع درد در مچ دست چپ است. این بیماری خودایمنی معمولا به صورت دوطرفه بروز می‌کند، اما در برخی موارد، با علائم اولیه در مچ چپ آغاز می‌شود. تورم، خشکی مفصل به‌ویژه در صبح و احساس گرمی از علائم شاخص آن است.

همچنین کیست گانگلیونی که بیشتر در مچ دست چپ ظاهر می‌شود، می‌تواند سبب درد، احساس فشار و گاهی گزگز شود. این کیست‌ها معمولا خوش‌خیم هستند، اما در صورتی که روی عصب فشار وارد کنند، علائم شدیدی ایجاد می‌نمایند. در برخی افراد، حتی بدون سابقه ضربه مشخص، التهاب تاندون یا بافت‌های نرم به علت فعالیت‌های ظاهرا سبک مانند نگه‌داشتن موبایل یا وسایل خانه، علت درد مچ چپ می‌باشد.

تفاوت اصلی در علت درد مچ دست راست و چپ

یکی از مهم‌ترین تفاوت‌ها در منشاء درد بین دست راست و چپ به میزان استفاده از آن‌ها در فعالیت‌های روزمره برمی‌گردد. دست غالب معمولا در معرض فشار، اصطکاک و ضربه بیشتر است، در حالی که دست غیر غالب، بیشتر مستعد التهاب‌های پنهان، آرتریت و دردهای ناشی از بیماری‌های سیستمیک می‌باشد. به همین دلیل، اگر در دست غالب (مثلا راست) درد ایجاد شود، ابتدا باید به آسیب‌ های مکانیکی مشکوک شد، اما در مورد مچ دست چپ، پزشک ممکن است بیشتر به التهاب‌های داخلی و علل سیستمیک توجه کند.

علت درد مچ دست راست در شب

در بسیاری از افراد، درد مچ راست در شب تشدید می‌شود. این موضوع به‌ویژه در سندرم تونل کارپال شایع است، زیرا هنگام خواب، خم شدن مچ باعث افزایش فشار بر عصب می‌شود. همچنین کسانی که روزانه زیاد از موس یا تلفن همراه استفاده می‌کنند، در شب با درد یا بی‌حسی در انگشتان شست، اشاره و میانی مواجه می‌شوند. پوشیدن مچ‌بند آتل‌دار در شب و اجتناب از خم کردن مچ هنگام خواب می‌تواند به کاهش این علائم کمک کند.

علت درد مچ دست چپ هنگام ورزش یا فعالیت بدنی

اگر در حین ورزش به‌ویژه تمریناتی که نیاز به تحمل وزن دارند (مثل پلانک، شنای سوئدی، پرس سینه) درد در مچ چپ احساس شود، احتمال آسیب به رباط‌ها یا تاندون‌های این ناحیه وجود دارد. در برخی موارد، عدم تقارن در قدرت عضلات دو دست، باعث می‌شود فشار بیشتری بر مچ ضعیف‌تر وارد شود. این فشار می‌تواند به مرور باعث درد و حتی آسیب‌های خفیف شود. در چنین شرایطی، انجام تمرینات اصلاحی تقویت مچ و تعادل عضلانی توصیه می‌شود.

درد مچ دست و بیماری‌ های قلبی؛ واقعیت یا تصور؟

یک باور رایج این است که درد در مچ دست چپ می‌تواند نشانه‌ای از حمله قلبی باشد. واقعیت این است که در برخی موارد نادر، درد ارجاعی ناشی از حمله قلبی می‌تواند به شانه، بازو و حتی مچ دست چپ کشیده شود. با این حال، این درد معمولا همراه با علائمی مانند تنگی نفس، تعریق سرد، احساس فشار در قفسه سینه و اضطراب شدید است. اگر چنین علائمی همزمان با درد مچ وجود داشته باشند، باید فورا به اورژانس مراجعه کرد.

تست‌ ها و روش‌ های تشخیص علت درد مچ دست

تشخیص دقیق علت درد مچ دست نیاز به معاینه بالینی دقیق و گاه استفاده از روش‌های تصویربرداری دارد. پزشک معمولا از تست‌های اختصاصی برای بررسی عملکرد عصب، رباط‌ها و استخوان‌ها استفاده می‌کند. MRI و سونوگرافی برای بررسی تاندون‌ها، رباط‌ها و بافت نرم کاربرد دارند. در صورت مشکوک بودن به شکستگی، تصویربرداری با اشعه ایکس (X-ray) توصیه می‌شود. همچنین نوار عصب (EMG) در موارد مشکوک به سندرم تونل کارپال کاربردی است.

درمان خانگی درد مچ دست

در بسیاری از موارد خفیف، استفاده از یخ، استراحت، بستن مچ با بانداژ کشی و مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن می‌تواند مؤثر باشد. حرکات کششی ملایم، اجتناب از حرکات تکراری، و استفاده از مچ‌بند طبی در زمان خواب یا فعالیت، روش‌های خانگی مؤثر برای کاهش درد هستند. با این حال، در صورت ماندگاری علائم بیش از دو هفته یا افزایش شدت درد، باید به پزشک مراجعه کرد.

فیزیوتراپی و ورزش؛ روش‌ های حرفه‌ای برای بهبود عملکرد مچ

در مواردی که درد ناشی از التهاب، ضعف عضلانی یا کشیدگی مزمن باشد، فیزیوتراپی می‌تواند بسیار مؤثر عمل کند. تمریناتی برای افزایش دامنه حرکت، تقویت عضلات اطراف مچ و بهبود ثبات مفصل طراحی می‌شوند. استفاده از تحریک الکتریکی، اولتراسوند درمانی و ماساژ بافت‌های عمقی از روش‌های رایج فیزیوتراپی در این موارد هستند.

داروها و مداخلات پزشکی برای درد مچ شدید

اگر درمان‌های محافظه‌کارانه مؤثر واقع نشود، ممکن است پزشک از داروهای قوی‌تر مانند تزریق کورتیزون در داخل مفصل استفاده کند. این روش در کنترل التهاب شدید مؤثر است. در برخی موارد نادر مانند پارگی تاندون یا آسیب عصبی پیشرفته، ممکن است جراحی لازم شود. درمان زودهنگام می‌تواند از نیاز به جراحی پیشگیری کند.

شناخت علت درد مچ دست، کلید درمان مؤثر

درد مچ دست ممکن است ساده یا پیچیده، موقت یا مزمن، و سطحی یا عمیق باشد. مهم‌ترین گام در درمان، شناخت دقیق علت درد مچ دست است. از آسیب‌های ساده گرفته تا بیماری‌های التهابی و استفاده مکرر از ابزارهای دیجیتال، همگی نقش دارند. مراجعه به پزشک متخصص، انجام آزمایش‌های لازم و پیروی از درمان دارویی و فیزیوتراپی به موقع می‌تواند از پیشرفت آسیب جلوگیری کرده و عملکرد طبیعی مچ را بازگرداند.