آیا بیماری سلیاک ارثی است؟

سابقه خانوادگی می‌تواند ریسک ابتلای شما به سلیاک را بالا ببرد؛ شاید وقت آن رسیده که برای غربالگری به پزشک مراجعه کنید.

وقتی صحبت از بیماری سلیاک به میان می‌آید، نقش سابقه خانوادگی بسیار پررنگ است. این بیماری، یک اختلال ژنتیکی است که با مصرف غذاهای حاوی گلوتن، می‌تواند واکنش‌های مخربی را در سیستم گوارشی شما کلید بزند.

با اینکه بیماری سلیاک حدود ۱ درصد از جمعیت جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما طبق آمارها، اگر یکی از والدین، خواهر و برادر یا فرزند شما به این عارضه مبتلا باشد، احتمال ابتلای خودتان ۱۰ برابر بیشتر می‌شود.

بیایید نگاهی عمیق‌تر به ارتباط وراثتی بیماری سلیاک داشته باشیم.

آیا ژن خاصی برای سلیاک وجود دارد؟

ژن‌های شما، که از والدین بیولوژیکی خود به ارث می‌برید، نقش نقشه‌ راه‌های درونی بدن شما را ایفا می‌کنند. آن‌ها همان چیزی هستند که شما را منحصر به فرد می‌سازند. و حمل کردن ژن‌های خاصی می‌تواند احتمال ابتلای فرد به بیماری سلیاک را افزایش دهد.

دو ژنی که ارتباط نزدیکی با بیماری سلیاک دارند، HLA-DQ2 و HLA-DQ8 هستند. تقریباً تمام افرادی که با تشخیص سلیاک مواجه می‌شوند، حداقل یکی از این دو ژن را که از مادر یا پدر خود به ارث برده‌اند، با خود حمل می‌کنند.

اما دقت داشته باشید: داشتن این ژن‌ها به این معنی نیست که شما حتماً به سلیاک مبتلا خواهید شد. در واقع، تخمین زده می‌شود که یک سوم جمعیت، بدون نشان دادن هیچ علامتی از این اختلال، یکی از این ژن‌ها را در بدن خود دارند.

ژن‌ها یک عامل خطر برای بیماری هستند، اما سرنوشت شما را برای ابتلا به این عارضه تعیین نمی‌کنند.

عواملی که می‌توانند در بروز بیماری سلیاک نقش داشته باشند

بیماری سلیاک یک اختلال خودایمنی است؛ نوعی بیماری که در آن سیستم ایمنی بدن شما به چیزی که آن را تهدید می‌بیند، واکنش افراطی نشان می‌دهد. در این فرآیند، در حالی که تلاش در محافظت از بدن دارد، به آن آسیب می‌رساند. در بیماری سلیاک، عامل تهدید کننده همان گلوتن است؛ پروتئینی که در گندم و سایر غلات یافت می‌شود.

بیش از ۱۰۰ بیماری خودایمنی مختلف وجود دارد و ممکن است یک بیماری خودایمنی، در صورت داشتن ژن‌های مشترک، بیماری خودایمنی دیگری را نیز فعال کند.

به همین دلیل است که اگر به بیماری‌های خودایمنی دیگری مانند موارد زیر مبتلا باشید، احتمال ابتلای شما به سلیاک بیشتر است:

• دیابت نوع ۱
• آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی)
• کولیت میکروسکوپی
• بیماری آدیسون

همچنین، بیماری سلیاک در افراد مبتلا به اختلالات کروموزومی مانند سندرم داون، سندرم ترنر یا سندرم ویلیامز شایع‌تر است.

علاوه بر این، نظریه‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه بیماری سلیاک می‌تواند توسط رویدادی (مانند جراحی یا یک بیماری) که سیستم ایمنی بدن را تحت فشار قرار می‌دهد، تحریک شود. برخی نیز به ارتباط این بیماری با سلامت روده حدس می‌زنند. تحقیقات برای بررسی این مفاهیم در حال انجام است.

بیماری سلیاک می‌تواند در هر سنی پس از ورود گلوتن به رژیم غذایی شما آغاز شود.

آیا باید برای بیماری سلیاک آزمایش بدهید؟

اگر می‌دانید که به دلیل سابقه بیماری سلیاک در خانواده نزدیکتان، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستید، پیشنهاد می‌کنیم که با یک پزشک در مورد انجام غربالگری صحبت کنید.

اولین گام برای بررسی این بیماری، معمولاً یک آزمایش خون برای جستجوی آنتی‌بادی‌ها نسبت به گلوتن است. پزشک شما همچنین ممکن است آزمایش ژنتیک یا آزمایش‌های دیگر را نیز پیشنهاد دهد.

گاهی اوقات افراد بدون اینکه بدانند با بیماری سلیاک زندگی می‌کنند. ممکن است علائمی مانند اسهال، نفخ، گاز معده و خستگی را نادیده بگیرند، یا اصلاً هیچ علامتی نداشته باشند.

این موضوع می‌تواند خطرناک باشد، با توجه به آسیبی که بیماری سلیاک می‌تواند به روده کوچک شما وارد کند. اگر این اختلال بدون درمان باقی بماند، می‌تواند منجر به کمبودهای تغذیه‌ای، اختلالات استخوانی و سایر مشکلات سلامتی طولانی‌مدت شود.

اگر آزمایش‌ها نشان دهند که به بیماری سلیاک مبتلا هستید، می‌توانید با پرهیز از غذاهای حاوی گلوتن این وضعیت را مدیریت کنید. حذف گلوتن از رژیم غذایی معمولاً نتایج فوری به همراه دارد.

لازم به ذکر است که بدون تأیید تشخیص بیماری سلیاک، از گرفتن رژیم غذایی بدون گلوتن خودداری کنید.