خطرات حساسیت به باقلا؛ چگونه بفهمیم به باقلا حساسیت داریم؟
حساسیت به باقلا که در برخی منابع به نام فاویسم (Favism) نیز شناخته می‌شود، یکی از واکنش‌های آلرژیک نادر اما بالقوه خطرناک است که در نتیجه مصرف باقلا یا حتی استنشاق گرده آن ایجاد می‌شود. این واکنش بیشتر در افرادی دیده می‌شود که دارای کمبود آنزیم G6PD هستند، اما ممکن است در برخی افراد دیگر نیز به شکل یک آلرژی غذایی ظاهر شود.
برای بسیاری از مردم، باقلا یکی از مواد غذایی خوش‌طعم، مغذی و سرشار از فیبر و پروتئین گیاهی است. اما برای برخی دیگر، مصرف این خوراکی می‌تواند آغاز یک بحران پزشکی جدی باشد. در ادامه با نشانه‌ها، علل، درمان و راه‌های پیشگیری از حساسیت به باقلا آشنا می‌شویم.
چگونه بفهمیم به باقلا حساسیت داریم؟
علائم حساسیت به باقلا معمولاً ظرف چند ساعت پس از مصرف ظاهر می‌شوند و بسته به شدت واکنش و وضعیت بدنی فرد، می‌توانند از خفیف تا شدید متغیر باشند. برخی از مهم‌ترین نشانه‌ها عبارتند از:
- حالت تهوع، استفراغ یا دل‌درد
- اسهال یا یبوست همراه با نفخ شدید
- خارش یا کهیر پوستی
- تورم لب‌ها، زبان یا گلو
- تنگی نفس یا خس‌خس سینه
- کاهش هوشیاری، سرگیجه و ضعف شدید
- در موارد نادر، ایجاد همولیز (تخریب گلبول‌های قرمز) به ویژه در افرادی با کمبود G6PD
اگر بعد از خوردن باقلا یا هر نوع فرآورده‌ای از آن، هر کدام از علائم بالا را تجربه کردید، باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید تا ارزیابی دقیق انجام شود. از آنجا که حساسیت به باقلا می‌تواند به‌صورت تدریجی تشدید شود، بی‌توجهی به علائم اولیه می‌تواند منجر به بروز وضعیت‌های حاد شود.
حساسیت به باقلا چقدر خطرناک است؟
پاسخ این سؤال به شدت حساسیت و زمینه ژنتیکی فرد بستگی دارد. در افرادی که به بیماری فاویسم مبتلا هستند، مصرف حتی مقدار کمی از باقلا می‌تواند منجر به همولیز شدید گلبول‌های قرمز، کم‌خونی حاد، زردی پوست، نارسایی کلیه و حتی مرگ شود.
فاویسم عمدتاً در کودکان و مردان رایج‌تر است و در مناطقی مثل مدیترانه، خاورمیانه، شمال آفریقا و بخش‌هایی از آسیا شیوع بالاتری دارد. سازمان بهداشت جهانی تأکید دارد که افراد دارای کمبود G6PD باید از خوردن باقلا و قرار گرفتن در معرض بخار یا گرده آن پرهیز کنند.
در مقابل، افرادی که دچار آلرژی غذایی خفیف به باقلا هستند، ممکن است فقط با علائم پوستی یا گوارشی مواجه شوند، اما همین علائم نیز در صورت بی‌توجهی می‌توانند جدی شوند.
روش‌های تشخیص حساسیت به باقلا
برای تشخیص دقیق این حساسیت، معمولاً ترکیبی از روش‌های زیر استفاده می‌شود:
- آزمایش خون G6PD برای بررسی کمبود آنزیم
- تست‌های آلرژی پوستی مانند تست پریک یا پچ
- آزمایش IgE اختصاصی که سطح آنتی‌بادی‌های مرتبط با آلرژی را بررسی می‌کند
- ارزیابی سابقه خانوادگی به دلیل زمینه ژنتیکی فاویسم
آیا درمانی برای حساسیت به باقلا وجود دارد؟
در حال حاضر درمان قطعی برای حساسیت به باقلا وجود ندارد. بهترین راهکار، پیشگیری است. این بدان معناست که فرد مبتلا باید:
- از مصرف هرگونه فرآورده غذایی حاوی باقلا پرهیز کند
- در صورت داشتن G6PD پایین، در معرض گرده‌های باقلا قرار نگیرد
- همیشه کارت پزشکی با توضیح بیماری به همراه داشته باشد
- در موارد شدید، اپی‌پن (خودتزریق آدرنالین) به همراه داشته باشد
در صورت بروز واکنش آلرژیک، درمان شامل استفاده از آنتی‌هیستامین‌ها، کورتون‌ها یا در شرایط حاد، تزریق اپی‌نفرین و بستری در بیمارستان خواهد بود.
سوالات متداول درباره حساسیت به باقلا
1. حساسیت به باقلا چیست و با فاویسم چه تفاوتی دارد؟
حساسیت به باقلا می‌تواند به دو صورت دیده شود: یکی واکنش آلرژیک به خود ماده غذایی و دیگری بیماری ارثی به نام فاویسم که ناشی از کمبود آنزیم G6PD است. در حالی که آلرژی به باقلا می‌تواند باعث بروز علائم پوستی و تنفسی شود، فاویسم منجر به تخریب گلبول‌های قرمز و کم‌خونی شدید می‌گردد.
2. آیا حساسیت به باقلا خطرناک است؟
بله، مخصوصاً اگر فرد به فاویسم مبتلا باشد. در این حالت مصرف باقلا می‌تواند باعث کم‌خونی همولیتیک شدید، زردی، نارسایی کلیه و در موارد نادر مرگ شود. بنابراین، این حساسیت می‌تواند بالقوه کشنده باشد.
3. چه کسانی بیشتر در معرض حساسیت به باقلا قرار دارند؟
افرادی که دارای سابقه خانوادگی فاویسم هستند، مردان بیشتر از زنان، و افرادی با ریشه‌های مدیترانه‌ای، خاورمیانه‌ای و آسیایی احتمال بیشتری برای ابتلا دارند. همچنین کودکانی که سابقه آلرژی غذایی دارند نیز ممکن است نسبت به باقلا حساس باشند.
4. آیا می‌توان از حساسیت به باقلا پیشگیری کرد؟
بله. پیشگیری از طریق خودداری کامل از مصرف باقلا، بررسی برچسب مواد غذایی بسته‌بندی شده و آگاه بودن از وضعیت ژنتیکی خود امکان‌پذیر است. در موارد شدید، داشتن اپی‌پن می‌تواند در مواقع اضطراری نجات‌بخش باشد.
5. آیا درمانی برای حساسیت به باقلا وجود دارد؟
درمان قطعی وجود ندارد، اما مدیریت علائم با داروهای آنتی‌هیستامین، کورتیکواستروئیدها و در مواقع اورژانسی، تزریق آدرنالین ممکن است کمک‌کننده باشد. مهم‌ترین نکته، پرهیز کامل از تماس با باقلا است.
6. آیا بخار یا بوی باقلا هم می‌تواند خطرناک باشد؟
در برخی از مبتلایان به فاویسم، حتی تماس با بوی پخته شدن باقلا یا گرده آن می‌تواند باعث بروز علائم شدید شود. به همین دلیل توصیه می‌شود افراد مبتلا حتی در محیط‌هایی که باقلا پخته می‌شود حضور نداشته باشند.
7. آیا مصرف باقلا در کودکان خطرناک‌تر است؟
بله. سیستم ایمنی و کبد کودکان هنوز به طور کامل توسعه نیافته و در نتیجه، واکنش‌های شدیدتری نسبت به آلرژن‌ها یا کمبود آنزیم G6PD نشان می‌دهند. در نتیجه، اگر کودک شما به حساسیت مشکوک است، باید از مصرف باقلا به طور کامل پرهیز کند.
حساسیت به باقلا ممکن است در نگاه اول ساده به نظر برسد، اما در موارد خاص می‌تواند جان فرد را به خطر بیندازد. شناخت علائم، انجام تست‌های تشخیصی و اجتناب از مصرف مواد غذایی حساسیت‌زا، مهم‌ترین اقدامات در مدیریت این وضعیت هستند. اگر به سلامت خود اهمیت می‌دهید، هیچ‌گاه مصرف باقلا را بدون اطمینان از وضعیت بدنی خود انجام ندهید.
