تفاوت پاراستامول و استامینوفن؛ آیا با هم فرقی دارند؟
وقتی صحبت از کاهش درد یا پایین آوردن تب میشود، یکی از اولین داروهایی که به ذهن اکثر مردم میرسد «استامینوفن» است. اما بسیاری از افراد در نسخههای پزشکی یا روی جعبه برخی داروها با نام «پاراستامول» هم روبهرو شدهاند و این سؤال برایشان به وجود آمده که آیا پاراستامول و استامینوفن دو داروی متفاوت هستند یا تنها اسامی مختلف برای یک ماده دارویی محسوب میشوند؟ این موضوع بهویژه برای کسانی که به دنبال شناخت بهتر داروهای عمومی، روش مصرف، نحوه اثرگذاری، عوارض احتمالی و میزان ایمنی این داروها هستند اهمیت بیشتری پیدا میکند. از سوی دیگر، سرچ کاربران نشان میدهد این پرسش یکی از پرتکرارترین جستجوها در حوزه داروهای بدون نسخه است. بنابراین لازم است یک مقاله جامع وجود داشته باشد تا تمام ابعاد موضوع را روشن کند؛ از تعریف دقیق این دو نام گرفته تا نحوه عملکرد، موارد مصرف، تفاوتهای ظاهری، شباهتها، تداخلهای دارویی، دوز مصرفی، عوارض جانبی و نکاتی که باید هنگام مصرف رعایت کرد.
پاراستامول چیست؟
پاراستامول نامی است که در بسیاری از کشورها مثل انگلستان، استرالیا، نیوزیلند و برخی کشورهای آسیایی برای یک داروی معروف استفاده میشود. این دارو برای کاهش تب، کاهش دردهای خفیف تا متوسط و استفاده در بسیاری از داروهای ترکیبی کاربرد دارد. در واقع «پاراستامول» نام رایج بینالمللی این ماده دارویی است. در برخی منابع، این نام را با اختصار PCM نیز مینویسند.
نکته مهم این است که پاراستامول به عنوان یک داروی مسکن سبک شناخته میشود و برخلاف مسکنهای قویتر مثل ایبوپروفن یا ناپروکسن، تأثیر مستقیم روی التهاب ندارد. به همین دلیل برای دردهایی که منشأ التهابی شدید دارند معمولاً توصیه نمیشود.
استامینوفن چیست؟
استامینوفن نامی است که در ایران، آمریکا و بسیاری از کشورهای آمریکای شمالی برای همین ماده دارویی استفاده میشود. در واقع، «استامینوفن» همان دارویی است که تقریباً در همه خانهها پیدا میشود و در بسیاری از داروهای بدون نسخه مثل داروهای سرماخوردگی، مسکنهای ترکیبی و داروهای تببر وجود دارد.
استامینوفن در بستهبندیها و برندهای مختلفی عرضه میشود؛ از جمله انواع قرص، کپسول، شربت کودکان، قطره، شیاف و ساشههای جوشان. این تنوع باعث شده یکی از در دسترسترین داروها باشد و پزشکان نیز برای دردهای خفیف، سردرد، میگرن، تب، دردهای پریودی، دنداندرد و… آن را تجویز کنند.
تفاوت پاراستامول و استامینوفن دقیقا چیست؟
حالا که هر دو نام را شناختیم، این سؤال اصلی پیش میآید: تفاوت پاراستامول و استامینوفن چیست؟
پاسخ ساده است: هیچ تفاوتی ندارند.
هر دو نام به یک ماده فعال دارویی اشاره میکنند: همان ترکیب شناختهشدهای که تب را پایین میآورد و درد را کم میکند.
تنها تفاوت این دو واژه در نامگذاری و منطقه جغرافیایی استفاده است.
در کشورهای مختلف، قوانین و مرجعهای دارویی نام متفاوتی انتخاب کردهاند:
- در آمریکا و ایران: استامینوفن
- در اروپا، آسیا و استرالیا: پاراستامول
یعنی اگر در انگلستان یک قرص پاراستامول بخرید، دقیقاً همان ترکیبی را مصرف میکنید که در ایران با نام استامینوفن عرضه میشود.
چرا دو نام متفاوت برای یک دارو وجود دارد؟
وجود دو نام متفاوت ریشه در تاریخچه تولید و ثبت دارو دارد. این اختلاف معمولاً به دلیل قوانین مالکیت معنوی، ثبت برند یا استانداردهای منطقهای ایجاد میشود.
در آمریکا، شرکتهای دارویی نام تجاری Acetaminophen را انتخاب کردند که از بخشهایی از ساختار شیمیایی دارو گرفته شده است.
در مقابل، در بسیاری از کشورهای دیگر، نام Paracetamol پذیرفته شد که آن هم از نام شیمیایی این ترکیب استخراج شده است.
هر دو واژه علمی هستند، اما سالها به دلیل عادت مصرفکنندگان و سیاستهای دارویی، هر منطقه روی یکی از آنها ماندگار شده است.
شباهتهای پاراستامول و استامینوفن
از آنجا که این دو نام مربوط به یک دارو هستند، تمام ویژگیها، مزایا، محدودیتها، عوارض و هشدارهای آنها یکسان است. برخی از مهمترین شباهتها عبارتند از:
۱. اثرات دارویی مشابه
- کاهش درد
- کاهش تب
- کمک به کنترل ناراحتیهای معمول
۲. دوز مصرف یکسان
مقدار استاندارد مصرف برای بزرگسالان معمولاً ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ میلیگرم در هر نوبت و حداکثر ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ میلیگرم در روز است (بسته به نظر پزشک).
۳. شکلهای دارویی یکسان
- قرص
- کپسول
- شربت
- قطره کودک
- شیاف
- فرم جوشان
۴. موارد مصرف مشترک
- سردرد
- میگرن خفیف
- تب
- دردهای بدنی
- درد پریودی
- دنداندرد
- سرماخوردگی
۵. منع مصرف مشترک
- مصرف زیاد و طولانی ممکن است به کبد آسیب بزند.
- افراد با بیماری کبدی باید با احتیاط مصرف کنند.
- مصرف همزمان با الکل خطرناک است.
چه زمانی از پاراستامول یا استامینوفن استفاده میشود؟
این دارو به دلیل اثربخشی سریع و ایمنی نسبی در موارد زیر بیشتر توصیه میشود:
۱. تب
یکی از بهترین داروهای کاهشدهنده تب در بزرگسالان و کودکان است.
۲. دردهای خفیف تا متوسط
از جمله:
- سردرد
- درد عضلانی
- درد پس از واکسن
- دردهای ناشی از سرماخوردگی
۳. جایگزین برای افرادی که NSAID مصرف نمیکنند
افرادی که مشکلات معده دارند یا نمیتوانند داروهایی مثل ایبوپروفن مصرف کنند، معمولاً استامینوفن گزینه بهتری برایشان است.
عملکرد دارو در بدن چگونه است؟
برای توضیح عملکرد این دارو لازم نیست وارد اصطلاحات پیچیده شویم. بهطور ساده، پاراستامول/استامینوفن باعث کاهش پیامهای درد در سیستم عصبی و تنظیم دمای بدن در مغز میشود.
این دارو برخلاف مسکنهای ضدالتهابی، تأثیر زیادی روی تورم ندارد. به همین دلیل برای دردهای مربوط به التهاب شدید مانند آسیبدیدگیهای ورزشی یا آرتروز سنگین کمتر توصیه میشود.
آیا پاراستامول در کودکان ایمن است؟
بله، یکی از امنترین داروهای مجاز برای کاهش تب و درد در کودکان است. به همین دلیل در قالب قطره و شربت نیز موجود است.
البته نکات زیر مهم هستند:
- دوز مصرف باید دقیقاً متناسب با وزن کودک باشد.
- مصرف همزمان با داروهای سرماخوردگی کودک که استامینوفن دارند، خطر اوردوز را بالا میبرد.
- در نوزادان زیر ۳ ماه، مصرف آن فقط باید با نظر پزشک باشد.
عوارض پاراستامول و استامینوفن
اگرچه این دارو یکی از بیخطرترین داروهاست، اما مصرف نادرست یا بیشازحد آن میتواند عوارض جدی ایجاد کند. مهمترین عوارض شامل موارد زیر است:
۱. آسیب کبدی (مهمترین خطر)
مصرف دوز بالا در یک روز یا استفاده طولانیمدت یکی از علل مهم مشکلات کبدی است.
افرادی که الکل مصرف میکنند یا مشکلات کبدی دارند باید با احتیاط مصرف کنند.
۲. واکنشهای پوستی نادر
در موارد بسیار کم، ممکن است حساسیت پوستی ایجاد شود.
۳. تهوع یا ناراحتی معده
گرچه بسیار کمتر از NSAIDها است، اما در برخی افراد دیده میشود.
۴. تداخل با برخی داروها
مانند:
- داروهای ضدتشنج
- داروهای ضد سل
- برخی داروهای خوابآور
تفاوت پاراستامول و استامینوفن در برندها و محصولات موجود
اگرچه ماده اصلی یکی است، اما برندهای مختلف ممکن است نام متفاوتی روی بسته بگذارند. این تفاوت در ظاهر باعث میشود برخی افراد فکر کنند دو داروی جداگانه هستند. اما در حقیقت:
- برندهای ایرانی تقریباً همیشه «استامینوفن» مینویسند.
- برندهای خارجی وارداتی ممکن است «پاراستامول» روی بسته چاپ کنند.
تمام قرصها، ساشهها و شربتهایی که یکی از این دو نام را دارند، یک ماده یکسان ارائه میکنند.
پاراستامول بهتر است یا استامینوفن؟
هیچکدام بهتر از دیگری نیستند، زیرا هر دو کاملاً یکسان هستند. اگر محصول خارجی خریدید، ممکن است نام پاراستامول را ببینید و اگر داروی ایرانی بخرید، نام استامینوفن را مشاهده میکنید. انتخاب بین این دو فقط به برند، قیمت، دسترسپذیری و ترجیح شخصی مربوط میشود.
آیا مصرف همزمان پاراستامول و استامینوفن خطرناک است؟
بله. چون هر دو یک دارو هستند، مصرف همزمان آنها به معنی دریافت دوز دوبرابری و خطرناک است.
برخی افراد تصور میکنند اگر سردرد دارند میتوانند یک قرص استامینوفن و یک پاراستامول بخورند، اما این یک اشتباه جدی است.
آیا این دارو اعتیادآور است؟
خیر. این دارو هیچ خاصیت اعتیادآوری ندارد. شما وابستگی جسمی یا روانی به آن پیدا نمیکنید، اما اگر برای مدت طولانی مصرف کنید ممکن است بدون آن احساس ناراحتی کنید. البته این موضوع به اعتیاد ربطی ندارد و بیشتر به عادت مصرف مرتبط است.
پاراستامول و استامینوفن در بارداری
در بیشتر دستورالعملهای جهانی، استامینوفن/پاراستامول یکی از امنترین داروهای مسکن برای بارداری است.
اما رعایت موارد زیر ضروری است:
- همیشه با دوز کم شروع شود.
- از مصرف مکرر و روزانه خودداری شود.
- بهتر است قبل از مصرف با پزشک مشورت شود.
آیا میتوان این دارو را همراه با ایبوپروفن مصرف کرد؟
بله، در بسیاری از موارد پزشکان برای دردهای شدید یا تب بالا، ترکیب دوزهای مناسب از پاراستامول و ایبوپروفن را تجویز میکنند. اما مصرف خودسرانه و دائمی این ترکیب توصیه نمیشود.
تاثیر این دارو بر خواب
در دوزهای معمولی، تأثیر مستقیم بر خواب ندارد. اما برخی افراد میگویند بعد از مصرف آن کمی احساس آرامش یا سنگینی دارند که طبیعی است.
تداخلهای رایج با پاراستامول و استامینوفن
تداخل دارویی به این معنی است که مصرف همزمان چند دارو ممکن است اثر داروها را تغییر دهد یا عوارض ایجاد کند. برخی از مهمترین تداخلهای استامینوفن عبارتند از:
- الکل
- داروهای کبدی
- برخی داروهای ضدتشنج
- مسکنهای حاوی کدئین (در صورت مصرف دوز بالا)
- برخی داروهای سرماخوردگی که ترکیبات مشابه دارند
اگر از داروهای ترکیبی (مثل داروهای سرماخوردگی) استفاده میکنید، همیشه برچسب ترکیبات را بخوانید تا دچار تداخل یا مصرف بیش از حد نشوید.
تفاوت استامینوفن ساده و استامینوفن کدئین چیست؟
بسیاری از افراد هنگام خرید دارو با دو نوع محصول مواجه میشوند:
- استامینوفن ساده
- استامینوفن کدئین
استامینوفن کدئین حاوی مقدار کمی کدئین است و قدرت مسکن بیشتری دارد. اما این ترکیب ممکن است خوابآلودگی بیشتر، یبوست و احتمال وابستگی ایجاد کند و معمولاً فقط با نسخه تجویز میشود.
نکاتی که هنگام مصرف باید رعایت شوند
- هرگز بیش از دوز روزانه مصرف نکنید.
- اگر الکل مصرف میکنید، استفاده از این دارو خطرناک است.
- بدون تجویز پزشک بیش از ۳ روز برای تب و بیش از ۱۰ روز برای درد از آن استفاده نکنید.
- اگر باردار یا شیرده هستید، قبل از مصرف مشورت کنید.
- حتماً ترکیبات دیگر داروهای سرماخوردگی یا ضدحساسیت را بررسی کنید تا دوز استامینوفن روی هم انباشته نشود.
سوالات متداول
آیا پاراستامول و استامینوفن یک دارو هستند؟
بله. هر دو نام یک ماده دارویی یکسان هستند و هیچ تفاوتی در اثرگذاری یا عوارض ندارند. تفاوت فقط در نامگذاری منطقهای است.
کدامیک قویتر است؟
هیچکدام قویتر نیستند. چون هر دو یکسان هستند، قدرت اثر آنها نیز یکسان است.
آیا مصرف زیاد استامینوفن خطرناک است؟
بله. مصرف بیشازحد میتواند به کبد آسیب بزند و حتی خطر جانی داشته باشد. دوز روزانه نباید از مقدار توصیهشده بیشتر شود.
بهترین شکل دارویی استامینوفن کدام است؟
این موضوع به سن، شرایط و نیاز فرد بستگی دارد. برای بزرگسالان معمولاً قرص یا کپسول مناسب است و برای کودکان شربت یا قطره توصیه میشود.
