تاخیر در رشد کودکان؛ انواع و دلایل
همانطور که می دانید کودکان بیشترین سرعت رشد و تکامل را سپری می کنند. فرایند رشد در هر فرد با فرد دیگر متفاوت است، به همین دلیل تاخیرهای جزئی و موقتی، جدی و هشدار دهنده نیستند. اما در برخی موارد تاخیر در رشد کودکان به شکل های متعدد و طولانی مدت ظاهر می شوند که می توانند از نشانه های بروز مشکلاتی در آینده باشند و باید مورد توجه قرار بگیرند.
تأخیر در مهارت زبانی و تکلم، تفکر، روابط اجتماعی یا مهارت های حرکتی از انواع تأخیر در رشد کودکان هستند. علت تأخیر در رشد می تواند به عوامل مختلفی مانند وراثت، عوارض دوران بارداری و زایمان زودرس مرتبط باشد. البته باید به خاطر داشته باشید که این مسئله همیشه دلیل مشخصی ندارد و گاهی علت آن ناشناخته می باشد.
اگر مشکوک هستید که کودکتان دچار تاخیر در رشد است، بهتر است با پزشک متخصص اطفال صحبت کنید. تأخیر در رشد کودکان گاهی اوقات نشان دهنده وجود یک بیماری جدی است که فقط پزشکان می توانند آن ها را تشخیص دهند.
والدین پس از تشخیص می توانند برای درمان یا سایر اقدامات زودهنگام برنامه ریزی کنند تا به پیشرفت و رشد کودک خود در بزرگسالی کمک نمایند.
همچنین بخوانید: ۱۶ عادت بد کودکان که هر والدینی باید بدانند
تاخیر در رشد مهارت های حرکتی
مهارت های حرکتی شامل حرکات کوچک مانند نگه داشتن اسباب بازی یا استفاده از مداد رنگی است. این مهارت ها طیفی بزرگ تری را نیز شامل می شوند. به عنوان مثال، باید کودکان بتوانند پریدن، بالا رفتن از پله ها یا پرتاب توپ را نیز به راحتی انجام دهند.
روند رشد در کودکان با یکدیگر متفاوت است اما اکثر کودکان می توانند در ۳ ماهگی سر خود را بلند کنند و تا ۶ ماهگی نشستن را فرا می گیرند. یک کودک سالم می بایست تا قبل از دو سالگی راه رفتن را به خوبی یاد گرفته باشد. در ۵ سالگی، اکثر کودکان می توانند ۱۰ ثانیه یا بیشتر روی یک پا بایستند و به راحتی از چنگال و قاشق استفاده کنند.
وجود برخی از علائم زیر می تواند به این معنا باشد که کودک شما در عملکرد حرکتی خود با تاخیر مواجه است:
- شل بودن دست، پا و بدن
- سفتی بیش از حد دست و پا
- محدود بودن حرکات در دست ها و پاها
- ناتوانی در نشستن بدون نیاز به همراهی تا ۹ ماهگی
- نداشتن کنترل حرکتی
- عدم توانایی تحمل وزن روی پاها و ایستادن در حدود ۱ سالگی
- زمین خوردن بیش از حد
همچنین بخوانید: علائم افسردگی در کودکان و نحوه غلبه بر آن
تأخیر در گفتار و زبان
براساس نظر موسسه ملی ناشنوایی و سایر اختلالات ارتباطی، فعال ترین و موثرترین زمان برای فراگیری گفتار و زبان، ۳ سال اول زندگی است، زیرا در این بازه زمانی مغز رشد می کند و بالغ می شود. فرآیند یادگیری زبان از زمانی شروع می شود که نوزاد به وسیله گريه کردن با گرسنگی ارتباط برقرار می کند. بیشتر نوزادان در ۶ ماهگی می توانند صداهای زبان اصلی را تشخیص دهند.
در سنین ۱۲ تا ۱۵ ماهگی، نوزادان باید بتوانند دو یا سه کلمه ساده به زبان بیاورند، حتی اگر نتوانند به وضوح صحبت کنند.
بیشتر کودکان نوپا تا ۱۸ ماهگی می توانند چندین کلمه را ادا کنند. با رسیدن به ۳ سالگی، اکثر کودکان می توانند با جملات مختصر صحبت کنند.
تأخیر در رشد کودکان در گفتار و زبان یکسان نیست. صحبت کردن برای ایجاد صدا نیاز به هماهنگی عضلانی دستگاه های صوتی، زبان، لب ها و فک دارد. تاخیر در گفتار زمانی اتفاق می افتد که کودکان نتوانند متناسب با سنشان کلمات را به زبان بیاورند.
اما تأخیر در رشد زبانی زمانی اتفاق می افتد که کودکان در درک سخنان دیگران مشکل دارند یا نمی توانند افکار خود را بیان کنند. زبان شامل گفتار، اشاره و نوشتن است.
تشخیص بین تأخیر در گفتار و زبان در کودکان خردسال دشوار است. کودکی که چیزها را می فهمد و می تواند نیازهای خود را بیان کند (حتی به کمک اشاره)، اما آنقدر که باید صحبت نمی کند ممکن است تأخیر در گفتار داشته باشد.
شنوایی ضعیف نیز می تواند باعث تاخیر در گفتار و زبان شود. بنابراین پزشک معمولاً در هنگام تشخیص، آزمایش شنوایی سنجی انجام می دهد. کودکانی که تاخیر گفتاری و زبانی دارند اغلب نیازمند مراجعه به یک گفتاردرمانگر هستند. اقدامات زودهنگام می توانند تاثیر زیادی در حل مشکل کودکان داشته باشند.
همچنین بخوانید: علائم یبوست در کودکان
اختلال طیف اوتیسم یا نشانگان آسپرگر
اختلال طیف اوتیسم بیانگر نوعی تاخیر در رشد کودکان است که مربوط به اعصاب می باشد. افراد مبتلا به اوتیسم رفتارها و واکنش های خاصی را از خود بروز می دهند و عملکرد حرکتی، فکری، کلامی و روابط اجتماعی آن ها متفاوت است. اوتیسم معمولاً در اوایل کودکی تشخیص داده می شود و شامل تاخیر قابل توجهی در رشد زبان و روابط اجتماعی است.
آكادمی اطفال در آمریكا توصیه می كند كه با استفاده از ابزار غربالگری استاندارد، همه كودكان از نظر علائم اوتیسم در ۱۸ تا ۲۴ ماهگی غربالگری شوند.
در برخی موارد علائم ابتلا به اوتیسم در اوایل کودکی مشخص است، اما گاهی تا زمانی که کودک به سن ۲ یا ۳ سالگی نرسد، علائم قابل توجهی را از خود بروز نمی دهد.
علائم و نشانه های اوتیسم متفاوت هستند، اما معمولاً مهمترین نشانه های آن شامل تأخیر در گفتار، تاخیر در مهارت های زبانی و برقراری ارتباط و تعامل با دیگران است.
برخی از علائم دیگر عبارتند از:
- زمانی که کودک را صدا می زنید واکنشی به شنیدن نام خود نشان نمی دهد.
- علاقه ای به نوازش یا بازی با دیگران ندارد.
- حالات چهره زیادی از خود نشان نمی دهد (مثلا زیاد نمی خندد یا عصبانی نمی شود).
- ناتوانی یا مشکل در صحبت کردن.
- انجام حرکات تکراری.
- مشکلات هماهنگی.
تا کنون درمان قطعی برای بیماران مبتلا به اوتیسم یافت نشده است اما برخی از روش های درمانی می توانند به بهبود زندگی کودکان کمک کنند.
همچنین بخوانید: علائم بیماری تیروئید در کودکان
دلایل تاخیر در رشد کودکان
طبق آمار مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها، حدود ۱۷ درصد از کودکان ۳ تا ۱۷ ساله دارای یک یا چند مورد از موارد تاخیر در رشد کودکان هستند. بیشتر ناتوانی های رشدی قبل از تولد کودک اتفاق می افتند، اما برخی از آن ها می توانند پس از تولد و به دلایل مختلفی از جمله عفونت، آسیب دیدگی یا عوامل دیگر به وجود آیند. تشخیص دلایل تأخیر در رشد کودکان ممکن است دشوار باشد و موارد مختلفی در آن نقش داشته باشند. برخی از بیماری ها مانند سندرم داون، اختلالات ژنتیکی هستند که باعث تاخیر در روند رشد کودکان می شوند.
عفونت یا سایر عوارض در دوران بارداری و زایمان و همچنین زایمان زودرس نیز می تواند باعث تاخیر در رشد کودکان شود.
تأخیر در رشد می تواند نشانه وجود بیماری های زمینه ای باشد. برخی از این بیماری ها عبارتند از:
- اختلالات طیف اوتیسم یا نشانگان آسپرگر
- فلج مغزی
- ناهنجاری‌های جنینی ناشی از مصرف الکل (به ناهنجاری هایی گفته می شود که در اثر مصرف الکل مادران در دوران بارداری اتفاق می افتند)
- سندرم لاندو کلفنر (نوعی زبان پریشی اکتسابی)
- میوپاتی (ضعف عضلانی)
- اختلالات ژنتیکی مانند سندرم داون و سندرم ایکس شکننده
به یاد داشته باشید که کودکان با سرعت های متفاوتی رشد می کنند، بنابراین ممکن است در برخی از موارد تاخیر در رشد کودکان طبیعی باشد. با این حال، اگر نگران هستید می توانید به یک متخصص مراجعه کنید.
درمان تاخیر در رشد با توجه به نوع آن متفاوت است. به عنوان مثال برخی از درمان ها شامل فیزیوتراپی می باشند که برای کمک به تاخیر در مهارت حرکتی تجویز می شوند و یا استفاده از روش های رفتاری و آموزشی که می توانند به درمان تاخیر در مهارت های گفتاری کمک کنند.
همچنین در بعضی موارد، ممکن است داروهایی تجویز شوند که تشخیص آن بر عهده پزشک متخصص است.
منبع: healthline
