تفاوت سندرم پیش از قاعدگی و افسردگی؛ تشخیص دقیق علائم

بسیاری از زنان در طول ماه، تغییراتی در خلق‌وخو، خواب، اشتها و سطح انرژی خود تجربه می‌کنند. این نوسانات می‌تواند نشانه‌ای از سندرم پیش از قاعدگی (PMS) باشد یا نشانه‌ای از افسردگی بالینی. هرچند علائم این دو وضعیت ممکن است شباهت زیادی به هم داشته باشند، اما دلایل زیربنایی، زمان‌بندی و حتی روش درمان آن‌ها بسیار متفاوت است.

تشخیص صحیح تفاوت سندرم پیش از قاعدگی و افسردگی نه‌تنها به انتخاب درمان مؤثر کمک می‌کند بلکه از مصرف اشتباه داروهای روان‌پزشکی یا هورمونی نیز جلوگیری می‌کند. در ادامه این مقاله، به بررسی علمی و دقیق این تفاوت‌ها خواهیم پرداخت.

سندرم پیش از قاعدگی چیست؟

سندرم پیش از قاعدگی به مجموعه‌ای از علائم جسمی، عاطفی و روانی گفته می‌شود که در نیمه دوم چرخه قاعدگی (معمولاً یک تا دو هفته قبل از پریود) بروز پیدا می‌کند. این علائم معمولاً با شروع خون‌ریزی قاعدگی کاهش یافته یا به‌کلی از بین می‌روند.

علائم رایج سندرم پیش از قاعدگی:

• نوسانات خلقی (زودرنجی، گریه بدون دلیل مشخص)
• حساسیت پستان‌ها
• نفخ شکم
• سردرد
• خستگی
• اضطراب
• بی‌خوابی
• افزایش اشتها یا هوس غذایی

در برخی زنان این علائم به حدی شدید می‌شوند که زندگی روزمره آن‌ها را مختل می‌کنند. در این موارد به آن اختلال دیسفوریک پیش از قاعدگی (PMDD) می‌گویند که نوع شدیدتری از PMS است.

افسردگی چیست؟

افسردگی یک اختلال روانی جدی است که می‌تواند در هر زمان از ماه و بدون ارتباط با چرخه قاعدگی رخ دهد. این بیماری با احساس ناراحتی عمیق، بی‌انگیزگی، خستگی مزمن و اختلال در کارکرد روزانه همراه است. افسردگی ممکن است هفته‌ها یا ماه‌ها ادامه پیدا کند و بدون درمان، شدت یابد.

علائم رایج افسردگی:

• غم و اندوه مداوم
• عدم علاقه به فعالیت‌های روزمره
• احساس بی‌ارزشی یا گناه
• اختلال در خواب یا پرخوابی
• کاهش یا افزایش اشتها
• افکار خودکشی
• کندی حرکات یا افکار

برخلاف PMS، علائم افسردگی معمولا با شروع پریود از بین نمی‌روند و می‌توانند دائمی باشند یا حتی بدتر شوند.

تفاوت سندرم پیش از قاعدگی و افسردگی از نظر زمانی

یکی از تفاوت سندرم پیش از قاعدگی و افسردگی، زمان‌بندی بروز علائم است. در PMS، علائم معمولاً در نیمه دوم چرخه (فاز لوتئال) یعنی ۱۴ تا ۲۸ روز بعد از شروع پریود ظاهر می‌شوند و با شروع قاعدگی کاهش می‌یابند.

در افسردگی، علائم ممکن است بدون الگوی خاص زمانی بروز پیدا کنند و گاهی حتی با شروع پریود شدیدتر شوند.

تفاوت سندرم پیش از قاعدگی و افسردگی از نظر تأثیر بر زندگی روزمره

زنان مبتلا به PMS ممکن است احساس ناراحتی یا اضطراب کنند اما در بیشتر موارد می‌توانند فعالیت‌های روزمره خود را ادامه دهند. در مقابل، افسردگی می‌تواند عملکرد روزانه، روابط اجتماعی و شغلی فرد را به‌طور جدی مختل کند.

مقایسه علائم مشترک بین PMS و افسردگی

علامت	سندرم پیش از قاعدگی	افسردگی
خلق پایین	بله، معمولاً موقتی	بله، طولانی‌مدت و شدید
اضطراب	بله	گاهی وجود دارد
اخلال خواب	گاه به گاه	شایع و مزمن
تغییر اشتها	معمولاً هوس غذایی (مثلاً شیرینی)	کاهش یا افزایش کلی اشتها
افکار خودکشی	بسیار نادر	ممکن است شدید و مکرر باشد
نوسانات خلقی	بله، ولی قابل پیش‌بینی	ناپایدار و مزمن
بهبود با شروع قاعدگی	بله	معمولا خیر

تفاوت از نظر بیوشیمی و هورمون‌ها

در PMS، تغییرات هورمونی نقش اصلی دارند. کاهش سطح استروژن و پروژسترون در فاز لوتئال چرخه قاعدگی باعث نوسانات خلقی می‌شود. اما در افسردگی، عامل اصلی به عدم تعادل نوروترنسمیترهایی مانند سروتونین، دوپامین و نوراپی‌نفرین برمی‌گردد.

در برخی زنان، کاهش سطح سروتونین در کنار افت هورمون‌ها منجر به PMDD می‌شود، حالتی که از نظر روان‌پزشکی به افسردگی نزدیک‌تر است.

چگونه تشخیص افتراقی بدهیم؟

پزشکان برای تشخیص دقیق معمولاً توصیه می‌کنند که فرد به مدت ۲ تا ۳ ماه، دفترچه روزانه علائم داشته باشد. با ثبت روزانه علائم روانی و جسمی، می‌توان الگوهای تکرار شونده قبل از پریود را تشخیص داد. اگر علائم فقط در دوره خاصی از چرخه ظاهر شوند و سپس ناپدید شوند، بیشتر به نفع PMS یا PMDD است.

همچنین در صورت تداوم علائم بعد از شروع قاعدگی یا بروز افکار خودکشی، احتمال افسردگی بیشتر است.

روش‌های درمان سندرم پیش از قاعدگی و افسردگی

درمان PMS:

• مصرف مکمل‌هایی مانند کلسیم، منیزیم و ویتامین B6
• ورزش منظم
• یوگا و مدیتیشن
• در صورت شدت زیاد، استفاده از قرص ضدبارداری یا SSRIها
• تنظیم تغذیه (کاهش مصرف نمک، قند و کافئین)

درمان افسردگی:

• داروهای ضدافسردگی (SSRIs، SNRIs)
• روان‌درمانی (CBT، ACT)
• نوروفیدبک یا درمان با نور
• فعالیت بدنی منظم
• در موارد شدید، استفاده از درمان الکتروشوک (ECT)

آیا PMS می‌تواند منجر به افسردگی شود؟

بله، اگر PMS شدید و درمان نشده باشد، ممکن است در طول زمان بر کیفیت زندگی اثر گذاشته و فرد را در معرض افسردگی مزمن قرار دهد. به‌ویژه در زنان دارای سابقه خانوادگی اختلالات روانی، احتمال تبدیل PMS به PMDD و سپس افسردگی وجود دارد.

پیشنهادات ساده خانگی برای تسکین علائم PMS و بهبود خلق

• مصرف دمنوش رازیانه، بابونه یا نعنا برای آرام‌سازی اعصاب
• پیاده‌روی سبک روزانه برای بهبود گردش خون و ترشح اندورفین
• اجتناب از مصرف قندهای ساده و نوشیدنی‌های کافئین‌دار
• نوشیدن آب کافی برای دفع سموم
• تنفس عمیق و تمرینات مراقبه

آگاهی، کلید تفکیک و درمان است

شناخت تفاوت سندرم پیش از قاعدگی و افسردگی کمک می‌کند تا از درمان اشتباه جلوگیری شود و فرد مسیر درستی برای بهبود خلق و سلامت روان انتخاب کند. اگر علائم به شکل الگوی ماهانه هستند و با شروع پریود فروکش می‌کنند، به احتمال زیاد با PMS روبرو هستیم. اما اگر علائم مداوم و آزاردهنده هستند، مشورت با روان‌پزشک برای ارزیابی افسردگی توصیه می‌شود.

سوالات متداول