التهاب طحال؛ از علت و علائم تا پیشگیری، درمان و جراحی

طحال یکی از اندام‌های مهم بدن است که در قسمت بالا و سمت چپ شکم، نزدیک معده قرار دارد. این اندام نقش مهمی در تصفیه خون، ذخیره گلبول‌های قرمز و دفاع در برابر عفونت‌ها دارد. با وجود این، بسیاری از افراد تا زمانی که دچار مشکل یا بیماری خاصی نشوند، از وجود یا اهمیت طحال آگاه نمی‌شوند. یکی از مشکلات رایج این اندام، التهاب طحال است که می‌تواند به دلایل مختلف ایجاد شود و نشانه‌های گوناگونی داشته باشد.

التهاب طحال معمولا با بزرگ شدن این اندام همراه است. وقتی طحال متورم می‌شود، می‌تواند روی عملکرد طبیعی بدن اثر بگذارد و حتی فشار زیادی به اندام‌های اطراف وارد کند. این وضعیت ممکن است در اثر عفونت‌های ساده، بیماری‌های خونی، مشکلات کبدی یا حتی برخی آسیب‌های فیزیکی به وجود آید. به همین دلیل، توجه به علائم اولیه و مراجعه به پزشک در زمان مناسب اهمیت زیادی دارد.

درک ساده و درست از التهاب طحال به افراد کمک می‌کند تا نشانه‌های آن را بهتر بشناسند و در صورت لزوم به موقع برای درمان اقدام کنند. در ادامه، به بررسی کامل این موضوع می‌پردازیم؛ از علت‌ها و علائم گرفته تا روش‌های تشخیص، درمان و حتی پیشگیری.

طحال چیست و چه وظایفی دارد؟

طحال اندامی کوچک اما بسیار مهم است. یکی از اصلی‌ترین وظایف آن، تصفیه خون است؛ به این معنا که گلبول‌های خونی کهنه و آسیب‌دیده را از بدن خارج می‌کند. همچنین طحال نقش بزرگی در تقویت سیستم ایمنی دارد و با تولید برخی سلول‌های دفاعی، بدن را در برابر میکروب‌ها و ویروس‌ها مقاوم‌تر می‌سازد.

وظیفه دیگر طحال ذخیره گلبول‌های قرمز و پلاکت‌هاست. در مواقع خونریزی یا نیاز بدن، این ذخیره آزاد می‌شود تا تعادل در خون حفظ شود. به همین دلیل، سلامت این اندام تأثیر مستقیمی بر توانایی بدن در مقابله با بیماری‌ها و مشکلات مختلف دارد.

با توجه به این وظایف، زمانی که طحال ملتهب یا بزرگ شود، نه‌تنها کارکرد خود را به درستی انجام نمی‌دهد، بلکه می‌تواند مشکلات دیگری برای بدن ایجاد کند.

علت التهاب طحال

علت‌های متعددی می‌توانند باعث التهاب یا بزرگ شدن طحال شوند. یکی از رایج‌ترین آن‌ها عفونت‌ها هستند. عفونت‌های ویروسی مانند هپاتیت یا منونوکلئوز، و همچنین عفونت‌های باکتریایی و انگلی می‌توانند طحال را تحت فشار قرار دهند.

دومین علت شایع، بیماری‌های خونی است. اختلال در تولید یا تخریب گلبول‌های قرمز و سفید می‌تواند باعث بزرگ شدن طحال شود. بیماری‌هایی مانند کم‌خونی‌های خاص یا سرطان‌های خونی در این دسته قرار می‌گیرند.

همچنین مشکلات کبدی مانند سیروز می‌تواند باعث تجمع خون در طحال و در نتیجه التهاب آن شود. علاوه بر این‌ها، وارد شدن ضربه یا آسیب به شکم نیز می‌تواند زمینه‌ساز التهاب و حتی پارگی طحال گردد.

علائم التهاب طحال

التهاب طحال ممکن است در ابتدا بدون علامت مشخص باشد، اما با گذشت زمان نشانه‌های مختلفی ظاهر می‌شوند. یکی از اولین علائم، احساس درد یا فشار در سمت چپ بالای شکم است که گاهی به شانه چپ نیز منتقل می‌شود.

نشانه دیگر، احساس سیری سریع پس از خوردن مقدار کمی غذاست. علت این موضوع فشار طحال بزرگ‌شده به معده است که باعث می‌شود فرد زودتر احساس پر بودن کند.

علاوه بر این، ضعف، خستگی، کم‌خونی، تعریق شبانه و تب‌های مکرر نیز می‌توانند از دیگر نشانه‌های التهاب طحال باشند. شناخت این علائم به افراد کمک می‌کند که زودتر به پزشک مراجعه کرده و از پیشرفت بیماری جلوگیری کنند.

روش‌های تشخیص التهاب طحال

برای تشخیص التهاب طحال، پزشک ابتدا معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. در این معاینه، گاهی بزرگ شدن طحال با لمس قسمت سمت چپ شکم مشخص می‌شود.

روش بعدی استفاده از آزمایش‌های خونی است. این آزمایش‌ها می‌توانند وضعیت گلبول‌های خونی و عملکرد سیستم ایمنی را نشان دهند. اگر اختلالی وجود داشته باشد، پزشک به دنبال علت آن می‌گردد.

علاوه بر این، از تصویربرداری‌هایی مانند سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن نیز برای بررسی دقیق‌تر اندازه و وضعیت طحال استفاده می‌شود. این روش‌ها کمک می‌کنند تا دلیل اصلی التهاب مشخص شود.

درمان التهاب طحال

درمان التهاب طحال بستگی به علت آن دارد. اگر دلیل آن یک عفونت ساده باشد، معمولاً با داروهای ضدعفونی یا استراحت بهبود می‌یابد. در مواردی که مشکلات خونی یا کبدی دلیل التهاب باشند، درمان‌های تخصصی‌تری لازم است.

گاهی اوقات اگر طحال بیش از حد بزرگ و آسیب‌دیده باشد، پزشکان مجبور می‌شوند آن را به صورت کامل از بدن خارج کنند. این عمل جراحی طحال‌برداری نام دارد. با این حال، حذف طحال تنها در شرایط خاص انجام می‌شود، زیرا نبود این اندام می‌تواند مقاومت بدن در برابر بیماری‌ها را کاهش دهد.

در بسیاری از موارد، تغییر سبک زندگی نیز می‌تواند به بهبود وضعیت کمک کند. پرهیز از مصرف الکل، داشتن رژیم غذایی سالم و مراقبت بیشتر در برابر ضربه‌های شکمی از جمله اقدامات مهم در این زمینه است.

عوارض التهاب طحال در صورت درمان نشدن

اگر التهاب طحال به موقع تشخیص داده و درمان نشود، می‌تواند عوارض جدی برای سلامتی به همراه داشته باشد. یکی از مهم‌ترین این عوارض پارگی طحال است. وقتی طحال بیش از حد بزرگ و ملتهب شود، دیواره آن نازک و شکننده می‌گردد و حتی یک ضربه کوچک به شکم می‌تواند باعث پارگی شود. پارگی طحال یک وضعیت اورژانسی است که با خونریزی شدید داخلی همراه بوده و جان بیمار را به خطر می‌اندازد.

از دیگر عوارض درمان‌نشدن التهاب طحال، کاهش شدید گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها است. طحال بزرگ‌شده مقدار زیادی از این سلول‌ها را در خود نگه می‌دارد و اجازه نمی‌دهد در خون گردش کنند. نتیجه این وضعیت، کم‌خونی، خستگی مداوم، ضعف و همچنین افزایش خطر خونریزی حتی در صورت زخم‌های کوچک است.

علاوه بر این، التهاب طولانی‌مدت طحال می‌تواند باعث ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن شود. وقتی طحال به درستی کار نکند، بدن توانایی کافی برای مبارزه با عفونت‌ها را ندارد و فرد بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌های ویروسی و باکتریایی قرار می‌گیرد. این موضوع به‌ویژه در کودکان و سالمندان خطرناک‌تر است، زیرا بدن آن‌ها حساس‌تر و آسیب‌پذیرتر است.

مراقبت های بعد از جراحی طحال برداری

وقتی طحال به دلیل التهاب شدید یا پارگی از بدن خارج می‌شود، فرد باید مراقبت‌های ویژه‌ای را انجام دهد تا بدن بتواند بدون این اندام عملکرد طبیعی خود را ادامه دهد. یکی از مهم‌ترین نکات پس از جراحی، مراقبت در برابر عفونت‌ها است. چون طحال نقش مهمی در سیستم ایمنی دارد، نبود آن باعث می‌شود بدن در برابر بیماری‌ها آسیب‌پذیرتر شود. به همین دلیل پزشکان معمولاً واکسن‌هایی مانند واکسن ذات‌الریه، مننژیت و آنفلوآنزا را برای این بیماران تجویز می‌کنند.

نکته دیگر، توجه به سبک زندگی سالم است. افرادی که طحال خود را از دست داده‌اند باید رژیم غذایی متعادل شامل میوه‌ها، سبزیجات تازه، پروتئین‌های مفید و آب کافی داشته باشند. پرهیز از مصرف دخانیات و الکل نیز می‌تواند در تقویت بدن و جلوگیری از بیماری‌ها مؤثر باشد. ورزش سبک و منظم نیز توصیه می‌شود، البته با احتیاط و تحت نظر پزشک.

همچنین این افراد باید در زندگی روزمره احتیاط بیشتری در برابر زخم‌ها و آسیب‌ها داشته باشند. حتی یک عفونت ساده مثل گلودرد یا تب می‌تواند برای آن‌ها جدی باشد. در چنین شرایطی مراجعه سریع به پزشک ضروری است. پزشکان گاهی مصرف دوره‌ای یا طولانی‌مدت آنتی‌بیوتیک را برای پیشگیری از عفونت‌های شدید پیشنهاد می‌کنند.

پیشگیری از التهاب طحال

اگرچه همیشه نمی‌توان از التهاب طحال پیشگیری کرد، اما رعایت برخی نکات می‌تواند احتمال بروز آن را کاهش دهد. یکی از این موارد، تقویت سیستم ایمنی بدن از طریق تغذیه سالم و فعالیت بدنی منظم است.

همچنین واکسیناسیون به موقع می‌تواند از برخی عفونت‌های ویروسی که باعث التهاب طحال می‌شوند جلوگیری کند. علاوه بر این، افرادی که مشکلات کبدی یا خونی دارند باید تحت نظر پزشک باشند تا از تشدید بیماری جلوگیری شود.

مراقبت در برابر ضربه‌های شدید به شکم نیز اهمیت زیادی دارد. برای مثال، ورزشکارانی که در رشته‌هایی مانند فوتبال یا ورزش‌های رزمی فعالیت دارند باید از محافظ‌های شکمی استفاده کنند.

سوالات متداول درباره التهاب طحال