تست تراکم استخوان چیست و چه افرادی به آن نیاز دارند؟
تست تراکم استخوان مشخص می کند که چه افرادی دارای پوکی استخوان می باشند. در گذشته زمانی که فرد دچار شکستگی استخوان می شد، پی می برد که دچار پوکی استخوان شده است. اما امروزه و با پیشرفت علم می توان با انجام برخی آزمایشات به وجود این اختلال پی برد و از افزایش آن جلوگیری نمود.
تست تراکم استخوان چیست؟
در این آزمایش از اشعه X برای اندازه گیری مقدار کلسیم و سایر مواد معدنی موجود در استخوان استفاده می شود. استخوان هایی که در بیشتر موارد تحت آزمایش قرار می گیرند، استخوان های ستون فقرات، لگن و گاهی نیز استخوان ساعد می باشند.
کاربرد تست تراکم استخوان
پزشکان با استفاده از این آزمایش می توانند به بیمار در موارد زیر کمک کنند:
- قبل از شکسته شدن استخوان، به کمبود تراکم مواد معدنی در استخوان خود پی ببرند.
- میزان خطر و احتمال شکستگی استخوان ها را تعیین کنند.
- وجود پوکی استخوان را تأیید کنند.
- درمان های لازم را برای مراقبت از بیمار شروع نمایند.
هر چه مقدار مواد معدنی و کلسیم در استخوان بیشتر باشد، تراکم استخوان نیز بیشتر می شود. از این رو هرچقدر این چگالی بیشتر باشد استخوان ها قوی تر و احتمال شکستن آن ها نیز کمتر است. آزمایش تراکم استخوان با معاینات ارتوپدی متفاوت است. معاینات ارتوپدی نیاز به تزریق دارو های خاصی دارند و معمولاً برای تشخیص شکستگی ها، سرطان، عفونت ها و سایر ناهنجاری های استخوانی استفاده می شوند. اگرچه پوکی استخوان در زنان مسن شایع تر است، اما توصیه می شود مردان نیز بدون در نظر گرفتن جنسیت، این آزمایش را انجام دهند و وضعیت استخوانی خود را مورد بررسی قرار دهند.
چه افرادی در معرض خطر هستند؟
افرادی که به دلیل افزایش سن قد آنان تحلیل رفته است
افرادی که حداقل ۱.۶ اینچ (۴ سانتی متر) از طول خود را از دست داده اند ممکن است دچار شکستگی های فشاری در ستون فقرات شوند، که پوکی استخوان یکی از اصلی ترین دلایل آن است.
کسانی که شکستگی را تجربه کرده اند
شکستگی زمانی رخ می دهد که استخوان آنقدر ضعیف و شکننده شود که به راحتی آسیب ببیند. شکستگی حتی ممکن است به علت سرفه یا عطسه شدید نیز رخ دهد.
افرادی که دارو های خاصی استفاده می کنند
استفاده طولانی مدت از برخی داروهای استروئیدی مانند پردنیزولون می تواند در روند بازسازی استخوان اختلال ایجاد کند و باعث افزایش احتمال ابتلا به پوکی استخوان شود.
افرادی که پیوند عضو انجام داده اند
افرادی که پیوند عضو یا پیوند مغز استخوان دریافت کرده اند، احتمال ابتلا به پوکی استخوان در آنان افزایش می یابد. چرا که مصرف برخی داروها در بازسازی استخوان اختلال ایجاد می کنند و استخوان ها را ضعیف و شکننده می کنند.
کاهش برخی هورمون ها
علاوه بر کاهش طبیعی هورمون ها که پس از یائسگی رخ می دهند، ممکن است در طی برخی درمان های خاص نظیر سرطان نیز میزان استروژن کاهش یابد. مثلا در درمان سرطان پروستات سطح تستوسترون در آقایان کاهش می یابد. پایین آمدن سطح هورمون های جنسی باعث تضعیف استخوان ها می شود.
مشکلات انجام تست تراکم استخوان
متاسفانه این تست در بین افراد جامعه خیلی شناخته شده و رایج نمی باشد. برخی از علت های عدم انجام این آزمایش عبارتند از:
- هزینه بالای تست: دستگاه هایی که تراکم استخوان ستون فقرات و لگن را اندازه گیری می کنند دقیق تر از دستگاه هایی هستند که تراکم استخوان های محیطی مانند ساعد، انگشت یا پاشنه را اندازه گیری می کنند. اما متاسفانه هزینه این دستگاه ها نیز معمولا گران تر می باشد.
- پوشش بیمه ای محدود: متاسفانه اکثر پوشش های بیمه ای تمام هزینه انجام این تست را پرداخت نمی کنند.
- پایین بودن اطلاعات جامعه درباره این آزمایش: این آزمایش در میان افراد جامعه خیلی رایج نیست. از طرفی این دسته از آزمایشات تنها می توانند میزان تراکم استخوان را مورد بررسی قرار دهند و بررسی منشا این اختلال بر عهده پزشک متخصص است.
قبل از انجام تست تراکم استخوان چه باید کرد؟
تست تراکم استخوان آسان، سریع و بدون درد است. در این آزمایش نیازی به آمادگی قبلی خاصی ندارید. اما در صورتی که قصد انجام این آزمایش را دارید نکات زیر را در نظر بگیرید:
- از ۲۴ ساعت قبل از انجام تست از مکمل کلسیم و یا غذاهایی که مقدار زیادی کلسیم دارند استفاده نکنید. زیرا ممکن است در نتیجه نهایی آزمایش اختلال ایجاد کنند.
- زمان مراجعه به آزمایشگاه لباس راحت و گشاد استفاده کنید. اشیا فلزی نظیر کمربند، دستبند، کیف پول و سایر لوازم را به هنگام انجام تست همراه خود نبرید.
تحلیل نتایج تست تراکم استخوان
نتایج آزمون تراکم استخوان به دو صورت T-score و Z-score بیان شده است.
نمره T
علامت T تراکم استخوانی است که انتظار می رود یک فرد بالغ و سالم داشته باشد. T بر اساس تعداد واحدهای تراکم استخوان است و حد استاندارد به حساب می آید و تراکم استخوان شما متوسط یا پایین تر از این مقدار است.
| نتیجه T | معنی نتیجه |
| ۱- و بالاتر | تراکم استخوان شما طبیعی است. |
| بین ۱- تا ۲.۵- | نتیجه شما علامت پوکی استخوان است و چگالی استخوان شما پایین تر از حد نرمال می باشد و ممکن است دچار پوکی استخوان شوید. |
| ۲.۵- و کمتر از آن | نتایج شما نشان می دهد که شما در آستانه شکستگی ناشی از پوکی استخوان هستید |
نمره Z
این نمره مربوط به تعداد انحرافات استاندارد با توجه به سن، جنس و وزن را نشان می دهد. اگر این عدد کمتر یا بیشتر از مقدار میانگین باشد ممکن است بیانگر این موضوع باشد که چیزی در بدن بیمار غیر نرمال و غیر طبیعی است. در این صورت با تشخیص منشا اختلال توسط پزشک متخصص این بیماری قابل درمان است و می توان از پیشرفت آن جلوگیری نمود.
نکات پایانی
توصیه می شود زنان بالای ۶۵ سال، زنانی که یائسگی را قبل از ۵۵ سالگی تجربه کرده اند، افرادی که به صورت طولانی مدت تحت درمان با استروئید قرار گرفته اند، افرادی که وزن آن ها کمتر از ۵۰ کیلوگرم است، مردان بالای ۷۰ سال و نیز افراد بالای ۵۰ سال که به دلیل تصادف یا یک حادثه شکستگی استخوان را تجربه کرده اند انجام این تست را در برنامه درمانی خود قرار دهند و با مشورت پزشک در اولین فرصت این تست را انجام دهند.
