دیابت نوع یک: علائم، تشخیص، علل، درمان و کنترل دیابت نوع یک

2020-02-21

دیابت نوع یک چیست؟

دیابت نوع یک نوعی بیماری مزمن است که معمولا در اوایل دوران کودکی آغاز می شود و علائم آن در بزرگسالی بین سنین ۳۰ تا ۴۰ سالگی بروز پیدا می کند. در دیابت نوع یک، لوزالمعده انسولین بسیار کمی تولید می کند. همانطور که احتمالا می دانید، انسولین به سلول های بدن کمک می کند تا قند را به انرژی تبدیل کنند.

هنگامی که لوزالمعده نتواند انسولین کافی تولید کند، قند موجود در جریان خون افزایش می یابد و این اتفاق سبب بروز عوارض خطرناکی می شود. افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ باید تا آخر عمر از نوعی انسولین استفاده کنند.

علائم دیابت نوع یک

تشنگی غیر عادی

احساس تشنگی غیر معمول یکی از متداول ترین علائم دیابت نوع یک است. در این شرایط کلیه ها با استفاده از آب بیشتر قند اضافه در جریان خون را کاهش می دهند. آب از طریق ادرار دفع و باعث ایجاد احساس تشنگی می شود.

کاهش وزن

بیماران مبتلا به دیابت نوع یک دچار لاغری غیر عادی و افزایش اشتها می شوند. دلیل این امر آن است که سطح قند خون همچنان بالاست و بدن چربی را برای تامین انرژی خود مورد استفاده قرار می دهد. تجزیه گلوکز مختل می شود و به همین دلیل بیمار احساس کمبود انرژی و خواب آلودگی می کند. علاوه بر این ها، افزایش دفع ادرار نیز باعث کاهش وزن بیمار می شود. زیرا بسیاری از کالری های مصرفی از طریق ادرار دفع می شوند.

علائم پوستی

وجود اختلال در سوخت و ساز گلوکز در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ باعث ایجاد برخی علائم پوستی می شود. افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ بیشتر از سایرین در خطر ابتلا به عفونت های باکتریایی و قارچی هستند. گردش خون ضعیف در پوست نیز در میان این افراد مشاهده می شود.

بیماران مبتلا به این نوع دیابت اغلب به عفونت ها قارچی ناشی از مخمر کاندیدا آلبیکانس می شوند. عفونت های قارچی شایع مانند عفونت پای ورزشکاران و نیز عفونت های مخمر واژینال در خانم ها، خارش های پوستی و بثورات پوشک در نوزادان ازجمله علائم پوستی هستند که بیماران به این نوع دیابت با آن ها مواجه می شوند. بثورات پوشک ناشی از مخمر کاندیدا آلبیکنس است و می تواند در تمامی مناطق بدن مانند معده و پاها منتشر شود.

سایر علائم خطرناک دیابت نوع یک

بیماران مبتلا به دیابت نوع یک در صورت عدم درمان ممکن است علائم جدی تری مانند تاری دید، بی حسی یا سوزن-سوزن شدن اندام ها (به خصوص در پاها)، از دست دادن هوشیاری، خستگی، خشکی دهان، بوی بد دهان و کمای دیابتی را تجربه کنند.

در برخی از موارد ممکن است این بیماران برخلاف اینکه قند خون بالایی دارند، دچار افت ناگهانی سطح قند خون شوند. در این بیماران از دست دادن هوشیاری و کمای دیباتی بر اثر کمبود قند خون می باشد که شرایطی اورژانسی را ایجاد می کنند.

علائم کتواسیدوز دیابتی

از مهم ترین مشکلات دیابت نوع ۱ این است که سلول های فرد، قند مورد نیاز برای تامین انرژی خود را ندارند. بدون انسولین تولید شده توسط لوزالمعده، قند برای ورود به سلول های بدن دچار مشکل می شود. در نتیجه، سلول های بدن سوخت خود را از چربی ها تامین می کنند و این امر باعث افزایش کتون ها در خون می شود. این اسیدها خون فرد را تغییر می دهند و می توانند باعث بروز کما، تغییر سطح pH و بیماری کتواسیدوز دیابتی شوند.

کتواسیدوز دیابتی نوعی شرایط اورژانسی است که معمولا فرد باید در بیمارستان تحت درمان قرار بگیرد. علائم این بیماری شامل موارد زیر است:

• گرم و خشک شدن پوست
• تاری دید
• احساس تشنگی و ادرار بیش از حد
• خواب آلودگی
• تنفس سریع و عمیق
• بوی بد دهان
• از دست دادن اشتها
• شکم درد
• استفراغ
• گیجی

تفاوت دیابت نوع یک با نوع دو

دیابت نوع یک معمولا در بزرگسالی یا جوانی شروع می شود در حالی که دیابت نوع دو معمولا در بزرگسالی شروع می شود. در بیماران مبتلا به دیابت نوع یک، سیستم ایمنی بدن به سلول های لوزالمعده که مسئول تولید انسولین هستند حمله کرده و از بین می برند، اما در بیماران مبتلا به دیابت نوع دو اینطور نیست و لوزالمعده آن ها قادر به تولید انسولین می باشد. اما بیماران مبتلا به دیابت نوع دو به دلایل متعددی نمی توانند از انسولین موجود به شکل موثری استفاده کنند.

بیماران مبتلا به دیابت نوع دو می توانند علائم یکسانی با بیماران مبتلا به نوع یک داشته باشند، اما بیماری در مبتلایان به دیابت نوع ۱ معمولا با علائم بیشتری همراه است. دیابت نوع ۱ قابل پیشگیری نیست اما می توان از ابتلا به دیابت نوع دو با استفاده از رعایت یک شیوه زندگی سالم جلوگیری کرد یا آن را به تاخیر انداخت.

دلایل ابتلا به دیابت نوع یک

سیستم ایمنی بدن در این بیماران بخشی از لوزالمعده را از بین می برد و باعث بروز بیماری می شود. سلول های بتا در لوزالمعده مسئول تولید انسولین هستند. البته محققان مطمئن نیستند که چرا سیستم ایمنی بدن سلول های تولید انسولین را از بین می برد. اما پزشکان احتمال می دهند که زمینه های ارثی و ژنتیکی و همچنین برخی از عوامل محیطی باعث بروز بیماری دیابت نوع ۱ می شود.

امروزه دانشمندان، ژن ها و مناطق ژنی را شناسایی کرده اند که خطر ابتلا به دیابت نوع ۱ را افزایش می دهند، اما آن ها تنها عوامل ایجاد کننده این بیماری نیستند. محققان معتقدند که محرک های محیطی مانند برخی از عفونت های ویروسی یا شاید عوامل مرتبط با رژیم غذایی در دوران بارداری می توانند در ایجاد این نوع دیابت نقش داشته باشند.

چه کسانی در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع یک هستند؟

اگرچه این نوع دیابت ممکن است در هر سنی ایجاد شود، اما حدود دو سوم از مبتلایان به این بیماری، در زیر سن ۱۹ سالگی به آن مبتلا می شوند. محققان معتقدند که اوج پیشرفت این نوع دیابت در دو دوران مهم زندگی اتفاق می افتد، اولی در دوران کودکی و دومی در دوران بلوغ. دیابت نوع یک مردان و زنان را به یک اندازه تحت تاثیر قرار می دهد، اما سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری می تواند خطر ابتلا به آن را افزایش دهد.

تشخیص دیابت نوع ۱

یک آزمایش خون ساده می تواند نشانگر وجود سطح غیرطبیعی قند خون باشد. اگر فردی علائم این نوع دیابت را داشته باشد، انجام آزمایش قند خون در ناشتا اولین قدم برای تشخیص این بیماری است. در بیشتر موارد این تست ها حداقل در دو روز جداگانه تکرار می شوند. علاوه بر این، آزمایش های دیگری نیز برای تشخیص دیابت نوع ۱ انجام می شوند. به عنوان مثال می تواند از استفاده از تست تحمل گلوکز یا آزمایش آنتی بادی های خاص در خون نام برد.

خطرات فشار خون بالا

دیابت نوع یک می تواند به شریان ها آسیب برساند و آن ها را مستعد سخت شدن (آترواسکلروز) کند و می تواند باعث فشار خون بالا و سایر مشکلات قلبی و اختلال در گردش خون شود. متاسفانه دیابت نوع یک در طولانی مدت منجر به آسیب به سیستم های بدن می شود و می تواند فرد را در معرض خطرات بینایی، بیماری های قلبی، سکته مغزی، نارسایی کلیه، بیماری های لثه و دهان و دندان و آسیب های عصبی (به خصوص در دست و پا) شود.

کنترل قند خون

در بیماران مبتلا به دیابت نظارت و کنترل قند خون یک موضوع مهم و حیاتی است. این بیماران با تنظیم سطح قند خون خود می توانند عوارض جانبی این بیماری را کاهش یا از بروز آن جلوگیری کنند.

تست قند خون معمولا با دستگاه های مخصوص بررسی می شود و روش کار آن ها به این شکل است که چند قطره خون را بر روی نوار تست قرار می دهند و آن را در مانیتور مخصوصی قرار می دهند که سطح گلوکز خون را مشخص می کند.

نظارت دقیق بر میزان گلوکز به فرد این امکان را می دهد تا قند خون خود را با استفاده دارو تنظیم کند و در صورت بالا بودن یا پایین بودن قند خون، آن را کنترل کند.

اگر فردی که مبتلا به دیابت است بتواند قند خون خود را در حد طبیعی یا نزدیک به آن نگه دارد، احتمال بروز عوارض و مشکلات را کاهش می دهد.

درمان دیابت نوع یک با انسولین

هر فرد مبتلا به دیابت نوع یک برای استفاده از قند موجود در خون خود باید انسولین مصرف کند. بیشتر افراد مبتلا به این بیماری انسولین را به شکل تزریقی مصرف می کنند و روزانه چندین بار باید این کار را انجام دهند. انواع مختلفی از انسولین وجود دارد که برخی از آن ها عبارتند از:

• انسولین سریع که ظرف چند دقیقه فعال می شود و اثرات آن تا چند ساعت ادامه می یابد.
• انسولین منظم یا کوتاه مدت که حدود ۳۰ دقیقه کار می کنند و هر ۳-۶ ساعت مورد استفاده قرار می گیرند.
• انسولین با عملکرد متوسط که حدود ۲-۴ ساعت کار می کند و هر ۱۸ ساعت یک بار استفاده می شود.
• انسولین طولانی مدت که برای یک روز به طور کامل کار می کند.

پزشکان با توجه به نتایج آزمایشات قند خون شما، انسولین مورد نیاز را با هدف مشخصی تنظیم و تجویز می کنند. همانطور که قبلا هم گفته شد، هدف از مصرف انسولین نگه داشتن گلوکز خون در حد طبیعی است.

انسولین را می توان با استفاده از سوزن و سرنگ و کارتریج قلم که از قبل پر شده است، تزریق کرد. تزریق انسولین بهتر است بر روی شکم انجام شود، اما بازوها، ران ها و باسن نیز می تواند مورد استفاده قرار گیرد.

انسولین چه کاری انجام می دهد؟

انسولین هورمونی است که توسط لوزالمعده ترشح می شود و اجازه می دهد که قند وارد سلول ها شود. همچنین مقدار قند خون موجود در جریان خون را نیز کاهش می دهد. بدون انسولین، قندها نمی توانند به سلول ها وارد شوند. به عبارتی سلول ها و عضلات و بافت های بدن قادر به دریافت منبع انرژی نخواهند بود. بیماران مبتلا به دیابت نوع یک به دلیل تجمع قند در جریان خون خود ممکن است شرایط خطرناکی را تجربه کنند.

اثرات جانبی مصرف انسولین

• کاهش قند خون
• سردرد
• علائم آنفولانزا
• اگر برای اولین بار انسولین استفاده می کنید، افزایش وزن را تجربه خواهید کرد.
• بروز ورم، زخم یا بثورات پوستی در محل تزریق.

شوک انسولین

اگرچه انسولین یک داروی فوق العاده است و به درمان مبتلایان دیابت کمک می کند، اما باید در مورد استفاده از آن دقت شود. اگر فردی بیش از اندازه از انسولی استفاده کند، ممکن است قند خونش به میزان خطرناکی کاهش یابد. به این وضعیت واکنش انسولین یا شوک انسولین گفته می شود.

انسولین زیاد می تواند بسته به شرایط فرد، منجر به بروز علائم خفیف، متوسط یا شدید شود. برخی از علائم و نشان های قند خون پایین عبارتند از خستگی، خمیازه زیاد، سردرگمی خفیف، کاهش هماهنگی لازم بین عضلات، عرق کردن، ضعف عضلانی و رنگ پریدگی. در شرایط بحرانی ممکن است فرد دچار تشنج، از دست دادن هوشیاری و حتی مرگ شود.

مبتلایان به دیابت، به ویژه نوع یک توصیه می شود که همیشه ۱۵ گرم از کربوهیدرات هایی با عملکرد سریع مصرف کنند. کربوهیدرات ها با عملکرد سریع شامل مواد غذایی یا نوشیدنی هایی هستند که حاوی گلوکز بوده و به سرعت جذب خون می شوند. به عنوان مثال می توان یک فنجان و نیم آبمیوه یا نوشابه غیر رژیمی، آبنبات، دو قاشق غذاخوری کشمش، یک فنجان شیر یا سه عدد قرص گلوکز مصرف کرد. این کربوهیدرات ها می تواندن واکنش های انسولینی خفیف تا متوسط را برطرف کنند، اما برای واکنش های شدید، فرد نیازمند مصرف دارویی به نام گلوکاگون می باشد که به زیر پوست تزریق می شود و واکنش های شدید انسولین را از بین می برد. البته فرد باید این دارو را زیر نظر متخصص مصرف کند.

درمان دیابت نوع یک با پیوند سلول‌های جزایر پانکراس

برخی از افراد مبتلا به دیابت نمی توانند از انسولین درمانی استفاده کنند و ممکن است نسبت به انسولین تزریق شده واکنش نشان دهند. این افراد بهتر است از روش های دیگر درمانی مانند پیوند سلول های تولید کننده انسولین استفاده کنند. در این روش سلول های سالم از یک اهدا کننده به لوزالمعده فرد بیمار انتقال داده می شوند.

اگرچه این روش مزایای فراوانی دارد اما ممکن است اشکالاتی نیز داشته باشد و عوارض جانبی جدی به همراه آورد. فرد دریافت کننده برای جلوگیری از پس زدن سلول های اهدایی باید چندین سال از برخی داروها استفاده کند.

درمان دیابت نوع یک با پانکراس مصنوعی

محققان در تلاشند تا لوزالمعده مصنوعی ایجاد کنند. این دستگاه ترکیبی از پمپ انسولین و سیستم کنترل گلوکز است که توسط یک برنامه کامپیوتری تنظیم و کنترل می شود. هدف این سیستم آزادسازی انسولین در پاسخ به میزان قند خون و کاهش میزان انسولین در صورت افت قند خون است. همچنین این دستگاه عملکرد طبیعی لوزالمعده را تقلید می کند. آزمایشات اولیه بر روی این دستگاه نشان می دهند که در آینده می توان از آن استفاده کرد.

دیابت نوع یک و ورزش

افراد مبتلا به دیابت نوع یک می توانند از انجام فعالیت های ورزشی بهره مند شوند، اما برای جلوگیری از افت ناگهنانی سطح قند خون خود باید اقدامات احتیاطی لازم را انجام دهند. افراد دیابتی باید قند خون خود را قبل از ورزش بررسی کنند و در صورت نیاز، یک میان وعده قبل از انجام ورزش مصرف کنند. ممکن است این افراد نیاز داشته باشند که قبل از تمرین مقداری انسولین دریافت کنند تا از طبیعی بودن میزان قند خونشان اطمینان حاصل کنند.

افراد مبتلا به دیابت نوع یک ممکن است نیاز به بررسی ادرار خود برای اطلاع از میزان کتون ها داشته باشند. اگر کتون ها در ادرار مشاهده شوند، فرد باید از انجام فعالیت های شدید خودداری کند.

رژیم غذایی و دیابت نوع یک

افراد مبتلا به دیابت نوع یک مانند هرکس دیگری نیازمند رعایت یک رژیم غذایی مناسب هستند. هیچ رژیم مخصوصی برای دیابتی ها وجود ندارد و یک فرد مبتلا به دیابت نوع یک تا زمانی که از یک رژیم غذایی متعادل پیروی می کند می تواند شیرینی بخورد. البته این بدان معنا نیست که آن ها می توانند هروقت که خواستند هرچیزی بخورند، بلکه لازم است در نظر داشته باشند که مصرف شیرینی ها در رژیم غذایی آن ها باید متناسب باشد.

این افراد باید این واقعیت را در نظر بگیرند که کربوهیدرات ها قند خون آن ها را به سرعت افزایش می دهد. مواد غذایی کم کربوهیدرات و دارای کلسیم، پتاسیم، فیبر، منیزیم و سایر ویتامین ها گزینه های بسیار عالی برای افراد دیباتی هستند.

هنگامی که برای وعده های غذایی خود برنامه ریزی می کنید باید نکات زیر را در نظر بگیرید:

• چربی های ناسالم کمتری بخورید.
• از فیبرها به اندازه کافی استفاده کنید.
• میزان مصرف کربوهیدرات ها را کنترل کنید.
• مراقب کربوهیدرات های موجود در مواد غیر قندی باشید.

متخصصان رژیم غذایی معتقدند که افراد مبتلا به دیابت باید از رژیم غذایی متنوع و مناسبی پیروی کنند.

دیابت نوع یک و بارداری

زنان مبتلا به دیابت نوع یک در صورت اقدام به بارداری باید موضوع را به پزشک خود اطلاع دهند. مشکلات قند خون آن ها می تواند باعث عوارضی مانند نقص جنین در هنگام تولد شود. عدم کنترل میزان قند خون در مادران باردار می تواند منجر به خطر سقط جنین گردد. از این رو در دوران بارداری کنترل قند خون بسیار مهم است. همچنین همانطور که پیش تر هم اشاره کردیم، دیابت نوع یک می تواند باعث بالا رفتن فشار خون در دوران بارداری یا آسیب به مادر شود.

پره‌اکلامپسی شرایطی است که ۱۸-۳۰ درصد از زنان باردار مبتلا به دیابت آن را تجربه می کنند. پره‌اکلامپسی بعد از ۲۰ هفتگی شروع می شود و با فشار خون بالا و دفع پروتئین از طریق ادرار مشخص می گردد. درمان پره‌اکلامپسی بسیار مهم است و در صورت عدم درمان ممکن است به کودک آسیب جدی برساند و مادر را نیز در معرض سکته یا تشنج قرار دهد. بعد از تولد کودک نیز مادران شیرده لازم است که مرتبا قند خون خود را بررسی کنند.

منبع: onhealth