نارسایی حاد کلیه؛ علائم، دلایل، تشخیص و درمان
نارسایی حاد کلیه زمانی اتفاق می افتد که کلیه فرد به طور ناگهانی قادر به فیلتر کردن مواد زائد از خون نباشد. وقتی کلیه ها توانایی فیلتر کردن خود را از دست بدهند، ممکن است میزان مواد زائد در خون تا حد خطرناکی افزایش یابد و ترکیب شیمیایی خون از تعادل خارج شود.
نارسایی حاد کلیه معمولاً در کمتر از چند روز ایجاد می شود و اغلب در افرادی که قبلاً به دلیل مشکلات کلیوی در بیمارستان بستری شده اند، شایع است.
نارسایی حاد کلیه می تواند کشنده باشد و نیاز به درمان فوری دارد. البته در مواردی ممکن است برگشت پذیر باشد. اگر فرد از نظر سلامتی در سطح خوبی قرار داشته باشد* ممکن است عملکرد طبیعی کلیه هایش را به دست آورد.
علائم نارسایی حاد کلیه
علائم و نشانه های این نارسایی می تواند شامل موارد زیر باشد:
- کاهش میزان ادرار. هرچند گاهی اوقات میزان ادرار در حد طبیعی باقی می ماند.
- احتباس مایعات در بدن که باعث ورم در پاها می شود.
- تنگی نفس
- خستگی
- گیجی
- حالت تهوع
- ضعف
- ضربان قلب نامنظم
- درد یا احساس فشار در قفسه سینه
- تشنج یا کما در موارد شدید بیماری
گاهی اوقات نارسایی حاد کلیه علائم و نشانه ای ایجاد نمی کند و از طریق آزمایش هایی که به دلایل دیگر انجام می شوند، مشخص می شود.
دلایل نارسایی حاد کلیه
نارسایی حاد کلیه می تواند به دلایل زیر رخ دهد. در ادامه به توضیح هریک از موارد خواهیم پرداخت:
- ابتلا به نوعی بیماری که باعث کند شدن جریان خون فرد شده است.
- آسیب مستقیم به کلیه های فرد.
- مسدود شدن لوله های تخلیه ادرار کلیه ها و عدم تخلیه مواد زائد بدن از طریق ادرار.
اختلال در جریان خون کلیه ها
بیماری ها و اختلالاتی که می توانند جریان خون در کلیه ها را کند کرده و باعث آسیب به کلیه ها شوند، عبارتند از:
- کاهش خون یا مایعات بدن
- داروهای فشار خون
- حمله قلبی
- بیماری قلبی
- عفونت
- نارسایی کبدی
- مصرف آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن سدیم یا داروهای مرتبط با آن.
- واکنش شدید آلرژیک (آنافیلاکسی)
- سوختگی شدید
- کم آبی شدید
آسیب مستقیم به کلیه ها
بیماری ها و مشکلاتی وجود دارند که می توانند به طور مستقیم باعث آسیب به کلیه ها شده و نارسایی حاد کلیه را به وجود بیاورند. این عوامل عبارتند از:
- لخته شدن خون در رگ ها و عروق داخلی و اطراف کلیه ها
- مسدود شدن جریان خون در کلیه ها به وسیله رسوب کلسترول
- گلومرولونفریت یا التهاب فیلترهای ریز کلیه (گلومرول ها)
- سندرم همولیتیک اورمیک، که در اثر تخریب زودرس گلبول های قرمز خون ایجاد می شود.
- انوع عفونت ها، مانند عفونتی که از طریق ابتلا به کرونا ایجاد می شود.
- لوپوس، که نام نوعی اختلال سیستم ایمنی بدن است و باعث گلومرولونفریت می شود.
- مصرف داروهایی مانند داروهای شیمی درمانی خاص، آنتی بیوتیک ها و رنگ هایی که در آزمایشات تصویربرداری استفاده می شوند.
- اسکلرودرمی، که نام گروهی از بیماری های نادر است و بر روی پوست و بافت های همبند تأثیر می گذارند.
- نوعی بیماری خونی نادر به نام پورپورای ترومبوتیک ترومبوسیتوپنیک.
- سمومی مانند الکل، فلزات سنگین و کوکائین
- تجزیه بافت عضلانی کلیه ها
- سندرم لیز تومو که منجر به ترشح سمومی می شود و می تواند باعث آسیب به کلیه ها شود.
انسداد ادرار در کلیه ها
بیماری ها و مشکلاتی که مانع از دفع ادرار از بدن می شوند و می تواند منجر به نارسایی حاد کلیه شوند عبارتند از:
- سرطان مثانه
- لخته شدن خون در دستگاه ادراری
- سرطان دهانه رحم
- سرطان روده بزرگ
- بزرگ شدن پروستات
- سنگ کلیه
- آسیب به اعصاب کنترل کننده مثانه
- سرطان پروستات
عوامل زمینه ساز بیماری
این بیماری تقریباً در اغلب موارد به دلیل داشتن یک بیماری یا مشکل پزشکی دیگر رخ می دهد. عواملی که می توانند خطر ابتلا به نارسایی حاد کلیه را افزایش دهد عبارتند از:
- بستری شدن در بیمارستان، به ویژه برای درمان یک بیماری جدی که نیاز به مراقبت های ویژه دارد.
- سن بالا
- انسداد رگ های خونی در بازوها یا پاها
- دیابت
- فشار خون بالا
- نارسایی قلبی
- بیماری های کلیه
- بیماری های کبدی
- سرطان های خاص و روش های درمانی آن ها
عوارض ناشی از نارسایی حاد کلیه
عوارض احتمالی ناشی از این بیماری شامل موارد زیر است:
- تجمع مایعات: نارسایی حاد کلیه ممکن است منجر به تجمع مایعات در ریه های فرد و در نتیجه، باعث تنگی نفس شود.
- درد در سینه: اگر پوشش داخلی قلب ملتهب شود، ممکن است درد در قفسه سینه احساس شود.
- ضعف عضلانی: وقتی مایعات و الکترولیت های بدن (مواد شیمیایی موجود در خون) از تعادل خارج شوند، ضعف عضلانی ایجاد می شود.
- آسیب دائمی به کلیه: گاهی اوقات نارسایی حاد کلیه باعث از بین رفتن دائمی عملکرد کلیه ها یا بیماری کلیوی می شود.در چنین شرایطی فرد باید به طور دائمی دیالیز شود یا پیوند کلیه انجام دهد.
- مرگ: نارسایی حاد کلیه می تواند منجر به از دست دادن عملکرد کلیه و در نهایت مرگ شود.
تشخیص نارسایی
اگر علائم فرد نشان دهنده نارسایی حاد کلیه باشند، ممکن است پزشک آزمایش ها و روش های خاصی را برای تشخیص توصیه کند. این آزمایشات و روش های تشخیصی عبارتند از:
- اندازه گیری دفع ادرار: اندازه گیری میزان ادرار در ۲۴ ساعت ممکن است به پزشک کمک کند تا علت نارسایی کلیه شما را تشخیص دهد.
- آزمایش ادرار: تجزیه و تحلیل نمونه ادرار ممکن است ناهنجاری هایی را نشان دهد که نشان دهنده نارسایی کلیه هستند.
- آزمایش خون: نمونه خون فرد می تواند افزایش سریع سطح اوره و کراتینین را مشخص کند. این اندازه گیری میزان این دو ماده برای تشخیص عملکرد کلیه ها استفاده می شود.
- آزمایشات تصویربرداری: آزمایشات تصویربرداری مانند سونوگرافی و توموگرافی کامپیوتری می توانند به مشاهده کلیه ها توسط پزشک کمک کنند.
- نمونه برداری از بافت کلیه برای آزمایش: در برخی مواقع، پزشک ممکن است نمونه کوچکی از بافت کلیه را برای آزمایش جدا کند.
درمان نارسایی حاد کلیه
درمان نارسایی حاد کلیه به طور معمول نیازمند بستری شدن در بیمارستان دارد و بیشتر افراد مبتلا به این نارسایی در بیمارستان بستری می شوند. مدت زمان بستری شدن فرد در بیمارستان به دلیل بیماری و سرعت بهبودی کلیه بستگی دارد. البته در برخی موارد، ممکن است بتوان فرد را در خانه درمان کرد.
درمان این مشکل شامل موارد زیر است:
درمان علت اصلی آسیب به کلیه
درمان نارسایی حاد کلیه شامل شناسایی بیماری یا صدمه ای است که در ابتدا به کلیه های فرد آسیب زده است. روش های درمانی به آنچه که باعث نارسایی کلیه شده است بستگی دارد.
درمان عوارض تا زمان بهبودی کلیه ها
پزشک برای جلوگیری از عوارض و بهبودی کلیه ها نیز تلاش خواهد کرد. درمان هایی که به جلوگیری از عوارض کمک می کنند عبارتند از:
- انجام درمان هایی برای متعادل سازی میزان مایعات در خون: اگر نارسایی حاد کلیه به دلیل کمبود مایعات در خون ایجاد شده باشد، ممکن است پزشک مایعات داخل وریدی را توصیه کند. در همچنین در موارد دیگر ممکن است نارسایی حاد کلیه باعث افزایش مایعات شده و منجر به ورم در بازوها و پاها شود. در این موارد، ممکن است پزشک داروهای ادرار آور (دیورتیک) را برای دفع مایعات اضافی بدن توصیه کند.
- تجویز داروهایی برای کنترل پتاسیم خون: اگر کلیه های فرد به درستی پتاسیم را از خون فیلتر نکنند، ممکن است پزشک کلسیم، گلوکز یا سدیم پلی استایرن سولفونات را برای جلوگیری از تجمع مقادیر بالای پتاسیم در خون تجویز کند. پتاسیم زیاد در خون می تواند ضربان قلب نامنظم (آریتمی) و ضعف عضلانی را ایجاد کند.
- تجویز داروهایی برای بازیابی سطح کلسیم خون: اگر سطح کلسیم در خون به مقدار قابل توجهی کاهش یابد، پزشک ممکن است تزریق کلسیم را توصیه کند.
- دیالیز برای دفع سموم از خون: اگر سموم در خون فرد جمع شوند، ممکن است به همودیالیز موقت (که اغلب به آن دیالیز گفته می شود) نیاز باشد تا در هنگام بهبود کلیه ها، سموم و مایعات اضافی را از بدن خارج کند. دیالیز همچنین ممکن است به حذف پتاسیم اضافی از بدن کمک کند.
پیشگیری از نارسایی حاد کلیه
پیشگیری از نارسایی حاد کلیه در اغلب موارد دشوار است. اما ممکن است با مراقبت از کلیه ها بتوان خطر ابتلا به آن را کاهش داد. نکات زیر می توانند در این زمینه موثر باشند:
- هنگام مصرف داروهای مسکن به برچسب آن ها توجه کنید: دستورالعمل های داروهای ضد درد مانند آسپرین، استامینوفن، ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم را به دقت مطالعه کنید. مصرف بیش از حد این داروها ممکن است خطر آسیب به کلیه ها را افزایش دهد. این امر به ویژه در صورت ابتلا به بیماری کلیوی، دیابت یا فشار خون بالا می تواند خطرناک تر باشد.
- برای تحت نظر داشتن کلیه ها و سایر بیماری های مزمن با پزشک خود در ارتباط باشید: اگر به بیماری کلیوی یا بیماری دیگری مبتلا هستید که خطر نارسایی حاد کلیه را افزایش می دهد، مانند دیابت یا فشار خون بالا، با کمک پزشک خود درمان را آغاز کنید.
- سبک زندگی سالم را در اولویت قرار دهید: فعال باشید. رژیم غذایی متعادل و سالمی داشته باشید.
منبع: mayoclinic
