علائم و نشانه های کمبود آهن کدامند؟

2018-05-26

کمبود آهن زمانی رخ می دهد که آهن معدنی در بدن شما کافی نباشد که باعث کاهش چشمگیر سطح گلبول های قرمز می شود. در گلبول های قرمز بدن انسان پروتئینی به نام هموگلوبین وجود دارد که وظیفه حمل اکسیژن را بر عهده دارد. آهن نقش مهمی در تولید هموگلوبین دارد و در نتیجه زمانی که بدن با کمبود آهن مواجه می شود، انتقال اکسیژن با مشکل روبرو می شود.

اگر بدن شما با کمبود هموگلوبین مواجه باشد، به بافت ها و عضلات شما اکسیژن کافی نمی رسد و در نتیجه فعالیت آن ها دچار اختلال می شود که به این بیماری کم خونی گفته می شود.

البته کم خونی انواع مختلفی دارد، ولی شایع ترین نوع کم خونی در سطح جهان، کم خونی بر اثر کمبود آهن می باشد.

شایع ترین علل کمبود آهن عبارتند از مصرف نامناسب آهن به علت رژیم غذایی ضعیف یا رژیم های محدود کننده، بیماری های التهابی روده، افزایش نیاز به مصرف آهن در دوران بارداری و از دست دادن خون در پریودهای سنگین و یا خونریزی داخلی.

علت هرچه که باشد، کمبود آهن می تواند علائم ناخوشایندی داشته باشد که بر کیفیت زندگی شما تأثیرگذارند و سلامتی شما را تهدید و تمرکز و بهره وری شما را کاهش می دهند.

علائم و نشانه های کمبود آهن به شدت کم خونی، سرعت رشد آن، سن و وضعیت فعلی بدن بستگی دارد. در برخی موارد افراد متوجه علائم کمبود آهن نمی شوند.

در ادامه ۱۰ مورد از نشانه ها و علائم کمبود آهن را که نسبت به بقیه شایع تر هستند به شما معرفی می کنیم.

 

۱- خستگی غیر عادی

احساس خستگی یکی از شایع ترین علائم کمبود آهن است که بیش از نیمی از افراد مبتلا آن را مشاهده می کنند.

همانطور که پیش تر توضیح دادیم دلیل این اتفاق، نیاز بدن شما به آهن برای تولید پروتئینی به نام هموگلوبین می باشد که در گلبول های قرمز یافت می شود. هموگلوبین مسئول انتقال اکسیژن در بدن می باشد.

هنگامی که بدن شما هموگلوبین کافی نداشته باشد، اکسیژن کمتری به بافتها و عضلات می رسد و آنها دچار کمبود انرژی می شوند. علاوه بر این، قلب شما باید بیشتر کار کند تا اکسیژن بیشتری به اطراف بدنتان بفرستد، که نتیجه آن می تواند خستگی باشد.

از آنجایی که خستگی اغلب به عنوان یک بخش عادی از زندگی شلوغ و مدرن امروزی در نظر گرفته می شود، تشخیص کمبود آهن تنها با این علامت بسیار مشکل است.

 

۲- رنگ پریدگی

از علائم شایع کمبود آهن، رنگ پریدگی پوست، مخصوصا در پلک های پایینی است.

به علت کمبود آهن، هموگلوبین موجود در گلبول های قرمز خون کاهش میابد و به همین دلیل رنگ سالم و شفاف پوست از دست می رود و حالت خنثی و رنگ پریدگی به خود می گیرد.

این رنگ پریدگی در افرادی که کمبود آهن دارند، می تواند در سراسر بدن ظاهر شود و یا می تواند به یک ناحیه مانند صورت، لثه ها، درون لب ها یا پلک های پایینی و حتی ناخن ها محدود شود.

این نشانه یکی از اولین مواردی است که پزشکان به عنوان نشانه ای از کمبود آهن بررسی می کنند. هرچند برای تایید نهایی باید آزمایش خون گرفته شود.

رنگ پریدگی بیشتر در کم خونی های متوسط و شدید رخ می دهد.

اگر پلک پایین خود را پایین بیاورید، لایه داخلی باید یک رنگ قرمز پر رنگ باشد. اگر رنگ بسیار صورتی یا زرد باشد، ممکن است نشان دهنده این باشد که کمبود آهن دارید.

 

۳- تنگی نفس

هموگلوبین ها، گلبول های قرمز شما را قادر می سازند تا اکسیژن را در اطراف بدن منتشر کنند.

هنگامی که کمبد آهن باعث کاهش هموگلوبین می شود، سطح اکسیژن نیز کم می شود. این به این معنی است که عضلات شما اکسیژن کافی برای انجام فعالیتهای عادی مانند راه رفتن را دریافت نمی کنند. در نتیجه، میزان تنفس شما افزایش می یابد، زیرا بدن شما تلاش می کند اکسیژن بیشتری دریافت کند. به همین دلیل است که تنگی نفس یک علامت رایج است.

اگر در هنگام انجام کارهای روزمره مانند راه رفتن یا بالا رفتن از پله ها دچار تنگی نفس می شوید، احتمالا دچار کمبود آهن شده اید.

 

۴- سردرد و سرگیجه

کمبود آهن ممکن است باعث سردرد شود. به نظر می رسد این علامت کمتر از علائم دیگر رایج باشد و اغلب همراه با سرگیجه همراه است.

در کمبود آهن، سطح پایین هموگلوبین در گلبول های قرمز به این معنی است که اکسیژن کافی به مغز نمی رسد. در نتیجه، رگ های خونی مغز می توانند موجب ایجاد فشار و سردرد شوند.

اگر چه علل بسیاری برای سردرد وجود دارد، اما سردردهای مکرر و ناگهانی و سرگیجه می توانند از نشانه های کمبود آهن باشند.

 

۵- تپش قلب

ضربان قلب بیش از حد و قابل توجه، می تواند یکی دیگر از علائم کم خونی به علت فقر آهن باشد.

در کمبود آهن، سطح پایین هموگلوبین باعث می شود که ضربان قلب برای حمل اکسیژن بسیار زیاد شود. این حالت می تواند منجر به ایجاد ضربان قلب نامنظم و یا شدت آن شود.

همچنین در موارد شدید، می تواند منجر به سرگیجه و نارسایی قلبی شود.

البته این علائم معمولا بسیار کمتر اتفاق می افتند. شما باید برای مدت طولانی دچار کمبود آهن باشید تا آنها را تجربه کنید.

 

۶- خشکی و آسیب پوست و مو

خشکی و آسیب دیدن پوست و مو می تواند از علائم کمبود آهن باشد، به این دلیل  که وقتی بدن شما دچار کمبود آهن است، اکسیژنی که دریافت می کند محدود است و آن را به فعالیت ها و بافت های مهم تر بدن می دهد و پوست و مو دچار کمبود اکسیژن می شوند.

وقتی پوست و مو از اکسیژن محروم شوند، خشک و ضعیف خواهند شد. همچنین موارد شدید کمبود آهن با ریزش مو مرتبط است.

البته کاملا طبیعی است که مقداری مو در طول شستشوی روزانه و یا شانه زدن بریزند، اما در صورتی که احساس می کنید بیشتر از حد نرمال در حال از دست دادن مو هستید، ممکن دچار کمبود آهن باشید.

 

۷- تورم و درد در دهان و زبان

گاهی فقط نگاهی به داخل یا اطراف دهان می تواند کمبود آهن و کم خونی را به شما نشان دهد.

علائمی که از این طریق می توانید مشاهده کنید عبارتند از تورم، التهاب، رنگ پریدگی یا صافی غیر عادی در زبان.

کمبود هموگلوبین به دلیل کمبود آهن می تواند زبان را دچار رنگ پریدگی کند و همچنین سطح پایین میوگلوبین می تواند باعث درد، صافی و تورم زبان شود.

میوگلوبین یک پروتئین در گلبول های قرمز است که عضلات شما را پشتیبانی می کند، مانند ماهیچه ای که زبان را تشکیل می دهد.

کمبود آهن همچنین می تواند موجب خشکی دهان و به وجود آمدن ترک های قرمز در گوشه های دهان شود.

 

۸- بی قراری پاها

کمبود آهن با بی قراری پاها ارتباط دارد. سندرم پای بی قرار باعث ایجاد میل شدید به حرکت پاهایتان در زمان استراحت می شود. همچنین می تواند باعث ایجاد احساسات ناخوشایند و عجیب و غریب یا خارش در پاها شود.

این حالت معمولا در شب تشدید می شود، به این معنی که افراد مبتلا به این بیماری ممکن است تلاش زیادی برای به خواب رفتن کنند.

هنوز علت دقیق به وجود آمدن سندرم پای بی قرار کشف نشده است. اما حدود 25٪ افراد مبتلا به سندرم پای بی قرار دچار کم خونی حاصل از کمبود آهن هستند.

 

۹- ناخن های شکننده

این علامت از علائمی است که به ندرت پیش می آید اما با این حال می تواند نشانه ای از کمبود آهن باشد.

این نشانه باعث ترک خوردن و پوسته پوسته شدن ناخن ها می شود و معمولا از لبه های ناخن ها شروع می شود. همچنین در مراحل بعدی کمبود آهن سبب حالت قاشقی شدن ناخن ها می شود. به طوری که برجستگی ناخن ها بیشتر از حالت معمول می گردد.

البته نیازی نیست خیلی نگران این مورد باشید زیرا در موارد بسیار شدید کمبود آهن و به ندرت رخ می دهد.

 

۱۰- سایر علائم

علائم دیگری برای تشخیص کمبود آهن وجود دارند که هرچند ممکن است کمتر پیش بیایند، اما باید از آن ها مطلع باشیم تا در صورت وجود، برای جبران آهن بدن اقدام کنیم.

ساید علائم کمبود آهن عبارتند از:

• تمایل به خوردن چیزهای غیر معمول: تمایل به خوردن چیزهای غیر معمول مانند یخ، خاک رس، گچ یا کاغذ می تواند نشانه کمبود آهن باشد. بسیاری از زنان در دوران بارداری به این حالت دچار می شوند که علامت کمبود آهن در آن ها می باشد.
• احساس اضطراب: کمبود اکسیژن موجود در بافت بدن در زمانی که به کمبود آهن دچار هستید ممکن است موجب اضطراب شود.
• دست و پاهای سرد: کمبود آهن به معنی کاهش اکسیژن دست ها و پاها است. بعضی افراد ممکن است به طور کامل احساس سرما کنند و بعضی دیگر فقط دست ها و پاهای سردی داشته باشند.

 

همچنین بخوانید: پرش پلک؛ علت ها، درمان ها و هر آنچه درباره آن باید بدانید

اگر علائم کمبود آهن داشتید، باید چکار کنید؟

اگر با بررسی هایی که در خانه انجام داده اید احساس می کنید که به کمبود آهن دچار هستید، می توانید کارهای زیر را انجام دهید.

با پزشک صحبت کنید

اگر فکر می کنید علائم و نشانه های کمبود آهن را دارید، باید به پزشک مراجعه کنید تا با یک آزمایش خون ساده، مطمئن شوید که به این بیماری مبتلا هستید یا خیر.

اگر پزشک شما تأیید کند که کمبود آهن دارید، احتمالا می توانید با افزایش میزان مصرف آهن از طریق رژیم غذایی یا مکمل های آهن به راحتی آن را درمان کنید.

سعی کنید اطمینان حاصل کنید که آهن را به اندازه کافی از طریق غذا دریافت می کنید. اگر پزشک شما را توصیه کرد، می توانید از مکمل ها هم استفاده کنید.

 

خوردن غذاهای غنی از آهن

اگر پزشک می گوید که کمبود آهن شما ممکن است ناشی از فقدان آن در رژیم غذاییتان باشد، می توانید مصرف غذاهای غنی از آهن را بیشتر کنید. در ادامه تعداد از این خوراکی ها را به شما معرفی می کنیم:

• گوشت قرمز و مرغ
• سبزیجات تیره و سبزیجات برگ دار مانند اسفناج و کلم بروکلی
• میوه خشک شده، مانند کشمش و برگه زردآلو
• نخود فرنگی، لوبیا و…
• غذاهای دریایی
• غذاهای غنی شده از آهن
• آجیل

 

کمک به افزایش جذب آهن

خوردن ویتامین C باعث افزایش جذب آهن دز بدن شما می شود. اطمینان حاصل کنید که خوراکی های غنی از ویتامین C مانند میوه ها و سبزیجات را بیشتر مصرف کنید.

همچنین می توانید مصرف خوراکی هایی که باعث کاهش جذب آهن می شوند را کاهش دهید. برخی از این خوراکی ها، چای و قهوه و غذاهایی با کافئین بالا می باشند.

 

همچنین بخوانید: علائم کمبود ویتامین B12 که باید بدانید

 

مکمل های آهن در صورت تجویز پزشک

به طور کلی باید مصرف مکمل آهن را به عنوان آخرین راهکار در نظر بگیرید و فقط در صورتی که پزشک آن را توصیه کرد مصرف کنید. اگر شما قادر به بازگرداندن سطح آهن از طریق رژیم غذایی نباشید، معمولا از مکمل ها استفاده می شود.

اگر از مکمل آهن استفاده می کنید، سعی کنید آن را با آب پرتقال بخورید تا جذب آهن را افزایش دهید.

به یاد داشته باشید که مکمل های آهن دارای عوارض جانبی ناخوشایندی مانند درد معده، یبوست یا اسهال، سوزش معده، تهوع و مدفوع سیاه  هستند. البته این عوارض جانبی معمولا در طول زمان کاهش می یابد و به دوز آهن شما بستگی دارد.