تب مکرر در کودکان و علل پنهان: آیا باید نگران باشیم؟
تب مکرر در کودکان یکی از دغدغه‌های رایج والدینی است که فرزند آن‌ها هر چند هفته یا حتی هر چند روز یک‌بار با افزایش دمای بدن مواجه می‌شود. بسیاری از پدر و مادرها این وضعیت را با سرماخوردگی‌های مکرر یا مقاومت ضعیف بدن نسبت می‌دهند، در حالی که تب‌های مکرر می‌توانند هشداردهنده وجود اختلال‌های عمیق‌تری در بدن کودک باشند. در این مقاله، با بررسی علمی علت‌های پنهان تب‌های مکرر، به شما کمک می‌کنیم تصمیم بگیرید که چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرده و چه اقداماتی برای پیشگیری یا مدیریت این وضعیت انجام دهید.
تب چگونه تعریف می‌شود و تب مکرر در کودکان به چه معناست؟
تب مکرر در کودکان زمانی در نظر گرفته می‌شود که دمای بدن از ۳۸ درجه سانتی‌گراد (۱۰۰.۴ درجه فارنهایت) فراتر رود. اگر کودک شما در طول یک ماه بیش از ۳ بار دچار تب بدون علت مشخص شود، اصطلاحاً گفته می‌شود که تب مکرر دارد.
در برخی منابع، تب‌های مکرر زمانی نگران‌کننده تلقی می‌شوند که:
- هر بار تب بدون علائم مشخصی مانند سرفه یا اسهال بروز کند.
- بین هر تب دوره‌های بدون علامت وجود داشته باشد.
- هر بار تب به صورت ناگهانی و شدید آغاز شود.
دلایل شایع تب مکرر در کودکان
۱. عفونت‌های ویروسی متوالی
کودکانی که در مهدکودک، مدرسه یا جمع‌های شلوغ حضور دارند، به طور طبیعی در معرض ویروس‌های مختلف قرار می‌گیرند. بدن آن‌ها به دلیل نداشتن ایمنی کافی، به هر ویروس واکنش تب‌گونه نشان می‌دهد. این حالت بیشتر در کودکان زیر ۶ سال دیده می‌شود.
۲. تب‌های دوره‌ای ناشناخته
به‌معنای تب‌های دوره‌ای همراه با آفت دهان، التهاب گلو و غدد لنفاوی متورم. در این بیماری که بیشتر در کودکان زیر ۵ سال دیده می‌شود، هر ۳ تا ۶ هفته کودک دچار تب بالا و ناگهانی می‌شود.
۳. بیماری‌های خودایمنی
بیماری‌هایی مانند لوپوس، بیماری کاوازاکی یا آرتریت جوانان می‌توانند باعث تب‌های مکرر بدون دلیل مشخص شوند. در این شرایط سیستم ایمنی به‌اشتباه به بافت‌های سالم بدن حمله می‌کند و التهاب داخلی ایجاد می‌شود که نتیجه آن بالا رفتن دمای بدن است.
۴. نقص سیستم ایمنی
کودکانی که دارای نقص ایمنی اولیه یا اکتسابی هستند، به دلیل ناتوانی در مبارزه با عفونت‌های خفیف، به صورت مکرر تب می‌کنند. این کودکان اغلب با دیگر علائم مانند عفونت‌های پوستی، گوش، سینوس یا ریه نیز مواجه‌اند.
۵. تب‌های ناشی از عفونت‌های پنهان
عفونت‌های مزمن مانند عفونت‌های ادراری مکرر، سل، آبسه‌های داخلی، اندوکاردیت یا بیماری لایم می‌توانند باعث تب‌های دوره‌ای شوند که تشخیص آن‌ها بدون آزمایش‌های تخصصی دشوار است.
۶. سرطان‌های کودکی
برخی از سرطان‌ها مانند لوسمی (سرطان خون) یا لنفوم می‌توانند تب‌های بی‌دلیل و مکرر ایجاد کنند. این تب‌ها معمولاً با علائم دیگری مانند کاهش وزن، ضعف، رنگ‌پریدگی و کبودی همراه هستند.
۷. تب‌های ناشی از استرس یا تب سایکولوژیک
در موارد نادری، کودک ممکن است به دلایل روانی مانند استرس مدرسه، اضطراب یا مشکلات خانوادگی دچار تب‌های کاذب شود. این حالت در نوجوانان شایع‌تر است.
علائم همراه با تب مکرر در کودکان که نیاز به بررسی فوری دارند
- کاهش وزن غیرقابل توضیح
- تب همراه با تعریق شبانه شدید
- راش پوستی مکرر یا کبودی
- تورم غدد لنفاوی در گردن، زیربغل یا کشاله ران
- عفونت‌های مکرر گوش، پوست، دهان یا ریه‌ها
- خستگی، خواب‌آلودگی یا کاهش انرژی عمومی
تشخیص تب مکرر در کودکان: آزمایش‌ها و روش‌های پزشکی
پزشک برای تشخیص علل تب مکرر در کودکان ممکن است مراحل زیر را طی کند:
شرح حال دقیق خانوادگی و فردی
از جمله سابقه آلرژی، سابقه تب در خواهر یا برادر، محل زندگی، رفت‌وآمدها.
معاینه فیزیکی کامل
بررسی غدد لنفاوی، پوست، شکم، گلو و وضعیت عمومی بدن.
آزمایش خون کامل (CBC و CRP)
برای بررسی تعداد گلبول‌های سفید و سطح التهاب.
آزمایش‌های خاص ایمنی و خودایمنی
مثل ANA، ESR، تست ایمونوگلوبولین‌ها، کشت‌های خون و ادرار.
تصویربرداری (در صورت لزوم)
مانند سونوگرافی شکم، CT اسکن قفسه سینه یا عکس ریه.
درمان دارویی تب مکرر در کودکان
در صورت بروز تب مکرر در کودکان، درمان دارویی باید مطابق با سن، وزن و شرایط عمومی کودک انجام شود. داروهایی که معمولاً برای کاهش تب استفاده می‌شوند عبارتند از:
استامینوفن
یکی از پرکاربردترین داروها برای کنترل تب است. دوز آن معمولاً 10 تا 15 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، هر 4 تا 6 ساعت است. نباید بیشتر از 5 بار در 24 ساعت استفاده شود.
ایبوپروفن
برای کودکانی که بالای 6 ماه دارند قابل استفاده است. دوز رایج آن 5 تا 10 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن هر 6 تا 8 ساعت است. برای کودکان مبتلا به مشکلات گوارشی یا کلیوی توصیه نمی‌شود.
هشدار: به هیچ عنوان از آسپیرین برای کودکان استفاده نکنید، زیرا ممکن است باعث بروز سندرم ری شود که بیماری‌ای کشنده است.
شربت‌های ترکیبی
برخی داروهای ترکیبی حاوی استامینوفن به همراه آنتی‌هیستامین‌ها یا دکونژستان‌ها هستند که در موارد تب همراه با آلرژی یا گرفتگی بینی استفاده می‌شوند، اما تنها باید با تجویز پزشک مصرف شوند.
درمان خانگی تب مکرر در کودکان؛ اقدامات اولیه در خانه
در کنار دارو، اقدامات خانگی نقش مهمی در کاهش تب و بهبود وضعیت کودک دارند. برخی از روش‌های بی‌خطر و مؤثر عبارتند از:
- استفاده از کمپرس آب ولرم: کمپرس آب ولرم روی پیشانی، گردن و زیر بغل می‌تواند دمای بدن را به‌آرامی پایین بیاورد. از کمپرس آب سرد خودداری کنید.
- افزایش مایعات دریافتی: تب باعث کم‌آبی بدن می‌شود. مصرف آب، آب‌میوه طبیعی (مثل سیب یا هندوانه)، سوپ و چای رقیق بسیار مفید است.
- تهویه مناسب اتاق: دمای اتاق کودک باید حدود 22 تا 24 درجه سانتی‌گراد باشد. لباس سبک و خنک به کودک بپوشانید.
- استراحت کافی: کودک باید استراحت کند ولی اگر حال عمومی‌اش خوب است، نیازی به ممنوعیت کامل فعالیت ندارد.
- غذای سبک و مغذی: به کودک غذاهایی چون برنج ساده، مرغ آب‌پز، ماست، موز و سیب رنده‌شده بدهید. از غذاهای چرب، شور و سرخ‌کرده پرهیز کنید.
اقدامات پیشگیرانه برای تب مکرر در کودکان
- تقویت سیستم ایمنی با رژیم غذایی غنی از سبزیجات، ویتامین‌ها و پروبیوتیک
- پرهیز از تماس با افراد بیمار، شستن دست‌ها، تهویه مناسب اتاق کودک
- بررسی منظم رشد و واکسیناسیون کامل
- مدیریت استرس در کودکان با بازی‌های خلاقانه و گفت‌وگو با روانشناس کودک
نکاتی برای والدین در برخورد با تب مکرر کودکان
- از خوددرمانی بیش از حد و تغییر مداوم دارو پرهیز کنید.
- دمای بدن را با تب‌سنج دیجیتال به‌درستی اندازه‌گیری کنید.
- سابقه تب‌ها را یادداشت کرده و به پزشک ارائه دهید.
- همیشه بررسی کنید که آیا علائم غیرعادی دیگری وجود دارد یا خیر.
چه زمانی باید فوراً به پزشک مراجعه کنیم؟
- اگر کودک زیر ۳ ماه تب دارد
- تب بیشتر از ۴ روز ادامه دارد
- تب همراه با بی‌حالی شدید، تشنج، لکه‌های بنفش روی پوست
- تب‌های متوالی در کمتر از دو هفته
- کودک با تب دچار خشکی دهان یا گریه بدون اشک می‌شود (نشانه کم‌آبی شدید)
آیا تب مکرر در کودکان همیشه خطرناک است؟
خیر، در بسیاری از موارد تب‌های مکرر نتیجه واکنش طبیعی بدن به ویروس‌های معمول هستند و با رشد سیستم ایمنی کودک برطرف می‌شوند. اما در صورت تکرار، طولانی شدن یا وجود علائم مشکوک، بررسی دقیق پزشکی ضروری است.
