اختلالات روانی پس از زایمان چه هستند و چگونه کنترل می شوند؟
به طور کلی بسیاری از زنان به دلیل تغییرات شدید هورمونی مرتبط با بارداری و زایمان، افسردگی را تجربه می کنند. اختلالات روانی پس از زایمان می توانند نوعی افسردگی خفیف به نام اندوه تازه‌مادران باشند که بسیار متداول است یا افسردگی شدید همراه با اضطراب، حملات هراس و در مواردی نادر، بروز توهم باشند.
تقریبا ۳ تا ۶ درصد از زنان افسردگی خفیف را در هفته ها یا ماه های اولیه زایمان تجربه می کنند. مطالعات نشان می دهند زنانی که در دوران بارداری علائم خلقی و اضطرابی را تجربه می کنند بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به اختلالات روانی پس از زایمان هستند.
علائم اختلالات روانی پس از زایمان
رایج ترین و خفیف ترین شکل افسردگی پس از زایمان به عنوان اندوه تازه‌مادران شناخته شده است. علائم این افسردگی طی ۱۰ روز اول پس از زایمان به طور خودبخود بروز می کنند و تقریبا بین ۳-۵ روز اول به اوج می رسند. اگرچه این علائم نگران کننده هستند، اما به طور معمول طی ۲۴ تا ۷۲ ساعت بعد از بین می روند.
علائم شایع افسردگی اندوه تازه‌مادران:
- اضطراب
- افسردگی
- تحریک پذیری
- سردرگمی
- گریه
- اختلال در خواب
- اختلال در اشتها
- عدم احساس نسبت به کودک
اختلالات روانی پس از زایمان می توانند تا یک سال اول پس از زایمان اتفاق بیفتند، اما معمولا طی ۴ هفته اول بروز پیدا می کنند. علائم باید حداقل تا دو هفته ادامه داشته باشد و توانایی عملکرد مادر را تحت تاثیر قرار دهد.
نشانه هایی از اینکه ممکن است شما مستعد دچار اختلالات روانی پس از زایمان شوید عبارتند از:
- سابقه افسردگی پس از زایمان در بارداری های قبلی
- شدید بودن سندرم پیش از قاعدگی
- استرس های زندگی زناشویی، خانوادگی، شغلی یا مالی
- بارداری ناخواسته
علائم گزارش شده برای اختلالات روانی پس از زایمان عبارتند از:
- تغییرات خلق و خو در بیشتر روزها
- از دست دادن علاقه به انجام فعالیت های لذت بخش گذشته
- احساس نا امیدی
- افکار خودکشی یا کشتن نوزاد
- نگرانی بیش از حد درباره نوزاد
- احساس گناه
- احساس عدم کفایت و بی فایده بودن
- اختلال در تمرکز و حافظه
- بروز افکار عجیب و غریب
- توهم
- کابوس
- حملات هراس
- برانگیختگی، خشم یا بی حالی
از هر ۲۰۰۰ زنی که زایمان می کنند، تقریبا یک نفر دچار روان پریشی پس از زایمان می شود و علائم آن معمولا طی چهار هفته اول بروز پیدا می کنند اما ممکن است تا ۹۰ روز پس از زایمان نیز این علائم پدیدار شوند. این بیماری باید به سرعت تشخیص و درمان شود.
علل اختلالات روانی پس از زایمان
علت دقیق اختلالات روانی پس از زایمان هنوز شناخته نشده است، اما عوامل بیولوژیکی، روان‌شناختی و فرهنگی می تواند بر این شرایط اثرگذار باشد. سطح هورمون ها در طول بارداری، زایمان و پس از زایمان به طرز چشمگیری تغییر می کند. محققان معتقدند که رابطه احتمالی بین تغییر ناگهانی سطح هورمون ها و افسردگی پس از زایمان وجود دارد. غده تیروئید می تواند نقش مهمی در اختلالات پس از زایمان داشته باشد. این غده چندین هورمون مختلف را تنظیم می کند و تغییرات این هورمون ها می تواند بر عملکرد مادر تاثیر بگذارند. تغییرات هورمونی تیروئید ممکن است باعث احساس خستگی یا افسردگی شود.
عوامل اجتماعی و روانی نیز می توانند در بروز اختلالات روانی پس از زایمان نقش داشته باشند. مادرانی که به تازگی نقش جدیدی را در زندگی خود پذیرفته اند، به حمایت های زیادی احتیاج دارند و افسردگی پس از زایمان با عدم دریافت حمایت های اجتماعی مرتبط است. مادرانی که به تازگی صاحب فرزند شده اند، نه تنها به حمایت های عاطفی، بلکه به حمایت های خانوادگی مانند کمک در کارهای خانه و مراقبت از کودکان نیاز دارند.
بی خوابی و خستگی از شکایت های شایع مادران پس از زایمان است. زایمان و عمل سزارین نوعی جراحی سنگین هستند و مادران نیاز به زمان زیادی برای ریکاوری دارند. انرژی صرف شده برای مراقبت از کودک در طول شبانه روز و سایر مسئولیت های مادران باعث می شود که زمان کافی برای استراحت وجود نداشته باشد. از این رو این خستگی می تواند مادران را آسیب پذیر تر کرده و بروز افسردگی در آن ها را افزایش دهد.
به طور معمول تولد فرزند اول برای مادر استرس بیشتری به همراه دارد
نگرش زنان به نقش مادری نیز می تواند باعث بروز افسردگی پس از زایمان باشد. در برخی موارد ممکن است یک زن نسبت به بارداری خود شک داشته باشد و یا اینکه در خصوص این اتفاق مهم، برنامه ریزی کافی را انجام نداده باشد، از این رو خطر ابتلا به افسردگی محیطی پس از زایمان افزایش می یابد.
مادران ممکن است به دلیل احساس ترس از مراقبت از کودک دچار نا امیدی و استرس شوند.
افزایش وزن در دوران بارداری نیز می تواند بر عزت نفس مادر تاثیر گذاشته و خطر افسردگی را افزایش دهد. زنانی که نوزادان خود را از طریق سزارین به دنیا می آورند، احساس عزت نفس کمتر و افسردگی بیشتری نسبت به مادرانی که نوزاد خود را با زایمان طبیعی به دنیا می آورند دارند.
همچنین افسردگی در زنانی که نوزادان زودرس به دنیا می آورند، معمولا شایع است، زیرا زایمان زودرس می تواند باعث ایجاد تغییرات غیر منتظره و بروز عوامل استرس زا شود. کودکانی که با نقص های مادرزاد متولد می شوند، برای والدین بسیار دردناک بوده و می تواند زمینه ساز اختلالات روانی باشد.
به طور معمول تولد فرزند اول برای مادر استرس بیشتری به همراه دارد، اما به نظر می رسد که تولد فرزند دوم یا سوم، رابطه بیشتری با افسردگی دارد.
مطالعات نشان داده که شیوع افسردگی پس از زایمان در فرهنگ های غیر غربی بسیار کمتر است. نتایج اینطور به نظر می رسند که این فرهنگ ها سطح حمایت عاطفی و جسمی بیشتری را برای مادران فراهم می آورند که این امر تا حد زیادی در جوامع غربی وجود ندارد.
نحوه برخورد با مادران مبتلا به این اختلالات
افسردگی پس از زایمان تقریبا مانند سایر انواع افسردگی ها درمان می شود. درمان های رایجی مانند روان درمانی، استفاده از داروهای ضد افسردگی یا ترکیبی از این درمان ها برای بیمار تجویز می شود.
بازدارنده های بازجذب سروتونین (SSRI) دسته ای از داروهای ضد افسردگی هستند که متداول ترین نوع درمان برای این گروه از زنان می باشند. برخی دیگر از داروهای ضد افسردگی ممکن است از طریق شیر مادر به فرزندان منتقل شوند، به همین دلیل زنانی که فرزندان را با شیر خود تغذیه می کنند لازم است برای تعیین مناسب ترین روش درمانی با پزشک خود مشورت کنند. بسیاری از مشکلات روانی درمان های کوتاه مدت ۱۰-۲۰ هفته ای دارند و فرد افسرده پس از گذشت این زمان کوتاه بهبود می یابد.
صحبت کردن با مادران از طریق مکالمه با درمانگر می تواند بخش زیادی از مشکلات را برطرف کرده و شرایط مادران را بهبود بخشد. متخصصات روان درمانگر می توانند به بیماران کمک کنند تا رضایت زندگی خود را افزایش داده و با تغییر الگوهای رفتاری از بروز افسردگی جلوگیری نمایند.
منبع: psychologytoday
