بیماری التهابی روده

2020-03-29

پیشتر تصور می شد که بیماری التهابی روده یک اختلال خود ایمنی است، اما این روزها تحقیقات نشان می دهند که ممکن است التهابات مزمن به دلیل حمله سیستم ایمنی بدن به بدن نباشد، بلکه نتیجه حمله سیستم ایمنی بدن به ویروس ها، باکتری ها و مواد غذایی در روده است که باعث ایجاد التهاب و در نهایت آسیب به روده می شود.

آسیب ها و بیماری های مرتبط با روده عبارتند از: کولیت اولسراتیو، که محدود به روده بزرگ می باشد و بیماری کرون که می تواند در هر بخشی از دستگاه گوارش از دهان تا مقعد ایجاد شود، اما در بیشتر مواقع کرون در قسمت آخر روده کوچک یا روده بزرگ و یا هردو آن ها ایجاد می شود.

اگر شما هم جز آن دسته از کسانی هستید که با بیماری التهابی روده دست و پنجه نرم می کنید، باید بدانید که در صورت خفیف بودن علائم این بیماری پس از یک دوره درمانی، بیماری کاملا از بین می رود، اما در صورت شدید بودن بیماری و بروز علائم حاد تر، شما نیازمند دریافت خدمات درمانی و مراقبت های پزشکی هستید.

چه عواملی باعث بروز التهاب روده می شود؟

متاسفانه دلیل اصلی بیماری IBD ناشناخته است اما عواملی مانند باکتری ها، ویروس ها، آنتی ژن ها و اختلالات موجود در سیستم ایمنی بدن می توانند زمینه ساز ایجاد این بیماری باشند. مطالعات اخیر نشان می دهند که برخی ترکیبات ارثی، ژنتیکی و عوامل محیطی متهمان اصلی در بروز این بیماری مزمن می باشند. اما همانطور که قبلا هم گفتیم هنوز هم دلیل اصلی این بیماری مشخص نیست. به عبارتی می توان چنین گفت که علت این بیماری هرچه که باشد می تواند به دیواره روده آسیب برساند و منجر به دل درد و اسهال در شخص بیمار گردد.

علائم بیماری التهابی روده چیست؟

فرد مبتلا به بیماری IBD مانند سایر بیماری های مزمن به طور کلی دوره های مختلفی را سپری خواهد کرد. در صورت جزئی بودن بیماری، علائم شخص روز به روز کاهش می یابد و در نهایت سلامتی فرد بر می گردد. اما متاسفانه در برخی موارد، علائم خفیف شدید تر می شوند. همه این ها به طور عمومی به این بستگی دارد که کدام بخش از روده درگیر بیماری شده باشد.

به طور کلی علائم بیماری التهابی روده شامل موارد زیر می باشد:

• درد و گرفتگی شکم
• اسهال که ممکن خونی باشد
• احساس حرکات شدید در روده
• تب
• کاهش وزن
• از دست دادن اشتها
• کم خونی و فقر آهن (به دنبال اسهال خونی و از دست دادن خون ایجاد می شود)

در صورت جدی تر بودن بیماری ممکن است عارضه های زیر نیز مشاهده شوند:

• خونریزی روده به دلیل وجود زخم در روده
• پارگی روده
• سوراخ شدن روده
• انسداد روده
• فیستول روده و مقعد (نوعی بیماری است که منجر به ارتباطات غیر طبیعی در مجارهای بدن می شود)
• مگاکولون توکسیک (نوعی انبساط حاد کولون است)
• سوء تغذیه

همچنین بیماری IBD به ویژه کولیت اولسراتیو می تواند خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش دهد. علاوه بر این، بیماری التهاب روده می تواند بر روی سایر اعضای بدن نیز تاثیر بگذارد. به عنوان مثال، فرد مبتلا به این بیماری ممکن است دچار آرتروز، مشکلات پوستی، اختلالات کبدی، اختلالات کلیوی و یا پوکی استخوان نیز شود. از بین عوارض یاد شده، آرتروز شایع ترین آن هاست. البته لازم به ذکر است که علاوه بر این عوارض فرد مبتلا به التهاب روده ممکن است عوارض دیگری از جمله بیماری های چشمی، مشکلات مفصلی و نیز عارضه های حاد پوستی را هم تجربه کند.

چگونه می توان بیماری التهابی روده را تشخیص داد؟

پزشکان با بررسی علائم و آزمایشات فرد می توانند بیماری التهاب روده را تشخیص دهند. روش های تشخیصی متخصصان به شرح زیر می باشند:

• آزمایش نمونه مدفوع: انجام آزمایش مدفوع مهمترین ارزیابی برای تشخیص بیماری توسط پزشک است. بررسی نمونه مدفوع فرد می تواند دلیل اسهال فرد را مشخص کند. اینکه آیا فرد بیمار به دلیل عوامل انگلی به اسهال مبتلا شده است یا باکتری و ویروس، در این این نوع آزمایش مشخص می شود. همچنین یکی دیگر از مزایای انجام آزمایش مدفوع این است که گاهی شخص بیمار قادر به مشاهده خون در مدفوع خود نیست و مشاهده خون تنها از طریق بررسی های آزمایشگاهی امکان پذیر است.
• شمارش کامل خون: در این روش از فرد بیمار نمونه خون گرفته می شود و تکنسین آزمایشگاه تعداد گلبول های سفید خون را مشخص می کند. افزایش تعداد گلبول های سفید حاکی از وجود التهاب در بدن است. همچنین اگر بیمار دچار خونریزی شدید باشد، انجام آزمایش خون می تواند میزان گلبول های قرمز و سطح هموگلوبین فرد را نیز مشخص نماید.
• آزمایش های دقیق تر خون: در صورت مشکوک بودن فرد به بیماری التهاب روده، آزمایشات خون دقیق تری تجویز می شوند که این بار ممکن است الکترولیت های بدن مانند سدیم و پتاسیم، پروتیئن ها و نشانگرهای التهابی مانند سرعت رسوب گلبول های قرمز و پروتیئن های واکنشی برای بررسی شدت بیماری و نیز ترسیم دقیق تر وضعیت بیمار انجام پذیرند. در صورت ابتلای بیمار به کولیت اولسراتیو ممکن است سطح آنتی بادی سیتوپلاسمی بالایی داشته باشد.
• اشعه ایکس: این روش به ندرت مورد استفاده قرار می گیرد. اما در این روش نیز می توان ناهنجاری های ناشی از بیماری کرون را بررسی کرد.
• سیگموئیدوسکوپی: به آزمایشی گفته می شود که به منظور بررسی کولون سیگموئید انجام می‌گیرد. در این روش پزشک یک لوله باریک و قابل انعطاف که مجهز به نور و دوربین می باشد را از طریق مقعد وارد روده بیمار می کند و یک سوم آخر روده بزرگ را معاینه می کند. همچنین در این روش با انجام نمونه برداری و آزمایشات میکروسکوپی پزشک می تواند به تشخیص کامل بیماری دست یابد.
• کولونوسکوپی: این روش نیز دقیقا شبیه به سیگموئیدوسکوپی است با این تفاوت که در کولونوسکوپی پزشک می تواند تمام روده را بررسی نماید.
• آندوسکوپی فوقانی: اگر شما علائمی مانند تهوع یا استفراغ داشته باشید، پزشک از آندوسکوپ برای بررسی علت بیماری استفاده می کند. آندوسکوپ یک لوله باریک و انعطاف پذیر است که در آن دوربین و نور تعبیه شده است و از طریق دهان وارد بدن بیمار می شود. در این مسیر پزشک می تواند مری، معده، اثنی عشر و نیز ابتدای روده کوچک را بررسی کرده و وجود زخم یا کرون را تشخیص دهد.
• کپسول آندوسکوپی: این روش نیز می تواند برای تشخیص بیماری های روده کوچک مفید باشد. کپسول آندوسکوپی باعث ضبط تصاویر داخلی دستگاه گوارش می شود. در این آزمایش از بیمار خواسته می شود که یک کپسول کوچک حاوی دوربین را قورت دهد. سپس یک کمربند که دارای گیرنده های مخصوص می باشد به کمر بیمار بسته شده و تصاویر به آن ارسال می گردد. در پایان مرحل فوق، تصاویر ضبط شده روی گیرنده در کامپوتر بارگزاری می گردد. پس از دفع دوربین از بدن بیمار خارج می گردد.
• سایر آزمایشات: انجام سی تی اسکن، سونوگرافی و ام آر آی نیز می توانند روش هایی برای تشخیص این بیماری باشند.

چگونه می توان به درمان بیماری التهابی روده کمک کرد؟

درمان بیماری التهاب روده شامل ترکیبی از مراقبت های فردی و نیز درمان پزشکی می باشد.

مراقبت های فردی:

اگرچه هیچ رژیم خاصی برای جلوگیری و درمان بیماری التهاب روده وجود ندارد، اما تغییر در رژیم غذایی می تواند به بهبود و مدیریت بیماری کمک نماید. مطمئن شوید که به اندازه کافی مواد مغذی دریافت می کنید. توصیه ما به شما این است که از پزشک خود برای اصلاح رژیم غذاییتان کمک بگیرید.

به عنوان مثال ممکن است پزشک توصیه کند که میزان دریافت فیبر یا لبنیات مصرفی خود را کاهش دهید. همچنین شاید لازم باشد که از مصرف وعده های غذایی سنگین خودداری کنید و در مقابل، وعده های غذایی کوچک و متعدد مصرف نمایید تا تحمل هضم برای شما راحت تر باشد. به طور کلی در درمان بیماری التهاب روده نیازی به حذف گروه غذایی خاصی نیست، مگر آنکه مصرف ماده غذایی خاصی باعث بروز علائم و یا تشدید عوارض جانبی در شما شود.

لازم به ذکر است که کاهش مصرف فیبر در صورت تشخیص پزشک می تواند به تسکین علائم اسهال و دل درد کمک نماید. همانطور که می دانید حذف فیبر و سبزیجات ممکن است باعث کمبود مواد مغذی در بدن گردد. از این رو مداخلات پزشکی به شما کمک می کنند تا با این کمبودها مقابله کنید و در صورت نیاز از مکمل ها و ویتامین ها استفاده نمایید.

جنبه مهم دیگر خود مراقبتی، نحوه کنترل استرس است. متاسفانه استرس و اضطراب می تواند علائم بیماری شما را بدتر کند. توصیه می شود که روش های مدیریت استرس را یاد بگیرید و به کار ببرید. به طور مثال بهتر است از انجام امورات روزمره ای که شما را متشنج می کنند دوری کنید. هنگامی که احساس استرس می کنید، نفس عمیق بکشید تا آرامش خود را مجددا به دست بیاورید.

علاوه بر این ها انجام مراقبه و نیز تمرینات ورزشی منظم می توانند ابزارهای مهمی برای کاهش استرس در زندگی روزمره شما شوند.

سعی کنید با سایر بیماران در تماس باشید، زیرا آن ها می توانند شما را در مقابله با علائم یاری کنند و همچنین شما را با روش های درمانی موثر آشنا نمایند.

درمان پزشکی:

هدف از درمان های پزشکی سرکوب التهابات غیر طبیعی است. به همین دلیل شناخت بافت روده بسیار مهم و ضروری است. پزشکان با به کار گیری روش های درمانی موثر می توانند علائم بیماری از قبیل اسهال و دل درد را تسکین دهند و پس از کنترل عوارض، روی حفظ بهبودی بیمار تمرکز می کنند.

متخصصان نسبت به تجویز داروهای ضد التهابی به روش گام به گام عمل می کنند. با این رویکرد ابتدا داروهای ضعف تر و کم عارضه تر تجویز می شود و امید آن می رود که فرد با استفاده کوتاه مدت درمان شده و سلامت خود را به دست آورد. اما اگر درمان صورت نپذیرد، در مراحل بعدی داروهای قوی تری تجویز می گردد.

به طور معمول درمان بیمار با سالیسیلیک اسیدها آغاز می شود. این داروهای ضد التهابی عبارتند از:

• آسپیرین
• بالسالازید (Colazal) 
• مزالازین با نام های تجاری (آساکول، آپریسو، لیالدا، پنتاسا) که به صورت خوراکی یا به صورت شیاف تجویز می شود.
• اولسالازین (دیپنتوم)
• سولفاسالازین (آزولفیدین)

توجه داشته باشید که این داروهای ضد التهابی می توانند در بهبود علائم و تسکین درد موثر باشند. در صورت نیاز، پزشک داروهای ضد اسهال، ضد اسپاسم و مسکن نیز تجویز خواهد کرد. به همین دلیل شما نباید به صورت سرخود و بدون دستور پزشک از داروهای ضد اسهال استفاده نمایید.

در صورت ابتلا به بیماری کرون، به ویژه اگر عارضه در ناحیه اطراف مقعد باشد، پزشک ممکن است برخی آنتی بیوتیک ها را نیز برای شما تجویز کند. آنتی بیوتیک ها معمولا برای درمان کولیت اولسراتیو مورد استفاده قرار می گیرند.

در صورتی که داروهای ضد التهابی برای تسکین درد کفایت نکند، داروهای ضد درد مانند کورتیکواستروئیدها برای بیمار تجویز می گردند. این گروه از داروها می توانند به طور چشمگیری به کاهش درد و التهاب کمک کنند. با این حال به دلیل داشتن عوارض جانبی، پزشکان مصرف کورتیکواستروئیدها را برای طولانی مدت توصیه نمی کنند.

برخی دیگر از داروهایی که برای درمان این بیماری مورد استفاده قرار می گیرند، داروهای اصلاح کننده ایمنی هستند. این گروه از داروها نیز به طور طولانی استفاده نمی شوند و در نهایت 2 الی 3 ماه توسط بیمار مصرف می شوند.

این داروها که سیستم ایمنی بدن را هدف می گیرند، به بهبود التهاب روده کمک می کنند. نمونه های رایج این دست از داروها عبارتند از:

• آزاتیوپرین (ایموران)
• متوترکسات
• مرکاپتوپورین

درمان های بیولوژیکی آنتی بادی نیز مورد استفاده قرار می گیرند. رویکرد این داروها به گونه ای است که عملکرد برخی پروتئین های دیگر را که باعث التهاب می شوند را هدف قرار می دهند.

آیا جراحی می تواند به درمان بیماری التهابی روده کمک کند؟

تجویز جراحی برای درمان این بیماری به شرایط بیمار بستگی دارد. به عنوان مثال کولیت اولسراتیو با عمل جراحی قابل درمان است، زیرا این بیماری محدود به روده بزرگ می باشد. با این حال جراحی برای درمان بیماری کرون زیاد موثر نیست. اگرچه ممکن است در برخی موارد نیز جراحی های موثری انجام پذیرد اما به طور کلی انجام عمل جراحی برای بیماران مبتلا به کرون می تواند عوارض جانبی به همراه داشته باشد.

لازم به ذکر است که برای مبتلایان به کولیت اولسراتیو چندین گزینه جراحی وجود دارد که با توجه به عوامل زیر، یکی از گزینه های مناسب انتخاب می شود. عوامل مهم عبارتند از:

• میزان و شدت بیماری
• سن بیمار
• سلامت کلی بیمار

گزینه اول پروکتوکولکتومی نامیده می شود که شامل بریدن کل یا بخشی از روده است. در این روش مسیر جدیدی برای تخلیه مدفوع فراهم خواهد شد.

گزینه دوم که یکی از جراحی های متداول  به حساب می آید، ایلئوستومی نام دارد و جراح روده بزرگ بیمار را برداشته و یک کیسه داخلی در بدن بیمار قرار می دهد که روده کوچک را به کانال مقعد متصل می کند.

در پایان لازم است این را اضافه کنیم که در صورتی که شما به بیماری های مرتبط با روده مبتلا هستید بهتر است با پزشک خود درباره انتخاب بهترین روش درمانی مشورت کنید و خطرات و مزایای هر یک از روش های درمانی را بررسی کنید. فراموش نکنید افرادی هستند که سالیان متمادی با بیماری التهاب روده زندگی کرده اند و می کنند. انجام کامل مراقبت های پزشکی و خود مراقبتی می تواند به شما در بهبود شرایط و کاهش علائم کمک کند.

منبع: webmd