سنگ کلیه چیست؟ دلایل، علائم، تشخیص و درمان
سنگ کلیه یکی از بیماری های شایع می باشد که از رسوبات مواد معدنی و نمک در کلیه ها ایجاد می شود. ایجاد این عارضه می تواند دلایل زیادی داشته باشد. اگر این بیماری به موقع تشخیص داده شود می تواند به راحتی و بدون بروز عارضه جدی درمان شود و از بین برود. در ادامه قصد داریم دلایل ایجاد، روش تشخیص و راه های درمانی آن را مورد بررسی قرار دهیم.
انواع سنگ کلیه
همه سنگ ها از یک نوع و جنس نیستند و منشا بروز هر یک می تواند متفاوت باشد.
سنگ های کلسیم
سنگ هایی از جنس کلسیم رایج ترین انواع سنگ کلیه می باشند. این نوع سنگ ها معمولا از جنس اگزالات کلسیم به وجود می آیند. اگزالات ماده ای طبیعی است که در برخی مواد غذایی موجود دارد و روزانه توسط کبد ساخته می شود. مصرف بیش از حد ویتامین D، جراحی روده و وجود برخی اختلالات متابولیکی نیز می توانند غلظت کلسیم یا اگزالات در ادرار را افزایش دهند و سبب بروز سنگ کلیه شوند.
سنگ های کلسیم ممکن است به صورت کلسیم فسفات نیز ایجاد شوند. این نوع سنگ در افراد مبتلا به سندرم اسیدوز توبولی کلیه شایع است. همچنین ممکن است مصرف برخی داروهای ضد تشنج و داروهای درمان سردرد میگرنی نیز سبب بروز این نوع سنگ شوند.
مواد غذایی زیر حاوی میزان بالایی اگزالات می باشند:
- چیپس سیب زمینی
- بادام زمینی
- شکلات
- چغندر
- اسفناج
سنگ های استرویت
این نوع سنگ ها به دلیل عفونت ادراری به وجود می آیند. این نوع سنگ کلیه در زنان شایع تر از مردان است. سنگ های استرویت بعد از بزرگ شدن باعث انسداد ادرار می شوند و می توانند باعث بروز دردهای زیادی شوند.
سنگ های اسید اوریک
این نوع سنگ کلیه در مردان شایع تر از زنان است. این عارضه در افرادی که مایعات کمی استفاده می کنند بیشتر بروز پیدا می کند. افرادی که رژیم غذایی با پروتئین بالا دارند، افرادی که به نقرس مبتلا هستند و همچنین برخی عوامل ژنتیکی ممکن است خطر تشکیل سنگ های اسید اوریک را افزایش دهند.
مواد غذایی زیر حاوی مقدار زیادی اسید اوریک می باشد:
- ماهی
- صدف دریایی
- گوشت قرمز
- پروتئین های حیوانی
سنگ سیستین
این سنگ ها در افراد که دارای اختلال ژنتیکی هستند تشکیل می شود و باعث می گردد که کلیه ها مقدار زیادی از اسیدهای آمینه خاص را دفع کنند.
علائم بروز سنگ کلیه
این بیماری ممکن است در ابتدا علائم خاصی نداشته باشد تا زمانی که سنگ در کلیه و مجاری ادراری حرکت کند. در این زمان ممکن علائم بروز پیدا کنند. این علائم شامل موارد زیر می باشد:
- درد شدید در ناحیه پهلو، پشت و زیر دنده ها
- دردی که به قسمت تحتانی شکم و کشاله ران ها کشیده می شود
- درد به هنگام ادرار
- مشاهده لکه های خون در ادرار و تغییر رنگ ادرار
- تهوع و استفراغ
- تکرر ادرار
- عفونت، تب و لرز
- ادرار قطره ای و دردناک
با حرکت سنگ در مجاری ادراری ممکن است درد شما افزایش پیدا کند. اما در برخی موارد سنگ انقدر کوچک است که به راحتی دفع می شود.
علائم جدی تر عبارتند از:
- درد آنقدر شدید است که زندگی عادی شما را مختل می کند
- درد همراه با حالت تهوع و استفراغ
- درد همراه با تب و لرز
- مشاهده خون در ادرار
- مشکل در ادرار
در صورتی که علائم بالا را دارید حتما به پزشک و مراکز درمانی مراجعه نمایید.
علل ایجاد سنگ کلیه
ابتلا به این عارضه معمولا دلیل روشن و قطعی ندارد اما برخی عوامل می توانند احتمال ایجاد آن را افزایش دهند. مهمترین عوامل برای ابتلا به سنگ کلیه به شرح زیر می باشد:
- عوامل ژنتیکی و سابقه خانوادگی: اگر شخصی در خانواده شما دارای سنگ کلیه باشد، احتمال ابتلای شما به سنگ کلیه افزایش می یابد. در صورتی که قبلا این بیماری را تجربه کرده اید، بیشتر مراقب باشید، زیرا احتمال اینکه مجددا دچار سنگ کلیه شوید وجود دارد.
- کم آبی: نوشیدن آب کم در طول روز می تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهد. افرادی که در مناطق گرم زندگی می کنند و یا افرادی که به واسطه ورزش کردن و یا کارهای سنگین زیاد عرق می کنند، بیشتر از سایرین در معرض خطر قرار دارند.
- رژیم های غذایی خاص: رژیم غذایی با پروتئین بالا، مصرف زیاد سدیم (نمک) و قند می تواند خطر ابتلا به برخی از انواع سنگ کلیه را افزایش دهد.
- چاقی: شاخص توده بدنی بالا یا BMI، افزایش سایز دور کمر و افزایش وزن می تواند با افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه مرتبط باشد.
- بیماری های گوارشی و جراحی: جراحی معده، بیماری التهابی روده یا اسهال مزمن می تواند باعث تغییر در روند گوارش شود. این موضوع می تواند در جذب کلسیم و آب در بدن تأثیر بگذارد و سطح مواد تشکیل دهنده سنگ را در ادرار شما را افزایش دهد.
- سایر عوامل: برخی بیماری های خاص کلیوی، عدم درمان به موقع عفونت ادراری و مصرف برخی داروهای خاص می تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را در افراد افزایش دهند.
روش های تشخیص بیماری
تشخیص این بیماری با انجام برخی آزمایشات قابل پیگیری می باشد.
- آزمایش خون: جهت بررسی مقدار کراتین، نیترات اوره و… انجام می گردد.
- آزمایش ادرار: برای بررسی عملکرد کلیه انجام می شود.
- سی تی اسکن: سی تی اسکن وضعیت و حالت کلیه را مشخص می کند، در این آزمایش اندازه و محل دقیق سنگ کلیه اندازه گیری می شود.
- ام آر ای
- سونوگرافی
هریک از این روش های درمانی می تواند باعث تشخیص بیماری شما شود. پزشکان معالج بنا به تشخیص و نیاز بیمار یکی از راه های فوق را پیشنهاد می دهند.
روش های درمانی
داروها
برخی داروها برای کاهش درد و نیز درمان عفونت ها مورد استفاده قرار می گیرند. برخی از این داروها عبارتند از:
- دیورتیک های تیازیدی: این دارو برای درمان و جلوگیری از ایجاد سنگ های کلسیمی مورد استفاده قرار می گیرد.
- آلوپورینول: برای درمان سنگ های اسید اوریک تجویز می شود.
- سدیم سیترات: این دارو ادرار آور است و باعث کاهش اسید در ادرار می شود.
- ایبوپروفن: جهت کاهش درد
- استامینوفن: جهت تسکین درد
- ناپروکسن: جهت کاهش درد
لیتوتریپسی یا سنگ شکنی
در این روش با استفاده از امواج صوتی پر قدرت و بدون نیاز به بیهوشی سنگین به صورت سرپایی سنگ ها را می شکنند و فرد از طریق مجاری ادراری این سنگ ها را دفع می کند.
جراحی سنگ کلیه
در برخی موارد ممکن است برای درمان این عارضه نیاز به جراحی باشد. این شرایط عبارتند از:
- سنگ باعث انسداد ادرار و بروز عفونت می شود و کلیه ها در معرض آسیب جدی باشند.
- سنگ بسیار بزرگ باشد و دفع آن غیر ممکن باشد.
- درد بیمار بسیار شدید و غیر قابل تحمل باشد.
- سنگ در مجاری ادراری و مثانه گیر کرده باشد.
نکات مهم در سنگ کلیه
- به اندازه کافی آب بنوشید: نوشیدن آب کافی می تواند از بروز سنگ کلیه جلوگیری کند. توجه داشته باشید که رنگ ادرار می تواند نشانگر مصرف آب کافی باشد. ادرار باید به رنگ خیلی روشن و شفاف باشد. اگر ادرار شما زرد و یا قهوه ای است نشان می دهد که سطح آب بدن شما کم است به همین دلیل توصیه می شود مصرف مایعات را افزایش دهید.
- مصرف نمک و پروتئین های حیوانی را کاهش دهید: از آنجا که مصرف سدیم و پروتئین های حیوانی از عوامل مهم در بروز این بیماری می باشند، به افراد توصیه می شود جهت جلوگیری از ابتلا و نیز برای درمان این بیماری مصرف این مواد را کاهش دهند.
- خوردن مواد غذایی با اگزالات بالا را کاهش دهید: چیپس، غذاهای آماده و فست فود، سوسیس و کالباس حاوی مقدار زیادی اگزالات می باشند.
- مواد غذایی که می تواند برای کلیه مفید باشند: به افراد بیمار توصیه می شود مصرف این مواد غذایی را در برنامه رژیمی خود قرار دهند: ریحان، کرفس، سیب، انگور، انار، مکمل ویتامین B6 و پتاسیم
