علت پایین بودن پلاکت خون یا ترومبوسیتوپنی
ترومبوسیتوپنی به اختلال در پلاکت خون گفته می شود و شرایطی است که در آن تعداد پلاکت های خون بیمار کاهش یافته و سلول های خونی نمی توانند فعالیت های مورد نیاز بدن را انجام دهند. در ادامه علت پایین بودن پلاکت خون و همچنین درمان و روش های مقابله با آن را بررسی خواهیم کرد. با گومگ همراه باشید.
آنچه در ادامه می خوانید:
- پلاکت چیست؟
- نحوه عملکرد پلاکت خون
- تعداد طبیعی پلاکت خون
- علت پایین بودن پلاکت خون
- علائم پایین بودن پلاکت خون
- تشخیص و درمان پایین بودن پلاکت خون
پلاکت چیست؟
پلاکت به کوچکترین اجزای خونی گفته می شود که آنزیم های لازم برای انعقاد خون را در بر می گیرند. اندازه پلاکت ها بسیار کوچک است و با چشم غیر مسلح قابل رویت نیستند. این اجزای کوچک مسئول بازسازی بافت های آسیب دیده می باشند و نقش مهمی در انعقاد خون دارند. میانگین عمر هر پلاکت ۱۰ روز است و محل تولید آن در مغز استخوان می باشد.
نحوه عملکرد پلاکت خون
اصلی ترین کار پلاکت جلوگیری از خونریزی می باشد. زمانی که بخشی از دیواره رگ های خونی آسیب می بیند، ترکیباتی موثر در محل حاضر می شوند که باعث فعال سازی پلاکت ها می شوند. تجمع یافتن پلاکت ها در محل باعث لخته شدن خون و آغاز روند بهبودی می شود. پلاکت های فعال حاوی پروتئین چسبناکی به نام فیبرین هستند که این پروتئین ها نقش مهمی در تشکیل لخته خونی دارند.
تعداد طبیعی پلاکت خون
تعداد نرمال پلاکت در خون بین ۱۵۰ تا ۴۵۰ هزار در هر میکرومیلی لیتر خون است که این اندازه با آزمایش خون در فرد مشخص می شود. پلاکت کمتر از ۱۰۰ هزار را بیماری ترومبوسیتوپنی می گویند. در این شرایط، تجمع پلاکتی در فرد کاهش یافته و می تواند خطر خونریزی در بیمار را افزایش دهد. در میان زنان به دلیل قاعدگی و خونریزی های ماهانه ممکن است تعداد پلاکت ها به صورت دوره ای اندکی تغییر داشته باشد. در مواردی نادر، در ماه های پایانی بارداری نیز مادر به کاهش پلاکت خون مبتلا می شود.
خطر خونریزی شدید با در نظر گرفتن تعداد پلاکت های خون:
- بین ۲۰,۰۰۰ تا ۵۰,۰۰۰: افزایش خونریزی در هنگام آسیب دیدگی
- کمتر از ۲۰,۰۰۰: احتمال خونریزی بدون وجود آسیب دیدگی
- کمتر از ۱۰,۰۰۰: شرایط بحرانی و خطر خونریزی خودبخودی
علت پایین بودن پلاکت خون
همانطور که پیشتر هم گفتیم، پایین بودن پلاکت خون نوعی اختلال خونی محسوب می شود که می تواند سلامت فرد را تحت تاثیر قرار دهد. این اختلال معمولا باعث ایجاد عارضه های جدی نمی شود اما در شرایط آسیب دیدگی می تواند توانایی انعقاد و لخته شدن خون را تحت تاثیر قرار دهد. تعداد پلاکت خون معمولا به دلیل بیماری های زمینه ای و عوارض جانبی مصرف برخی داروها کاهش می یابد. در ادامه به توضیح این موارد می پردازیم:
۱. پایین بودن پلاکت خون به دلیل مصرف داروها و مواد
مصرف الکل، ترکیبات سمی و نیز برخی داروهای حاوی کنین که برای درمان گرفتگی عضلات تجویز می شوند می تواند اثرات منفی بر پلاکت خون داشته باشد. استفاده از برخی نوشیدنی ها مانند آب تونیک (نوشابه گازدار حاوی کنین است که برای پیشگیری از مالاریا استفاده می شود) می تواند در کاهش پلاکت خون موثر باشد.
داورهای زیر خاصیت ضد انعقادی دارند و باعث کاهش پلاکت می شوند:
- داروهای ضد انعقاد یا مهار کننده های گلیکوپروتئین مانند آبسیکسیماب (این دارو ضد تجمع پلاکت است و برای پیشگیری از عوارض اسکیمی قلبی تجویز می شود)، اپتیفیباتید (این دارو ضد انعقاد خون است و در درمان لخته های خونی و حملات قلبی مورد استفاده قرار می گیرد) و تیروفیبان (برای درمان سندرم کرونر حاد تجویز می شود).
- هپارین
- استامینوفن
- ایبوپروفن
- ناپروکسن
- آمیودارون (برای درمان پرکاری تیروئید تجویز می شود)
- سایمتیدین (برای درمان زخم معده و گاستریت تجویز می شود)
- پیپراسیلین (نوعی آنتی بیوتیک است)
- داروهای ضد تشنج مانند کاربامازپین
- سولفونامیدها مانند تری‌متوپریم-سولفامتوکسازول
- وانکومایسین (نوعی آنتی بیوتیک است)
۲. بیماری هایی که علت پایین بودن پلاکت خون هستند
برخی از بیماری ها و شرایط پزشکی می توانند بر تولید پلاکت خون اثر گذاشته و باعث ترومبوسیتوپنی شوند. این عوامل عبارتند از:
- سرطان مغز استخوان
- لوسمی
- HIV و هپاتیت C
- عفونت های ویروسی
- آنمی
- سندرم دیستریس تنفسی حاد (ARDS)
- سپسیس (نوعی عارضه عفونی خطرناک)
- بیماری های خود ایمنی مانند ITP (نوعی عفونت ویروسی نظیر آبله مرغان)
- سابقه ارثی و ژنتیکی
- مصرف بیش از حد الکل
- برخورد با ترکیبات سمی
- در برخی موارد نادر ،در دوران بارداری
علائم پایین بودن پلاکت خون
مقدار خفیف این بیماری علائم خاصی ندارد اما در موارد حاد ممکن است علائم زیر مشاهده شوند:
- خونریزی زخم ها به صورت طولانی مدت
- مشاهده خون در ادرار یا مدفوع
- خونریزی شدید در دوران قاعدگی
- پتشی (لکه های جوش مانندی که به صورت نقاط کوچک قرمز یا قهوه ای دیده می شوند)
- کبودی بنفش یا قهوه ای
- خونریزی از مقعد
- در موارد حاد ممکن است فرد دچار خونریزی شدید و غیر قابل کنترل شود
تشخیص و درمان پایین بودن پلاکت خون
برای تشخیص پایین بودن پلاکت خون نیاز به مراجعه به پزشک و بررسی علائم، سوابق خانوادگی و داروهای مصرفی وجود دارد. شمارش پلاکت خون از طریق آزمایش خون صورت می گیرد اما گاهی ممکن است پزشک تست های دیگری را نیز تجویز نماید. این تست ها و آزمایشات شامل موارد زیر هستند:
- بررسی اسمیر خون که در آن پلاکت را با کمک میکروسکوپ بررسی می کنند
- شمارش کلی خون
- تست مغز استخوان
- آزمایش های خون به منظور ارزیابی انعقاد خون
در برخی موارد ممکن است نیاز به نمونه برداری از مغز استخوان وجود داشته باشد. در این روش با خارج کردن مایع مغز استخوان توسط سوزن، آن را بررسی می کنند.
کاهش پلاکت خون می تواند باعث بروز برخی اثرات فیزیکی مانند کبودی شود. درمان پایین بودن پلاکت خون شامل تجویز برخی داروها و تلاش برای برطرف کردن مشکلات زمینه ای است. گاهی نیز برای درمان بیماری از داروهایی که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می کنند (مانند کوتیکواستروئیدها) استفاده می شود.
منبع: medicalnewstoday
