داروها

بروزرسانی در ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۴

عوارض قرص بوسپیرون و نحوه کنترل آن‌ها

قرص بوسپیرون (Buspirone) یکی از داروهای ضد اضطراب است که بیشتر برای درمان اختلال اضطراب فراگیر استفاده می‌شود. برخلاف بنزودیازپین‌ها، این دارو تأثیرات اعتیادآور ندارد و کمتر باعث خواب‌آلودگی شدید می‌شود. با این حال، مانند هر داروی روان‌پزشکی، مصرف بوسپیرون ممکن است با عوارضی همراه باشد که شناخت و مدیریت آن‌ها اهمیت زیادی دارد.

عوارض شایع قرص بوسپیرون

مصرف قرص بوسپیرون در بسیاری از افراد باعث بروز علائم خفیف تا متوسط می‌شود. این عوارض معمولاً در هفته‌های اول مصرف ظاهر شده و با گذشت زمان کاهش می‌یابند. رایج‌ترین عوارض عبارتند از:

سرگیجه و سبکی سر

سرگیجه یکی از شایع‌ترین عوارض قرص بوسپیرون است، به‌ویژه هنگام ایستادن سریع یا تغییر وضعیت بدن. این وضعیت ممکن است ناشی از تأثیر دارو بر گیرنده‌های سروتونینی در مغز باشد.

تهوع و ناراحتی گوارشی

بسیاری از بیماران در روزهای ابتدایی مصرف دچار تهوع، بی‌اشتهایی یا احساس پری در معده می‌شوند. مصرف دارو همراه با غذا می‌تواند شدت این علائم را کاهش دهد.

خواب‌آلودگی یا بی‌خوابی

جالب است که بوسپیرون می‌تواند هم باعث خواب‌آلودگی و هم بی‌خوابی شود. این موضوع بسته به ویژگی‌های هر فرد و زمان مصرف دارو (صبح یا شب) متفاوت است.

سردرد

برخی افراد ممکن است در اثر تغییرات شیمیایی مغز دچار سردرد شوند. اگر سردرد شدید یا مداوم بود، باید با پزشک مشورت شود.

عوارض کمتر شایع اما مهم قرص بوسپیرون

گرچه عوارض زیر به‌ندرت رخ می‌دهند، اما در صورت بروز نیاز به بررسی فوری پزشکی دارند:

بی‌قراری و تحریک‌پذیری

در مواردی نادر، بوسپیرون ممکن است سطح اضطراب را افزایش داده یا باعث بی‌قراری، عصبانیت یا احساس ترس شود.

توهم یا افکار غیرواقعی

تغییرات رفتاری شدید مانند توهمات شنوایی یا دیداری، افکار خودکشی یا قطع ارتباط با واقعیت، از جمله عوارض نادر اما خطرناک بوسپیرون هستند.

تپش قلب و افزایش ضربان

برخی مصرف‌کنندگان گزارش داده‌اند که بوسپیرون باعث ضربان قلب نامنظم یا افزایش تپش می‌شود. این عارضه ممکن است نشانه‌ای از حساسیت به دارو باشد.

تداخلات دارویی مهم بوسپیرون

یکی از دلایل بروز عوارض ناگهانی، مصرف همزمان بوسپیرون با داروهای دیگر است. داروهایی مانند:

مهارکننده‌های MAO مانند ترانیل سیپرومین (Tranylcypromine)
ضد افسردگی‌های SSRI مانند سرترالین
آنتی‌بیوتیک‌هایی مثل اریترومایسین
داروهای ضد قارچ مانند کتوکونازول

می‌توانند سطح بوسپیرون را در خون افزایش داده و باعث تشدید عوارض آن شوند.

روش‌های کاهش عوارض قرص بوسپیرون

برای به حداقل رساندن عوارض قرص بوسپیرون، رعایت نکات زیر توصیه می‌شود:

مصرف منظم و با دوز مشخص

از تغییر دوز یا قطع ناگهانی دارو خودداری کنید. بوسپیرون باید طبق نظر پزشک و معمولاً دو تا سه بار در روز مصرف شود.

پرهیز از الکل و کافئین

ترکیب بوسپیرون با الکل یا کافئین می‌تواند باعث تشدید خواب‌آلودگی یا افزایش اضطراب شود.

مراقبت هنگام رانندگی

تا زمانی که بدن به دارو عادت نکرده است، از انجام کارهایی که نیاز به تمرکز دارند مانند رانندگی پرهیز کنید.

گزارش سریع عوارض شدید

در صورت بروز علائمی مانند مشکلات تنفسی، درد قفسه سینه، تغییرات رفتاری ناگهانی یا بثورات پوستی، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد.

بوسپیرون برای چه افرادی ممنوع است؟

گرچه بوسپیرون دارویی نسبتاً ایمن است، اما برخی گروه‌های خاص نباید از آن استفاده کنند یا باید با احتیاط بسیار بالا و زیر نظر پزشک آن را مصرف نمایند. در ادامه به مواردی که مصرف این دارو ممنوع یا خطرناک است اشاره می‌کنیم:

بیماران مبتلا به بیماری شدید کبدی یا کلیوی

بوسپیرون در کبد متابولیزه می‌شود و از طریق کلیه‌ها دفع می‌گردد. بنابراین، افراد با نارسایی پیشرفته کبدی یا کلیوی در معرض تجمع دارو در بدن و افزایش عوارض قرص بوسپیرون هستند. در این بیماران، مصرف بوسپیرون معمولاً توصیه نمی‌شود یا باید با دوز بسیار پایین و با نظارت دقیق صورت گیرد.

کسانی که از داروهای مهارکننده MAO استفاده می‌کنند

داروهای مهارکننده مونوآمین‌اکسیداز (MAOIs) مانند فنلزین یا ترانیل‌سیپرومین اگر همزمان با بوسپیرون مصرف شوند، می‌توانند منجر به سندرم سروتونین شوند. این وضعیت بسیار خطرناک است و ممکن است با علائمی مانند افزایش دمای بدن، تشنج، افزایش فشار خون و توهم همراه باشد.

زنان باردار و شیرده

گرچه تاکنون اثرات تراتوژنیک واضحی برای بوسپیرون در مطالعات انسانی گزارش نشده، ولی به دلیل نبود اطلاعات کافی، استفاده از این دارو در دوران بارداری تنها زمانی مجاز است که مزایای آن بیشتر از خطرات احتمالی باشد. همچنین، ترشح بوسپیرون در شیر مادر ممکن است برای نوزاد مضر باشد، بنابراین در دوران شیردهی نیز توصیه نمی‌شود.

افرادی با سابقه آلرژی به ترکیبات دارو

اگر فردی سابقه حساسیت شدید به بوسپیرون یا ترکیبات مشابه آن دارد، مصرف مجدد دارو ممکن است منجر به واکنش‌های آلرژیک شدید مانند کهیر، تورم صورت، تنگی نفس یا حتی شوک آنافیلاکتیک شود.

مبتلایان به صرع یا سابقه تشنج

در برخی منابع پزشکی توصیه شده است که بوسپیرون با احتیاط در بیماران با سابقه تشنج یا صرع مصرف شود، چرا که دارو ممکن است آستانه تشنج را کاهش دهد. این گروه از بیماران باید به دقت توسط پزشک تحت نظر قرار گیرند.

مقایسه بوسپیرون با داروهای مشابه

بوسپیرون برخلاف داروهایی مانند دیازپام و آلپرازولام که در خانواده بنزودیازپین‌ها قرار دارند، وابستگی ایجاد نمی‌کند. همچنین کمتر باعث اختلالات شناختی یا ضعف حافظه می‌شود. اما اثرات آن معمولاً با تأخیر (حدود ۲ تا ۴ هفته) ظاهر می‌شود، در حالی که بنزودیازپین‌ها عملکردی سریع‌تر دارند.

نکات بسیار مهم پیش از شروع مصرف بوسپیرون

قبل از تجویز و مصرف بوسپیرون، بیمار باید تمام شرایط جسمی و داروهایی که مصرف می‌کند را با پزشک در میان بگذارد. این دارو هرچند نسبت به سایر داروهای ضد اضطراب عوارض کمتری دارد، اما به هر حال شناخت درست و علمی از شرایط مصرف آن، نقش مهمی در کاهش عوارض قرص بوسپیرون خواهد داشت.

خودسرانه دارو را شروع یا قطع نکنید

قطع ناگهانی بوسپیرون ممکن است علائم اضطراب را به شدت برگرداند یا باعث بی‌خوابی، تحریک‌پذیری و بی‌قراری شود. همچنین، شروع خودسرانه دارو بدون بررسی شرایط کلی بدن ممکن است منجر به عوارض جدی شود.

در صورت وجود مشکلات قلبی یا فشار خون بالا، حتماً به پزشک اطلاع دهید

گرچه بوسپیرون مستقیماً روی فشار خون اثر نمی‌گذارد، اما در موارد نادری ممکن است تپش قلب یا افزایش فشار را تشدید کند. اگر بیمار تحت درمان با داروهای قلبی یا ضد فشار خون باشد، تنظیم دوز اهمیت فراوان دارد.

بوسپیرون را هرگز با الکل یا مواد مخدر ترکیب نکنید

ترکیب این دارو با الکل یا مواد روانگردان می‌تواند نه تنها اثربخشی دارو را کاهش دهد، بلکه باعث افزایش عوارضی مانند خواب‌آلودگی شدید، گیجی، مشکلات تنفسی و حتی بیهوشی شود.

آیا کودکان و نوجوانان می‌توانند از بوسپیرون استفاده کنند؟

در حال حاضر، تأیید رسمی برای مصرف بوسپیرون در کودکان زیر ۱۸ سال توسط سازمان FDA صادر نشده است. البته در برخی شرایط خاص، پزشکان متخصص ممکن است با بررسی دقیق و نظارت شدید، این دارو را برای نوجوانان مبتلا به اضطراب شدید تجویز کنند. در این موارد، ریسک عوارض قرص بوسپیرون باید به دقت بررسی شود.

نکات مکمل برای بیماران مبتدی در مصرف بوسپیرون

اگر برای اولین‌بار این دارو را مصرف می‌کنید، لازم است موارد زیر را به خاطر بسپارید:

عوارض قرص بوسپیرون در روزهای اول طبیعی است. تهوع، سرگیجه یا خواب‌آلودگی معمولاً پس از ۱ تا ۲ هفته کاهش می‌یابند.
اثر دارو فوری نیست. برخلاف برخی داروهای ضد اضطراب، بوسپیرون به ۲ تا ۴ هفته زمان برای بروز اثر نیاز دارد.
تداخل با غذاهای خاص ندارد، اما مصرف با وعده غذایی بهتر است تا عوارض گوارشی کاهش یابد.
اگر دوزی را فراموش کردید، هرگز دوز بعدی را دو برابر نکنید. این کار می‌تواند باعث افزایش ناگهانی عوارض شود.

آیا بوسپیرون انتخاب مناسبی است؟

بوسپیرون دارویی موثر برای مدیریت اضطراب است و مزایایی چون عدم ایجاد وابستگی دارد. با این حال، شناخت عوارض قرص بوسپیرون و آگاهی از روش‌های کنترل آن برای ایمنی و اثربخشی درمان بسیار مهم است. با مشورت مداوم با پزشک و رعایت نکات مصرف، می‌توان این دارو را با حداقل عوارض استفاده کرد.