فواید بدنسازی چیست؟ راهنمای جامع برای همه
افزایش قدرت عضلانی و به طور خاص، فواید بدنسازی، از مسائل مهمی است که تمام افراد باید آن را جدی بگیرند. بدنسازی هم به رشد بدنی کمک میکند و هم مزایای ذهنی فراوانی دارد. اما این که از چه سنی باید شروع کرد، برای زنان و مردان چه فوایدی دارد و چه افرادی باید احتیاط کنند، از مسائلی هستند که در این مطلب به پاسخ آنها میپردازیم.
شروع بدنسازی از چه سنی مناسب است؟
به طور کلی شروع بدنسازی از سن 15 تا 18 سالگی توصیه میشود. در این سنین، بدن توانایی لازم برای تمرینات سنگین را پیدا کرده و استخوانها و عضلات به اندازه کافی برای مواجهه با این ورزش آماده هستند. البته برای کودکان و نوجوانان باید تمرینهای سبکتر و مناسب سنشان تجویز شود تا به رشد طبیعی آنها آسیبی وارد نشود. در همین زمینه پیشنهاد میکنیم این مقاله را از دست ندهید: بهترین سن برای بدنسازی.
فواید بدنسازی برای مفاصل چیست؟
به طور کلی بدنسازی در صورت اجرای صحیح و با تکنیک درست، میتواند به بهبود سلامت مفاصل کمک کند. تقویت عضلات اطراف مفاصل باعث پایداری بیشتر آنها میشود و از آسیبهای احتمالی جلوگیری میکند. اما اگر تکنیکهای نادرستی استفاده شود یا وزنههای خیلی سنگینی انتخاب شوند، ممکن است مفاصل تحت فشار قرار گیرند. در رابطه با سنگینی وزنهها پیشنهاد میکنیم این مطلب را از دست ندهید: پنج فایده سنگین وزنه زدن در بدنسازی
فواید بدنسازی برای کاهش وزن چیست؟
یکی از مهمترین فواید بدنسازی کاهش وزن و سوزاندن چربی است. این ورزش نه تنها باعث افزایش قدرت و حجم عضلات میشود، بلکه با افزایش سوختوساز بدن، به چربیسوزی نیز کمک میکند. بدنسازی عضلات شما را فعال نگه میدارد و جالب است بدانید که حتی پس از تمرینات نیز کالری سوزی در بدن شما ادامه خواهد داشت.
فواید بدنسازی برای زنان: تقویت عضلات، فرمدهی و سلامت
یک باور نادرست درباره بدنسازی این است که زنان پس از شروع این ورزش عضلاتی حجیم و مردانه پیدا میکنند. واقعیت این است که فواید بدنسازی برای زنان باعث تقویت و فرمدهی عضلات میشود، بدون اینکه آنها بیش از حد حجیم شوند. سطح هورمون تستوسترون در زنان پایینتر از مردان است و همین موضوع سبب میشود که زنان در بدنسازی بیشتر به جهت افزایش استقامت، سفت کردن عضلات، کاهش چربیهای بدن و شکلدهی به اندامهای خود بهره ببرند.
برنامههای بدنسازی برای زنان معمولا شامل تمرینات با وزنهای سبکتر و تکرارهای بیشتر است. تمرینات ترکیبی مثل اسکات، ددلیفت و لانچ به تقویت عضلات پایین تنه و فرمدهی به اندامها کمک میکنند، در حالی که حرکات شکمی و تمرینات قدرتی بخش بالاتنه نیز برای تعادل عضلات و تقویت بدن بسیار مهم هستند.
به عنوان مثال، پیشتر در گومگ برنامه بدنسازی های متعددی را مخصوص زنان منتشر کردهایم که یکی از محبوبترین آنها در میان کاربران، برنامه بدنسازی بانوان برای فرم دهی است.
فواید بدنسازی برای مردان: افزایش حجم، قدرت و استقامت
مردان به دلیل داشتن هورمون تستوسترون بالاتر نسبت به زنان، توانایی بیشتری در افزایش حجم و قدرت عضلات دارند. برنامه بدنسازی های مردان معمولا شامل استفاده از وزنههای سنگینتر و تعداد تکرارهای کمتری میشود. این نوع تمرینات به مردان کمک میکند تا عضلات قویتری بسازند و استقامت بیشتری در طولانیمدت به دست آورند.
تمرینات کلاسیک مثل پرس سینه، ددلیفت، اسکات و بارفیکس، پایه و اساس برنامههای بدنسازی برای مردان هستند. این تمرینات بزرگترین عضلات بدن را درگیر میکنند و به بهبود تعادل و افزایش قدرت عمومی بدن کمک میکنند. یکی از موثرترین برنامه تمرینی های مردان که قبلا در گومگ منتشر شده است، برنامه بدنسازی حجمی بدون نیاز به مکمل و کاملا طبیعی میباشد.
آیا میتوانیم در خانه و بدون تجهیزات تمرین کنیم؟
بله! برای به دست آوردن فواید بدنسازی میتوانید این ورزش را در خانه بدون تجهیزات هم انجام دهید. با استفاده از وزن بدن، میتوانید تمرینات متنوعی را انجام دهید که برای تقویت عضلات و افزایش قدرت مؤثر هستند. تمریناتی مانند پلانک، شنا سوئدی، اسکات و لانج از جمله بهترین حرکات برای این منظور هستند. همچنین برنامه تمرینیهایی در گومگ منتشر کردهایم که میتوانید به کمک آنها در خانه به اندامی دلخواه برسید. یکی از این برنامهها، برنامه بدنسازی در خانه با وزن بدن است.
برای افراد مبتدی تمرین در باشگاه بهتر است یا خانه؟
برای افراد مبتدی، انتخاب بین باشگاه یا تمرین در خانه بستگی به امکانات، اهداف و انگیزه شخصی دارد. باشگاه امکانات بیشتری مانند دستگاهها، وزنهها و راهنمایی مربیان را فراهم میکند که میتوانند به یادگیری صحیح تکنیکها کمک کنند. اما اگر دسترسی به باشگاه ندارید یا ترجیح میدهید در محیط خصوصیتری تمرین کنید، تمرین در منزل با استفاده از وزنههای آزاد یا وزن بدن نیز میتواند موثر باشد.
فواید بدنسازی برای کالری سوزی
میزان کالریسوزی در بدنسازی به چند عامل کلیدی بستگی دارد:
وزن بدن فرد:
افراد سنگینتر کالری بیشتری میسوزانند. بهعنوان مثال، فردی با وزن ۷۰ کیلوگرم در یک جلسه تمرین متوسط بدنسازی ممکن است حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ کالری بسوزاند، درحالیکه فردی با وزن ۹۰ کیلوگرم میتواند ۳۰۰ تا ۴۰۰ کالری بسوزاند.
شدت تمرین:
شدت تمرین به میزان وزنهها، تعداد ستها، تعداد تکرارها و سرعت انجام حرکات بستگی دارد. هرچه شدت بالاتر باشد، کالری بیشتری سوزانده میشود. به عنوان مثال، تمرینات با وزنه سنگین و استراحت کوتاهتر بین ستها کالریسوزی بیشتری دارند.
نوع تمرینات:
تمرینات با وزنههای سنگین که گروههای عضلانی بزرگ مانند پاها و پشت را درگیر میکنند، بیشتر از تمرینات ایزوله (تک مفصلی) که فقط یک عضله کوچک را تحت تأثیر قرار میدهند، کالری میسوزانند. تمرینات دایرهای که در آنها حرکات بدون استراحت انجام میشود نیز بهطور قابلتوجهی کالری بیشتری میسوزانند. درباره نوع تمرینات میتوانید مقاله تمرینات چند مفصلی و تک مفصلی چه هستند و کدام بهتر است؟ را مطالعه کنید.
اثر پسسوزی:
بدنسازی باعث ایجاد اثر پسسوزی میشود، که به معنی افزایش مصرف اکسیژن بعد از تمرین است. این یعنی بدن پس از تمرین بدنسازی به دلیل نیاز به ریکاوری عضلات و بازسازی انرژی تا چندین ساعت پس از تمرین همچنان کالری میسوزاند.
فواید بدنسازی برای ترکیب بدن
بدنسازی باعث افزایش حجم عضلات و کاهش چربی بدن میشود. این موضوع نه تنها به بهبود تناسباندام کمک میکند بلکه باعث میشود که بدن افراد بهصورت متناسبتر و قویتر به نظر برسد. همچنین عضلات به بهبود وضعیت بدنی و تعادل کلی بدن کمک میکنند.
دیگر فواید بدنسازی
بدنسازی نه تنها برای افرادی که به دنبال افزایش قدرت و عضلهسازی هستند، بلکه برای همه افراد به دلایل مختلف از جمله سلامت عمومی، جلوگیری از بیماریها و بهبود کیفیت زندگی ضروری است. در زیر به دلایل اهمیت بدنسازی اشاره میشود:
- افزایش قدرت عضلانی: بدنسازی به تقویت عضلات و بهبود توانایی جسمی کمک میکند. این باعث میشود تا افراد در انجام فعالیتهای روزمره، از جمله حمل وسایل سنگین یا بالا رفتن از پلهها، عملکرد بهتری داشته باشند.
- افزایش متابولیسم: عضلات بیشتر، متابولیسم پایه را افزایش میدهند. بهعبارتدیگر، هرچه بدن عضلانیتر باشد، حتی در حالت استراحت کالری بیشتری میسوزاند. این به کاهش وزن و حفظ وزن سالم کمک میکند.
- بهبود سلامت استخوانها: بدنسازی با افزایش تراکم استخوان، خطر ابتلا به پوکی استخوان و شکستگیهای مربوط به افزایش سن را کاهش میدهد. تمرینات وزنهای، استخوانها را به تولید بافتهای جدید تحریک میکنند که منجر به تقویت آنها میشود.
- بهبود سلامت قلبی عروقی: اگرچه بدنسازی بهطور مستقیم تمرینات هوازی را شامل نمیشود، اما به بهبود سلامت قلب کمک میکند. تمرینات قدرتی با کاهش فشارخون، بهبود کلسترول و افزایش گردش خون به سلامت قلب و عروق کمک میکنند.
- کاهش استرس و بهبود سلامت روانی: تمرینات بدنسازی باعث ترشح هورمون اندورفین میشود که به کاهش استرس و اضطراب و بهبود خلقوخو کمک میکند. همچنین بهبود ظاهر جسمی نیز تاثیر مثبتی روی افزایش اعتمادبهنفس دارد.
- جلوگیری از کاهش عضله با افزایش سن: با افزایش سن، افراد دچار کمماهیچگی (سارکوپنیا) میشوند. بدنسازی به حفظ و حتی افزایش حجم عضلات کمک میکند و بهبود عملکرد جسمی در سنین بالاتر را تسهیل میکند.
جایگزین وزنه برای تمرین در خانه
اگر به وزنههای مخصوص بدنسازی دسترسی ندارید، میتوانید از وسایل خانگی بهعنوان جایگزین استفاده کنید:
- بطری آب: بطریهای آب میتوانند بهعنوان جایگزین دمبل عمل کنند. میتوانید بطریها را با آب یا ماسه پر کنید تا وزنههای دلخواه بسازید.
- کیسه برنج یا قند: این کیسهها بهدلیل وزن بالا و دسترسی آسان میتوانند بهعنوان وزنه برای حرکات اسکات، لانج و ددلیفت استفاده شوند.
- کولهپشتی پر از کتاب: یک کولهپشتی را با کتابهای سنگین پر کنید و آن را به پشت یا دست خود ببندید تا تمرینات خود را سختتر کنید. از این روش میتوانید در تمرینات پا، پشت و حتی بهعنوان وزنه برای حرکات بازو استفاده کنید.
- کش بدنسازی: این کشها جایگزین مناسبی برای وزنه هستند و میتوانید از آن ها برای تمرینات مختلف مانند جلو بازو، پرس سینه و اسکات استفاده کنید.
- صندلی یا میز: برای انجام تمریناتی مثل دیپ (برای پشت بازو) یا پل شکم میتوانید از صندلی یا لبه میز استفاده کنید.
- حوله: میتوانید از یک حوله بهعنوان یک وسیله مقاومتی برای انجام تمرینات کششی و تقویت عضلات استفاده کنید.
اصول طراحی برنامه بدنسازی
برای اینکه از فواید بدنسازی بهرهی بیشتری ببرید، باید یک برنامه تمرینی مناسب برای خود طراحی کنید. یک برنامه خوب باید شامل موارد زیر باشد:
- هدفگذاری مشخص: هدف شما افزایش قدرت است یا کاهش وزن؟ فرمدهی بدن یا افزایش استقامت؟ با مشخص کردن هدفتان، میتوانید برنامهای مناسب تنظیم کنید.
- ترکیب تمرینات: برنامه باید شامل تمرینات قدرتی برای افزایش عضلات، تمرینات هوازی برای بهبود سیستم قلبی عروقی و تمرینات کششی برای پیشگیری از آسیبها باشد.
- پیشرفت تدریجی: برنامه شما باید به مرور زمان شدت بیشتری پیدا کند تا عضلات به طور مداوم تحت چالش قرار بگیرند.
- روزهای استراحت: بدن برای بازیابی و رشد نیاز به استراحت دارد. حداقل یک یا دو روز در هفته باید به استراحت اختصاص یابد تا عضلات به خوبی ریکاوری کنند.
- تغذیه مناسب: تغذیه یک بخش کلیدی از هر برنامه بدنسازی است. پروتئین کافی، چربی سالم و کربوهیدرات مناسب باید در رژیم غذایی شما وجود داشته باشد تا بدن انرژی لازم برای تمرینات و بازسازی عضلات را داشته باشد.
چند روز در هفته برای شروع بدنسازی مناسب است؟
برای شروع، تمرینات ۳ تا ۴ روز در هفته پیشنهاد میشود. این تعداد جلسات به بدن زمان کافی برای ریکاوری و تطبیق با تمرینات میدهد و از احتمال بروز آسیبهای اولیه جلوگیری میکند.
آیا زنان باردار میتوانند بدنسازی انجام دهند؟
زنان باردار میتوانند با مشورت پزشک و تحت نظر یک مربی متخصص، تمرینات بدنسازی خود را ادامه دهند. تمرینات سبک و کنترلشده که بر بهبود سلامت عمومی و حفظ قدرت عضلات متمرکز است، معمولا ایمن هستند. اما از انجام تمرینات سنگین و خطرناک باید خودداری شود.
چگونه تمرینات بدنسازی خود را سختتر کنیم؟
برای افزایش چالش و سختتر کردن تمرینات و بیشتر کردن فواید بدنسازی، میتوانید از راهکارهای زیر استفاده کنید:
- افزایش سنگینی وزنه: اگر در باشگاه تمرین میکنید، وزنههای سنگینتری را برای تمرینات خود انتخاب کنید. اگر در منزل هستید، میتوانید از وسایل سنگین مثل بطریهای آب یا کیفهای پر از کتاب استفاده کنید.
- افزایش تعداد تکرارها و ستها: بدون نیاز به وزنههای سنگین، با افزایش تعداد تکرارها و ستها میتوانید شدت تمرین را افزایش دهید. بهعنوان مثال، به جای ۱۰ تکرار، ۱۵ یا ۲۰ تکرار انجام دهید.
- کاهش زمان استراحت: یکی از موثرترین روشها برای افزایش سختی تمرینات کاهش مدت زمان استراحت بین ستها است. این کار باعث افزایش فشار بر روی عضلات و همچنین بهبود استقامت قلبی عروقی میشود.
- سوپرست: انجام دو تمرین بدون استراحت بین آنها، مثلا انجام یک حرکت پرس سینه و بلافاصله بعد از آن حرکت زیربغل پارویی.
- دراپست: ابتدا با وزنه سنگین شروع کنید و پس از رسیدن به حد خستگی عضلانی، وزنه را کاهش دهید و بدون استراحت ادامه دهید.
- تمرینات دایرهای: چند تمرین را به صورت پشت سر هم و بدون استراحت انجام دهید. این روش نه تنها عضلات بلکه قلب و عروق را نیز به چالش میکشد.
- تمرکز بر روی انقباض عضلات: تمرکز بر حرکت آهسته و کنترلشده هنگام اجرای حرکات، فشار بیشتری بر عضلات وارد میکند و باعث سختتر شدن تمرین میشود.
- استفاده از کش بدنسازی: کش بدنسازی جایگزینی مناسب برای وزنه است و به شما اجازه می دهد تا تمرینات خود را سختتر کنید.
چگونه در طول تمرین انرژی خود را حفظ کنیم؟
حفظ انرژی در طول تمرینات بدنسازی از عوامل کلیدی برای دستیابی به بهترین عملکرد است. برای افزایش فواید بدنسازی از طریق حفظ انرژی در طول تمرین، نکات زیر را در نظر بگیرید:
- مصرف آب کافی: کمآبی بدن یکی از دلایل اصلی کاهش انرژی در حین تمرین است. اطمینان حاصل کنید که قبل و در طول تمرین به اندازه کافی آب مینوشید. همچنین، اگر تمرینات شما طولانی یا شدید است، مصرف نوشیدنیهای الکترولیتی میتواند مفید باشد. در همین رابطه میتوانید مقاله الکترولیت چیست و چه تاثیری در بدنسازی دارد؟ را مطالعه کنید.
- تقسیم تمرینات به بخشهای کوچکتر: بهجای انجام تمرینات طولانی و سنگین، تمرینات خود را به بخشهای کوچکتر تقسیم کنید و در بین هر بخش استراحت کوتاه داشته باشید.
- تنفس صحیح: تمرکز بر تنفس صحیح در طول تمرینات به بهبود عملکرد و حفظ انرژی کمک میکند. هنگام انقباض عضلات (مثلا بلند کردن وزنه)، نفس خود را بیرون دهید و هنگام بازگشت به وضعیت اولیه، نفس بگیرید.
- مصرف میانوعده در طول تمرین: اگر تمرینات طولانیتری دارید، مصرف میانوعدههای سبک مثل میوه خشک یا موز در طول تمرین میتواند به حفظ انرژی کمک کند.
- استراحت کافی بین ستها: استراحت کافی بین ستها به بدن شما زمان میدهد تا ریکاوری شود و از تحلیل رفتن انرژی جلوگیری کند. زمان استراحت بین ستها بستگی به نوع تمرین دارد، اما بهطور معمول ۳۰ ثانیه تا ۱ دقیقه مناسب است.
- تغذیه قبل از تمرین: مصرف یک وعده غذایی سبک ۳۰ تا ۶۰ دقیقه قبل از تمرین میتواند به افزایش انرژی شما کمک کند. این وعده بهتر است شامل کربوهیدراتهای پیچیده (مانند نان سبوسدار یا جو دوسر) و پروتئین باشد تا انرژی پایدارتری داشته باشید.
چطور از تمرینات خود لذت بیشتری ببریم؟
به دست آوردن فواید بدنسازی نیازمند تداوم در تمرینات است و انجام آن بدون لذت بردن از تمرینات بسیار دشوار خواهد بود. برای اینکه از بدنسازی بیشتر لذت ببرید و آن را به یک فعالیت مفرح و انگیزهبخش تبدیل کنید، میتوانید نکات زیر را دنبال کنید:
اهداف مشخص و قابل اندازهگیری تعیین کنید:
تعیین اهداف کوتاهمدت و بلندمدت به شما انگیزه میدهد. بهجای اینکه صرفا به فکر کاهش وزن یا افزایش عضله باشید، اهداف جزئیتر و قابل دستیابی مثل افزایش تعداد تکرارها، افزایش وزنهها یا بهبود فرم حرکتی مشخص کنید. رسیدن به هر هدف یک حس موفقیت به شما میدهد.
تنوع در تمرینات ایجاد کنید:
انجام تمرینات تکراری میتواند کسلکننده باشد. برای تنوع و ایجاد جذابیت بیشتر میتوانید کارهای زیر را انجام دهید:
- از تجهیزات مختلف مانند دمبل، هالتر، دستگاهها یا تمرینات با وزن بدن استفاده کنید.
- برنامه تمرینی خود را تغییر دهید و حرکات جدید یا چالشهای مختلف اضافه کنید.
- تمرینات مختلف مانند تمرینات قدرتی، HIIT و تمرینات هوازی را ترکیب کنید.
موسیقی گوش دهید:
موسیقی میتواند تاثیر زیادی در بهبود انگیزه و لذتبخش کردن تمرینات داشته باشد. یک لیست پخش از آهنگهای انگیزشی و پرانرژی ایجاد کنید که شما را در طول تمرین به هیجان بیاورد. در همین رابطه بخوانید: ۱۳ احساسی که موسیقی در ما ایجاد می کند.
با دوستان خود تمرین کنید:
تمرین با یک همراه یا گروهی از دوستان میتواند فضای تمرین را لذتبخشتر کند. رقابت دوستانه یا تشویق یکدیگر باعث ایجاد انگیزه و اشتیاق بیشتر میشود.
پیشرفت خود را ثبت کنید:
یادداشتبرداری از تمرینات و پیشرفتهایی که داشتهاید باعث میشود تا میزان بهبود خود را مشاهده کرده و از تلاشهای خود رضایت بیشتری بگیرید. این پیشرفتها میتواند شامل افزایش وزنهای تمرینی، کاهش درصد چربی بدن یا حتی بهبود استقامت بدنی باشد.
یک مربی شخصی یا برنامه تمرینی داشته باشید:
داشتن یک مربی شخصی که شما را راهنمایی و حمایت میکند، میتواند هم به افزایش لذت و هم به بهبود عملکرد شما کمک کند. یک برنامه تمرینی مشخص نیز شما را از سردرگمی نجات میدهد و تمرینات را هدفمندتر و جذابتر میکند.
بر تمرینات مورد علاقه خود تمرکز کنید:
هرکس از تمرینات خاصی بیشتر لذت میبرد. پیدا کنید که کدام حرکات یا گروههای عضلانی برای شما لذتبخشتر است و تمرکز بیشتری روی آنها بگذارید. این کار باعث میشود حس بهتری از تمرین داشته باشید.
بعد از هر تمرین خودتان را تشویق کنید:
پس از اتمام تمرین، به خودتان پاداشی کوچک بدهید. مثلا یک غذای سالم و خوشمزه بخورید، یک حمام آرامشبخش بگیرید یا کاری انجام دهید که باعث ایجاد حس خوبی در شما شود. این پاداشها میتواند ارتباط مثبتی با ورزش در ذهن شما ایجاد کند.
پیشرفت فیزیکی خود را مشاهده کنید:
وقتی متوجه تغییرات فیزیکی در بدن خود میشوید، مثل عضلهسازی یا کاهش چربی، انگیزه و لذت بیشتری از بدنسازی خواهید برد. حتی ممکن است افزایش انرژی و بهبود روحیه شما نیز از مزایای آن باشد که تجربه کلی را جذابتر میکند.
تمرینات بیرونی یا گروهی انجام دهید:
تمرینات خارج از باشگاه مانند دویدن در پارک، کوهنوردی یا شرکت در کلاسهای گروهی (مثل یوگا و کراسفیت) نیز میتواند حس متفاوتی به شما بدهد و از یکنواختی تمرینات باشگاهی جلوگیری کند.
صبور باشید و از مسیر لذت ببرید:
ممکن است به سرعت به نتایج مورد نظرتان نرسید، اما اگر از فرایند پیشرفت خود لذت ببرید، ماندگاری شما در بدنسازی بیشتر خواهد بود. به جای تمرکز فقط روی نتایج نهایی، از هر تمرین و پیشرفت کوچک خود لذت ببرید.
با این رویکردها، شما میتوانید تجربه بهتری از بدنسازی داشته باشید و تمرینات خود را به بخشی از زندگی روزمره و لذتبخش خود تبدیل کنید و در نهایت، بهره بیشتری از فواید بدنسازی ببرید.
بدنسازی برای چه کسانی توصیه نمیشود
تا اینجا به فواید بدنسازی اشاره کردیم اما بد نیست بدانید که انجام این ورزش برای برخی از افراد ممکن است مناسب نباشد. افراد زیر بهتر است بدون مشورت با پزشک اقدام به انجام این ورزش نکنند:
- افراد دارای مشکلات قلبی حاد
- افراد دارای فشار خون بسیار بالا
- افراد دارای مشکلات مفصلی یا آسیبدیدگیهای حاد
همچنین کسانی که بهتازگی عمل جراحی انجام دادهاند یا تحت درمانهای پزشکی سنگین هستند، باید با دقت و زیر نظر پزشک تمرین کنند.