مراقبت‌های بعد از اندوسکوپی
آندوسکوپی روشی است که از آن برای معاینه مری، معده و بخش فوقانی روده استفاده میشود. پزشک متخصص بیماری‌های دستگاه گوارشی بوسیله آندوسکوپی، می‌تواند انواع مشکلات و بیماری‌های گوارشی از قبیل سوزش مزمن معده و سردل، حالت تهوع و هرگونه زخم و انسداد را تشخیص داده و آنرا درمان کند. همچنین ممکن است پزشک در طول آندوسکوپی، بیوپسی یا نمونه برداری از بافت بدن را نیز انجام دهد.
آندوسکوپی روشی سرپایی و بی خطر برای تشخیص انواع مشکلات و بیماری‌های دستگاه گوارشی بوده و معمولا قبل از انجام آندوسکوپی، داروی آرامبخش سبکی به شما داده میشود تا در طول انجام آندوسکوپی راحت باشید. غالبا آندوسکوپی در کمتر از ۳۰ دقیقه انجام میشود اما ممکن است نیاز باشد که شما تا ۱ ساعت پس از انجام عمل، برای از بین رفتن اثر داروی آرامبخش در مرکز درمانی یا بیمارستان بمانید. از اینرو، می‌توانید با مطالعه این مقاله و یادگیری نکات مهم در رابطه با مراقبت‌های بعد از اندوسکوپی، برنامه ریزی بهتری برای عمل خود داشته و شرایط را مدیریت کنید.
مراقبت‌های بعد از اندوسکوپی
آندوسکوپی، روشی تشخیصی برای معاینه مری، معده و روده است که کاملا متداول و کم تهاجمی بوده و نیازی به انجام اقدامات مراقبتی خاصی پس از آن وجود ندارد. بروز عوارض جانبی جدی و خطرناک ناشی از آندوسکوپی، امری بعید و غیر محتمل بوده اما بهتر است برای بهبودی کامل و برای جلوگیری از ایجاد عوارض احتمالی، نسبت به نکات و اطلاعات مهم زیر آگاهی داشته باشید.
مراقبت‌های لازم بلافاصله بعد از اندوسکوپی
ممکن است بعد از اندوسکوپی علائم زیر را داشته باشید:
- گلودرد خفیف: مکیدن آب نبات سفت یا غرغره کردن کمی آب نمک می‌تواند برای تسکین موثر باشد.
- نفخ و درد شکم
- درد قفسه سینه: این مورد ظرف مدت ۲۴ ساعت از بین می‌رود.
- قرمزی/درد در محل تزریق وریدی: برای تسکین درد و قرمزی می‌توانید حوله گرم و نم‌داری را روی ناحیه مورد نظر قرار دهید. اگر این مورد طی چند روز بهتر نشد باید به پزشک خود مراجعه کنید.
بعد از انجام آندوسکوپی، بیمارانی که از داروی آرامبخش برای آنها استفاده شده، حداقل به ۳۰ دقیقه زمان برای ریکاوری نیاز خواهند داشت. در طول این مدت، پرستار فشار خون و نبض بیمار را بررسی کرده و سرم را خارج خواهد کرد.
سپس، پزشک نتایج آزمایش را برای شما توضیح خواهد داد.
- بهتر است که صحبت‌‌های پزشک خود را یادداشت کنید چرا که ممکن است بعداً این نکات را فراموش کنید.
- آماده شدن نتایج بیوپسی یا نمونه برداری انجام شده نیز ممکن است ۱ الی ۳ هفته طول بکشد.
در صورتی که برای انجام آندوسکوپی، از داروی آرامبخش یا بیهوشی خفیف استفاده شده باشد، احتمال زمین خوردن ناشی از سرگیجه و خواب آلودگی و همچنین آسیب جدی ناشی از این موارد وجود دارد. از اینرو، برای پیشگیری از زمین خوردن یا افتادن موارد زیر را رعایت کنید:
- حتما برای بلند شدن از کسی کمک بگیرید.
- آهسته و به تدریج از جای خود بلند شوید.
- عینک خود را بزنید.
- حتما از عصا، واکر یا سایر لوازم کمک حرکتی خود استفاده کنید.
از پیاده روی یا رانندگی کردن بلافاصله بعد از انجام آندوسکوپی، اجتناب کنید. حتما از دوستان یا اعضای خانواده خود بخواهید تا شما را به منزل برسانند.
رژیم غذایی مناسب بعد از اندوسکوپی
بعد از انجام آندوسکوپی، حتما به مقدار زیاد مایعات مصرف کنید. ناشتا بودن برای انجام این آزمایش می‌تواند باعث کم آبی بدن شود. از اینرو، در طول روز حتی اگر حین بلعیدن یا قورت دادن درد داشته باشید، باید مقدار زیادی آب بنوشید. از طرفی، باید از مصرف نوشیدنی‌های گازدار اجتناب کنید، چرا که این موارد می‌توانند باعث ایجاد گاز و ناراحتی در معده خالی شما شوند. می‌توانید از آب و سایر نوشیدنی‌های بدون گاز مانند قهوه و چای استفاده کنید. حتما از مصرف مشروبات الکلی خودداری کنید.
با از بین رفتن اثر داروی آرامبخش، به مرور احساس گرسنگی خواهید داشت. زمانی که بتوانید بلع طبیعی داشته باشید، می‌توانید رژیم غذایی عادی و روزمره خود را داشته باشید. با وجود این، در طول دوره بهبودی از آندوسکوپی، باید از مصرف برخی از غذاهای خاص مانند غذاهای پر چرب که می‌توانند باعث ایجاد ناراحتی معده شوند، خودداری کنید. با توجه به اینکه معده شما تقریبا به مدت ۱۲ ساعت خالی بوده، پر خوری و مصرف زیاد غذا نیز می‌تواند باعث ایجاد ناراحتی معده شود. از اینرو، در حد تحمل معده خود غذا مصرف کنید تا تدریجا به روال عادی رژیم غذایی خود برگردید.
غذاهایی که بعد از آندوسکوپی مصرف می‌کنید، باید نرم بوده و براحتی قابل هضم باشند. برخی از این موارد عبارتند از:
- سوپ
- تخم مرغ
- پودینگ
- سس سیب
- آبمیوه
مصرف داروها بعد از اندوسکوپی
داروها حتما باید مطابق دستور پزشک مصرف شوند:
- در صورت عدم مغایرت با دستورات پزشک خود، مصرف داروهای سابق خود را از سر بگیرید.
- تمامی داروهای تجویزی جدید بعد از آندوسکوپی را مطابق دستور پزشک خود مصرف کنید.
- از پزشک خود در مورد شروع مجدد مصرف داروهای رقیق کننده خون یا سایر داروها و زمان مصرف آنها سوال کنید.
- در صورت انجام بیوپسی یا نمونه‌برداری، به مدت ۲ هفته از مصرف آسپرین یا سایر داروهای مشابه آسپرین خودداری کنید. این امر شامل داروهایی مانند قرص آلکا سلتزر، آلیو، ایبوپروفن، بوفرین و برخی از داروهای ضد التهابی نیز میشود.
- در صورتی که از حاوی آسپرین بودن یا رقیق کننده خون بودن دارو مطمئن نیستید می‌توانید از پزشک داروساز سوال کنید.
- در صورت دریافت داروی آرامبخش قبل از آندوسکوپی، حداقل تا ۴۸ ساعت باید از مصرف داروی مسکن یا خواب آور اجتناب کنید بجز در مواردی که پزشک طبق صلاحدید خود دستور مغایری دهد.
- در صورتی که نیاز باشد می‌توانید تایلنول مصرف کنید.
فعالیت‌های روزمره بعد از اندوسکوپی
برای از بین رفتن اثر داروی آرامبخش، به کمی زمان نیاز است تا از بدن دفع شود. از اینرو، توصیه میشود که طی این مدت زمان، شخصی در منزل همراه شما باشد. به مدرسه یا محل کار خود برنگردید. با گذشت یک روز، می‌توانید فعالیت‌های روزمره خود را از سر بگیرید.
در صورت برداشتن پولیپ روده و معده، ممکن است پزشک از شما بخواهد که تا ۱ هفته از بلند کردن اجسام و انجام سایر فعالیت‌های فیزیکی خودداری کنید.
همچنین، تا روز بعد نیز باید از گرفتن تصمیمات مهم کاری یا قانونی خودداری کنید.
بعد از اندوسکوپی در زمستان در محیطی گرم باشید و بعد از اندوسکوپی در تابستان نیز از قرار گرفتن در معرض مستقیم خورشید خودداری کنید.
ورزش بعد از اندوسکوپی
اگر احساس می‌کنید که پس از گذشت چند روز تا ۱ هفته از آندوسکوپی می‌توانید ورزش کنید، مانع یا مشکلی نخواهد بود اما بهتر است که در رابطه با از سر گیری ورزش ابتدا با پزشک خود مشورت داشته باشید:
- این امر به عوامل متعددی از قبیل میزان آرامبخش تزریق شده، نتایج آزمایش و وضعیت کلی سلامتی بیمار بستگی دارد. اما بطور کلی، اکثریت بیماران می‌توانند از روز بعد، ورزش خود را از سر بگیرند.
- حین انجام ورزش بعد از آندوسکوپی، به واکنش بدن خود نسبت به فعالیت فیزیکی دقت کنید. در صورت احساس هرگونه درد، ناراحتی یا سایر علائم غیر عادی، ورزش خود را متوقف کرده و به پزشک خود مراجعه کنید.
- در صورت صلاحدید پزشک، می‌توانید تمرین‌های تقویت‌کننده مرکزی بدن از قبیل حرکات کششی آرام شکم و تمرین‌های تنفسی کنترل شده را انجام دهید که می‌توانند برای بهبود گردش خون و تسکین درد موثر باشند.
جلسه با پزشک
ممکن است نتایج آزمایش بلافاصله پس از انجام آندوسکوپی آماده باشند. در صورت انجام بیوپسی یا نمونه‌برداری، ممکن است آماده شدن نتیجه آزمایش چند روز طول بکشد:
- در صورتی که داروی آرامبخش تزریق شده باشد، بهتر است شخص دیگری همراه شما باشد تا توضیحات و توصیه‌های پزشک را به خاطر بسپارد.
- در صورت انجام بیوپسی، بررسی نمونه توسط تیم بالینی زمانبر خواهد بود. در این حالت می‌توانید هر سوالی را در رابطه با دوره بعد از آندوسکوپی یا مراحل درمانی از پزشک خود بپرسید. آماده شدن نتایج آزمایش نمونه برداری (بیوپسی) و اعلام مراحل بعدی، ۸ الی ۱۰ هفته طول خواهد کشید.
عوارض احتمالی بعد از آندوسکوپی
آندوسکوپی یک روش بی خطر برای معاینه مری، معده و بخش فوقانی روده است که بروز عوارض جانبی ناشی از انجام این معاینه، امری بسیار نادر و غیر متداول است. برخی از عوارض احتمالی بعد از آندوسکوپی عبارتند از:
- آسپیراسیون ریوی (اختصارا آسپیراسیون) به معنی ورود غذا یا مایعات به داخل ریه‌ها بوده که ناشتا بودن بیمار به مدت توصیه شده قبل از انجام آندوسکوپی، احتمال بروز این عارضه را به حداقل می‌رساند.
- آلرژی یا حساسیت نسبت به داروهای آرامبخش. تیم آندوسکوپی (متشکل از پزشکان و پرستاران)، هر نوع آلرژی بیمار نسبت به داروها یا سابقه حساسیت دارویی بیمار، انواع مشکلات از قبیل بیماری قلبی، بیماری ریوی، کلیوی یا کبدی و آپنه خواب را با پرسش برخی سوالات بررسی خواهند کرد. ارزیابی این اطلاعات می‌تواند بی خطر بودن انجام آندوسکوپی تحت داروی آرامبخش یا بیهوشی خفیف را تضمین کند.
- مصرف برخی از داروها می‌تواند موجب تحریک ورید محل ورود کاتتر داخل وریدی شود. چنانچه قرمزی، تورم یا درد و ناراحتی در این ناحیه داشتید، باید با پزشک متخصص آندوسکوپی تماس بگیرید. در اغلب موارد چنین عوارضی با اعمال کمپرس آب گرم روی ناحیه برطرف می‌شوند اما در موارد نادر و در صورت عفونی شدن محل سیاهرگ، مورد نیاز به درمان پزشکی خواهد داشت.
- پس از انجام نمونه برداری از بافت ناحیه، ممکن است خونریزی رخ دهد. معمولا خونریزی ناشی از بیوپسی یا نمونه برداری حداقل بوده و سریعا بطور خود بخود قطع میشود و قابل کنترل است.
- آندوسکوپ یا درون‌بین می‌تواند باعث ایجاد پارگی یا سوراخ در ناحیه مورد معاینه شود. این امر از جمله عوارض جدی محسوب میشود اما خوشبختانه به ندرت رخ می‌دهد. اگر چنانچه وجود پارگی یا سوراخ بلافاصله تشخیص داده شود، متخصص آندوسکوپی می‌تواند در طول عمل، آنرا ببندد. پارگی یا سوراخ شدن ناحیه مورد معاینه می‌تواند باعث ایجاد درد شدیدی شود.
در صورت داشتن علائم زیر باید فورا به پزشک مراجعه کرد:
- درد شدید شکمی (شدیدتر از درد ناشی از نفخ یا گاز روده یا باد شکم)
- سفت و متورم بودن شکم
- استفراغ
- داشتن تب و افزایش دمای بدن
- بروز مشکل در بلع یا گلو درد شدید
- احساس خارش زیر گلو
- وجود خون قرمز یا مواد سیاه رنگ در استفراغ یا مدفوع
سخن نهایی
آندوسکوپی، یک روش تشخیصی و ابزاری مهم برای معاینه مری، معده و روده است. برای برنامه ریزی بهتر و راحتی بیشتر در طول دوره بهبودی بعد از انجام آندوسکوپی، حتما از دستورالعمل‌های مراقبتی ارائه شده پیروی کنید. توجه داشته باشید که استراحت کردن از عوامل مهم برای بهبودی بعد از آندوسکوپی است. از اینرو، از انجام هرگونه فعالیت فیزیکی شدید خودداری کرده و به بدن خود فرصت دهید تا ریکاوری کند. برای غذا خوردن بعد از آندوسکوپی، از مایعات رقیق شروع کرده و رژیم غذایی خود را تدریجا به حد معمول خود برسانید. مصرف مایعات به جلوگیری از کم آبی بدن کمک کرده و باعث دفع سریع‌تر داروی آرامبخش از بدن میشود. داشتن گلو درد خفیف یا احساس وجود توده در گلو بعد از آندوسکوپی، کاملا طبیعی و عادی است که معمولا در عرض ۱ الی ۲ روز برطرف خواهد شد.
