پارکینسون و هر آنچه باید درباره آن بدانید
بیماری پارکینسون نوعی اختلال عصبی پیشرونده است که از اولین علائم آن می توان به مشکلات حرکتی اشاره کرد.
در واقع حرکات نرم و هماهنگ عضلات بدن توسط ماده ای به نام دوپامین در مغز امکان پذیر می شود. دوپامین در بخشی از مغز به نام «جسم سیاه» ساخته می شود.
در بیماری پارکینسون، سلول های جسم سیاه شروع به مردن می کنند و وقتی این اتفاق می افتد، سطح دوپامین کاهش می یابد. زمانی که میزان دوپامین تا حد ۶۰ الی ۸۰ درصد کاهش پیدا کند، علائم پارکینسون ظاهر می شوند.
در حال حاضر هیچ درمانی برای پارکینسون وجود ندارد و این بیماری در دسته بیماری های مزمن قرار می گیرد و با گذشت زمان بدتر می شود. سالانه بیش از ۵۰ هزار مورد جدید ابتلا به این بیماری در ایالات متحده آمریکا گزارش می شود. هرچند که احتمالا موارد بیشتری از ابتلا وجود داشته باشند، زیرا پارکینسون اغلب به درستی تشخیص داده نمی شود.
گزارش شده است که عوارض پارکینسون چهاردهمین علت اصلی مرگ در ایالات متحده آمریکا است.
علائم بیماری پارکینسون
برخی از علائم اولیه پارکینسون می توانند چندین سال قبل از شروع مشکلات حرکتی ظاهر شوند. این علائم اولیه عبارتند از:
- کاهش قدرت بویایی (آنوسمی)
- یبوست
- کاهش دامنه حرکتی انگشتان
- تغییر صدا
- خمیدگی بدن
همچنین چهار مشکل حرکتی که عمدتا دیده می شوند عبارتند از:
- لرزش در حالت استراحت
- کندی حرکات
- سفتی بازوها، پاها و تنه
- اختلال در تعادل و تمایل به افتادن
علائم ثانویه پارکینسون عبارتند از:
- خنثی بودن حالت چهره
- تمایل به افتادن هنگام راه رفتن
- اختلال در گفتار با حالت خفگی و کم حجمی صدا
- کاهش پلک زدن و قدرت بلع
- تمایل به افتادن به سمت عقب
- کاهش نوسان بازوها در هنگام راه رفتن
علائم شدیدتر دیگر این بیماری می تواند شامل موارد زیر باشد:
- پوسته پوسته شدن های سفید یا زرد رنگ بر روی قسمت های چرب پوست، که به آن درماتیت سبورئیک می گویند.
- افزایش خطر ابتلا به ملانوم (نوعی سرطان پوست جدی)
- اختلال در خواب شامل خواب دیدن های زیاد، صحبت کردن و حرکت در خواب
- افسردگی
- اضطراب
- توهم
- روان پریشی
- اختلال در تمرکز و حافظه
- دشواری در تشخیص فضایی که شخص در آن قرار دارد.
برخی از علائم اولیه بیماری پارکینسون ممکن است هنوز شناخته شده نباشند. بدن فرد ممکن است سال ها قبل از شروع مشکلات حرکتی با این علائم هشدار دهنده، سعی کند او را از ایجاد اختلال حرکتی مطلع کند.
دلایل ابتلا به بیماری پارکینسون
علت دقیق ابتلا به پارکینسون ناشناخته است. ممکن است هر دو عامل ژنتیکی و محیطی در ابتلا به آن دخیل باشند. همچنین برخی از دانشمندان بر این عقیده اند که ویروس ها نیز می توانند ابتلا به پارکینسون را تحریک کنند.
میزان پایین دوپامین و نوراپی نفرین (ماده ای که دوپامین را تنظیم می کند) با پارکینسون در ارتباط هستند.
پروتئین هایی غیرعادی به نام بدن لوی (Lewy) نیز در مغز افراد مبتلا به پارکینسون یافت شده اند. هرچند دانشمندان نمی دانند که این پروتئین ها دقیقا چه نقشی در توسعه پارکینسون ایفا می کنند.
اگرچه هنوز علت مشخصی برای ابتلا به این بیماری یافت نشده است، اما تحقیقات نشان داده اند که گروه هایی از افراد بیشتر در خطر ابتلا به آن قرار دارند. این گروه ها عبارتند از:
- جنسیت: احتمال ابتلا به پارکینسون در مردان یک و نیم برابر بیشتر از زنان است.
- نژاد: سفیدپوستان بیشتر از آفریقایی آمریکایی ها یا آسیایی ها به پارکینسون مبتلا می شوند.
- سن: پارکینسون معمولاً در سنین ۵۰ تا ۶۰ سالگی ظاهر می شود. این بیماری فقط در ۵ الی ۱۰ درصد از موارد قبل از ۴۰ سالگی رخ می دهد.
- سابقه خانوادگی: افرادی که اعضای نزدیک خانواده آن ها دچار بیماری پارکینسون شده اند نیز به احتمال زیاد به پارکینسون مبتلا می شوند.
- سموم: قرار گرفتن در معرض سموم خاصی ممکن است خطر ابتلا به بیماری پارکینسون را افزایش دهد.
- آسیب به سر: افرادی که به سر آن ها آسیب وارد می شود، ممکن است در خطر ابتلا به این بیماری باشند.
مراحل بیماری پارکینسون
بیماری پارکینسون یک بیماری پیشرونده است. این بدان معناست که علائم این بیماری معمولاً با گذشت زمان بدتر می شوند.
بسیاری از پزشکان علائم این بیماری را به پنج مرحله تقسیم می کنند. این تقسیم بندی و به پزشکان کمک می کند تا بدانند علائم و نشانه های بیماری چقدر پیشرفت کرده است.
| مرحله | توضیحات |
|---|---|
| اول | مرحله ۱ پارکینسون خفیف ترین حالت آن است. بیماری در این مرحله بسیار خفیف بوده و در واقع ممکن است علائمی داشته باشید که اصلا متوجه آن ها نشوید. افرادی که در این مرحله از بیماری قرار دارند می توانند بدون تداخل زندگی روزمره و وظایف خود را انجام دهند. اگر در این مرحله علائمی وجود داشته باشد، ممکن است در یک طرف بدن مشاهده شوند. |
| دوم | پیشرفت از مرحله ۱ به مرحله ۲ می تواند ماه ها یا حتی سال ها طول بکشد. تجربه هر شخص در این زمینه متفاوت خواهد بود. در این مرحله ممکن است علائمی مانند موارد زیر مشاهده شوند: – سفتی عضله – لرزیدن – تغییر در حالات صورت سفتی عضلات می تواند انجام فعالیت های روزمره را دشوار کند و باعث طولانی شدن زمان انجام آن ها شود. با این حال، بعید است که در این مرحله مشکلات تعادلی ایجاد شوند. علائم بیماری در این مرحله ممکن است در هر دو طرف بدن ظاهر شوند. تغییر حالت بدن، نحوه راه رفتن و حالات صورت ممکن است بیشتر به چشم بیایند. |
| سوم | در این مرحله علائم بیشتر به چشم می آیند. اگرچه بعید است که فرد علائم جدیدی را تجربه کند، اما ممکن است شدت آن ها بیشتر شود. همچنین ممکن است در تمام فعالیت های روزمره فرد تداخل ایجاد شود. حرکات به طور محسوسی کندتر می شوند. مشکلات مربوط به تعادل نیز قابل توجه تر می شوند، بنابراین احتمال افتادن بیشتر می شود. البته افرادی که در مرحله ۳ بیماری به سر می برند، معمولاً می توانند استقلال و فعالیت های کامل خود را بدون دریافت کمک حفظ کنند. |
| چهارم | پیشرفت از مرحله ۳ به مرحله ۴ تغییرات قابل توجهی ایجاد می کند. در این مرحله، ایستادن بدون واکر یا وسیله کمکی بسیار دشوار خواهد شد. واکنش ها و حرکات عضلات نیز به طور قابل توجهی کند می شوند. زندگی کردن در این مرحله از بیماری به تنهایی می تواند ناامن و حتی خطرناک باشد. |
| پنجم | این مرحله، پیشرفته ترین مرحله است و علائم آنقدر شدید می شوند که دریافت کمک شبانه روزی ضرورت پیدا می کند. در این مرحله، ایستادن اگر غیرممکن نباشد، دشوار خواهد بود و فرد احتمالا به صندلی چرخدار نیاز خواهد داشت. همچنین در این مرحله افراد مبتلا به پارکینسون ممکن است دچار گیجی و توهم شوند. این عوارض بیماری می توانند به مرور زمان ایجاد شوند. |
تشخیص بیماری پارکینسون
هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص پارکینسون وجود ندارد و معمولا تشخیص آن براساس سوابق پزشکی، معاینه جسمی و عصبی و همچنین بررسی علائم و نشانه ها انجام می شود.
همچنین برای رد احتمال ابتلا به سایر بیماری ها ممکن است از آزمایشات تصویربرداری، مانند اسکن CAT یا MRI استفاده شود. علاوه بر این ممکن است از اسکن حامل دوپامین (DAT) استفاده شود. در حالی که این آزمایش ها نمی توانند وجود یا عدم وجود پارکینسون را تایید کنند، اما می توانند سایر موارد را رد کرده و به تشخیص پزشک کمک کنند.
درمان بیماری پارکینسون
درمان پارکینسون معمولا با ترکیبی از روش های تغییر در سبک زندگی، دارو درانی و روش های درمانی دیگر انجام می گیرد.
استراحت کافی، ورزش و رژیم غذایی متعادل بسیار اهمیت دارد. گفتاردرمانی، کاردرمانی و فیزیوتراپی نیز می توانند به بهبود وضعیت فرد بیمار کمک کنند.
تقریباً در تمام روش های درمانی از دارو برای کمک به کنترل علائم مختلف جسمی و روحی مرتبط با بیماری استفاده می شود.
داروهایی که برای درمان بیماری پارکینسون مورد استفاده قرار می گیرند
برای درمان پارکینسون از داروهای مختلفی استفاده می شود که عبارتند از:
داروی لوودوپا (Levodopa)
لوودوپا رایج ترین داروی درمان پارکینسون است و به جبران دوپامین در بدن کمک می کند. حدود ۷۵ درصد افراد مبتلا به پارکینسون به لوودوپا پاسخ می دهند، اما همه علائم آن ها بهبود نمی یابد. لوودوپا به طور کلی با کاربیدوپا تجویز می شود. کاربیدوپا تجزیه لوودوپا را به تأخیر می اندازد که به نوبه خود در دسترس بودن لوودوپا در سد خونی مغزی را افزایش می دهد.
آگونیست های دوپامین (Dopamine agonists)
آگونیست های دوپامین می توانند عملکرد دوپامین در مغز را تقلید کنند. اثربخشی آن ها کمتر از لوودوپا است، اما در صورت کمبود لوودوپا می توانند مفید باشند. داروهای این گروه شامل بروموکریپتین، پرامیپکسول و روپینیرول است.
آنتی کولینرژیک ها (Anticholinergics)
آنتی کولینرژیک ها برای کاهش فعالیت سیستم عصبی پاراسمپاتیک استفاده می شوند. بنزتروپین (کوژنتین) و تری هکسی فنیدیل، آنتی کولینرژیک هایی هستند که برای درمان پارکینسون استفاده می شوند.
آمانتادین (Amantadine)
آمانتادین را می توان همراه با کاربیدوپا یا لوودوپا استفاده کرد. این دارو نوعی مسدود کننده گلوتامات (NMDA) است و باعث تسکین کوتاه مدت حرکات غیر ارادی ناشی از عوارض جانبی لوودوپا می شود.
مهار کننده های COMT
مهار کننده های COMT اثر داروی لوودوپا را طولانی می کنند. انتاکاپون و تولکاپون نمونه هایی از مهارکننده های COMT هستند.
تولکاپون می تواند باعث آسیب کبدی شود و معمولاً برای افرادی که به سایر روش های درمانی پاسخ نمی دهند تجویز می شود. اکتاکاپون باعث آسیب کبدی نمی شود.
مهار کننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOI)
این داروها باعث مهار آنزیمی می شوند که باعث تجزیه دوپامین در مغز می شود. سلژلین و راساژیلین نمونه هایی از این مهار کننده ها هستند.
قبل از مصرف هر نوع داروی دیگر با مهار کننده‌های مونوآمین اکسیداز با پزشک خود مشورت کنید. این داروها می توانند با بسیاری از داروها تداخل داشته باشند که برخی از آن ها عبارتند از:
- داروهای ضد افسردگی
- سیپروفلوکساسین
- گل راعی
- برخی از مواد مخدرها
با گذشت زمان، اثربخشی داروهای پارکینسون می تواند کاهش یابد. همچنین در مراحل آخر بیماری، عوارض جانبی برخی از داروها ممکن است از مزایای آن ها بیشتر شود.
جراحی پارکینسون
انجام جراحی مختص افرادی است که به دارو، درمان های دیگر و تغییر سبک زندگی پاسخ نمی دهند.
برای درمان پارکینسون از دو نوع جراحی اصلی استفاده می شود:
تحریک عمقی مغز
در طی تحریک عمقی مغز، جراحان الکترودهایی را در قسمت های خاصی از مغز می کارند و با یک ژنراتور متصل به الکترودها پالس هایی را برای کمک به کاهش علائم ارسال می کند.
پمپ درمانی
در ژانویه ۲۰۱۵، سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) مجوز درمانی را که با استفاده از پمپی به نام Duopa انجام می شود صادر کرد.
پمپ درمانی ترکیبی از لوودوپا و کاربیدوپا را شامل می شود. در این روش، پزشک با استفاده از جراحی پمپ را در بدن قرار می دهد.
پیشگیری از بیماری
پزشکان و محققان دقیقا نمی دانند که چه چیزی باعث ابتلا به پارکینسون می شود. همچنین آن ها مطمئن نیستند که چرا پیشرفت بیماری در هر فرد متفاوت است. به همین دلیل مشخص نیست که چگونه می توان از ابتلا به آن جلوگیری کرد.
محققان به طور مداوم در حال تحقیق بر روی دلایل وقوع پارکینسون هستند و به دنبال راه های جلوگیری از آن می باشند. برخی شواهد نشان می دهند که سبک زندگی سالم مانند ورزش کردن و رژیم غذایی غنی از آنتی اکسیدان ها ممکن است بتواند از فرد در مقابل این بیماری محافظت کند.
اگر سابقه خانوادگی ابتلا به پارکینسون داشته باشید، ممکن است انجام آزمایش ژنتیک بتواند در این زمینه کمک کند. البته پیش از اقدام، با پزشک خود در مورد خطرات و مزایای آزمایش ژنتیک صحبت کنید.
منابع: healthline و mayoclinic
