آشنایی کامل با بیماری های گوش؛ علائم، دلایل و درمان
گوش نه تنها وظیفه شنوایی را بر عهده دارد بلکه نقش مهمی در حفظ تعادل بدن ایفا می‌کند. کوچک‌ترین آسیب یا التهاب در این اندام ظریف می‌تواند باعث اختلال در زندگی روزمره شود. بیماری های گوش شامل طیف وسیعی از مشکلات مانند عفونت، افت شنوایی، سرگیجه و حتی آسیب عصبی هستند که در صورت بی‌توجهی می‌توانند پیشرفت کرده و عوارض جدی به دنبال داشته باشند.
بیماری های گوش
1. اوتیت (التهاب گوش)
اوتیت یکی از شایع‌ترین بیماری های گوش است و به سه نوع تقسیم می‌شود:
- اوتیت خارجی: به التهاب مجرای شنوایی بیرونی گفته می‌شود که معمولاً ناشی از عفونت باکتریایی یا قارچی است. شناگران به دلیل تماس مداوم با آب بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند.
- اوتیت میانی: شایع‌ترین نوع التهاب در کودکان که باعث درد، تب و تجمع مایع پشت پرده گوش می‌شود.
- اوتیت داخلی: التهاب گوش داخلی که ممکن است با سرگیجه شدید، حالت تهوع و کاهش شنوایی همراه باشد.
2. کاهش شنوایی
کاهش شنوایی می‌تواند به دلایل مختلفی مانند افزایش سن، قرار گرفتن در معرض صداهای بلند، آسیب عصبی یا بیماری‌های مادرزادی اتفاق بیفتد. این مشکل به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:
- حسی عصبی: به دلیل آسیب به سلول‌های مویی در حلزون گوش یا عصب شنوایی
- انتقالی: به علت اختلال در عبور صدا از کانال گوش، پرده گوش یا استخوانچه‌ها
3. وزوز گوش
وزوز گوش شامل شنیدن صدایی مانند زنگ یا سوت است که در محیط خارجی وجود ندارد. این مشکل ممکن است به دلیل قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض صداهای بلند، آسیب شنوایی یا اختلالات مغزی ایجاد شود.
4. منیر
بیماری منیر یک اختلال مزمن گوش داخلی است که باعث حملات ناگهانی سرگیجه، وزوز گوش، احساس پری گوش و کاهش شنوایی می‌شود. علت دقیق این بیماری هنوز ناشناخته است، اما تجمع مایع در گوش داخلی نقش مهمی دارد.
5. کلستئاتوم
توده‌ای غیرعادی از پوست مرده که در گوش میانی یا پشت پرده گوش رشد می‌کند. اگر درمان نشود می‌تواند به ساختارهای حساس گوش آسیب رسانده و باعث کاهش شنوایی و حتی فلج عصب صورت شود.
6. نوروم آکوستیک
یک تومور غیرسرطانی و رشد آهسته است که بر روی عصب شنوایی و تعادل رشد می‌کند. این تومور معمولاً یک طرفه است و می‌تواند باعث کاهش شنوایی تدریجی، وزوز گوش و سرگیجه شود. اگر رشد تومور ادامه یابد، ممکن است به عصب صورت و حتی مغز فشار وارد کند. علائم این اختلال شامل کاهش شنوایی یک‌طرفه، بی‌حسی صورت، سردرد است.
7. اتواسکلروز
در این بیماری، استخوان‌های کوچک گوش میانی به تدریج سفت می‌شوند و انعطاف خود را از دست می‌دهند. این موضوع از انتقال مؤثر صدا به گوش داخلی جلوگیری می‌کند و منجر به افت شنوایی می‌شود. اتواسکلروز معمولاً زمینه ژنتیکی دارد.
8. لابیرینتیت مزمن
نوعی التهاب گوش داخلی است که می‌تواند مزمن شود. برخلاف لابیرینتیت حاد که معمولاً ویروسی است و در چند هفته بهبود می‌یابد، لابیرینتیت مزمن می‌تواند با مشکلات تعادل و شنوایی طولانی‌مدت همراه باشد.
علائم: سرگیجه، تهوع، کاهش شنوایی دائمی
9. پارگی پرده گوش
پرده گوش ممکن است بر اثر عفونت، ضربه، صدای بلند ناگهانی یا فشار ناگهانی پاره شود. این مشکل می‌تواند منجر به کاهش شنوایی و عفونت‌های مکرر شود.
10. اتوآنکلوزیا
شرایط نادری که در آن فرد بدون دلیل خارجی دچار بسته‌شدن مجرای گوش خارجی یا میانی می‌شود. این موضوع می‌تواند باعث احساس پری، کاهش شنوایی یا درد شود.
11. باروتروما
این بیماری زمانی رخ می‌دهد که فشار هوا بین داخل و خارج گوش به‌طور ناگهانی تغییر می‌کند، مثل هنگام پرواز یا غواصی. اگر شیپور استاش به‌درستی عمل نکند، پرده گوش ممکن است دچار آسیب شود.
علائم: احساس پُری گوش، درد، کاهش شنوایی موقت یا دائمی
12. سندرم پیرومی‌فلکسی
در این سندرم نادر، شیپور استاش که باید بسته باشد، به‌طور غیر طبیعی باز باقی می‌ماند. این موضوع باعث می‌شود بیمار صدای نفس کشیدن یا صحبت کردن خود را بسیار بلندتر از حالت طبیعی بشنود. علائم این اختلال عبارتند از: پژواک صدا در گوش، سرگیجه، حساسیت به صدای خود
13. عفونت قارچی گوش
نوعی التهاب گوش خارجی است که توسط قارچ‌ها ایجاد می‌شود. محیط مرطوب و گرم می‌تواند زمینه‌ساز آن باشد.
علائم: خارش شدید، بوی بد گوش، ترشح خاکستری یا سیاه
14. بیماری رامسی‌هانت
این بیماری ویروسی ناشی از ویروس زونا است که بر روی عصب صورت تأثیر می‌گذارد. معمولاً با تاول‌هایی در اطراف گوش و فلج موقتی صورت همراه است.
علائم: درد شدید گوش، وزوز، فلج صورت، تاول‌های پوستی
15. تومور گلوموس
توموری نادر و عروقی که در گوش میانی یا اطراف آن رشد می‌کند. با وجود خوش‌خیم بودن، به دلیل محل رشد می‌تواند باعث مشکلات جدی شنوایی و فشار بر عصب‌های مغزی شود.
علائم: وزوز گوش، شنیدن صدای نبض، کاهش شنوایی یک‌طرفه
علائم شایع بیماری های گوش
- احساس درد یا فشار در گوش
- کاهش شنوایی یا گرفتگی صداها
- ترشح مایع یا چرک از گوش
- وزوز یا زنگ در گوش
- سرگیجه یا اختلال تعادل
- تب و تحریک‌پذیری در کودکان
دلایل ابتلا به بیماری های گوش
- عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی
- تجمع جرم گوش
- صدمات مکانیکی (مثل استفاده نادرست از گوش‌پاک‌کن)
- قرار گرفتن در معرض صداهای بلند
- آلرژی و سینوزیت
- ناهنجاری‌های مادرزادی
- استفاده از هدفون با صدای بلند برای مدت طولانی
روش‌های تشخیص بیماری های گوش
پزشکان متخصص گوش و حلق و بینی از روش‌های زیر برای تشخیص دقیق استفاده می‌کنند:
- اوتوسکوپی: معاینه گوش با دستگاه مخصوص برای بررسی پرده گوش
- ادیومتری: ارزیابی میزان شنوایی و پاسخ به صداهای مختلف
- تست تعادل (VNG یا ENG): برای بررسی عملکرد سیستم تعادلی گوش داخلی
- تست تیمپانومتری: بررسی انعطاف‌پذیری پرده گوش و فشار گوش میانی
درمان بیماری های گوش
درمان دارویی:
- آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌های باکتریایی
- داروهای ضد التهاب و ضد درد
- داروهای ضد سرگیجه مثل بتاهیستین برای منیر
- قطره‌های گوش ضد قارچ برای اوتیت خارجی
درمان جراحی:
- میرنگوتومی برای خروج مایع پشت پرده گوش
- تیمپانوپلاستی برای ترمیم پرده گوش آسیب‌دیده
- استاپدکتومی برای بهبود شنوایی در بیماری‌های استخوانچه‌ای
- برداشتن کلستئاتوم یا توده‌های غیرعادی
روش‌های توانبخشی شنوایی:
- سمعک برای افرادی که دچار کاهش شنوایی هستند
- کاشت حلزون برای موارد شدید ناشنوایی
- تمرینات تعادلی برای بیماران مبتلا به سرگیجه‌های مزمن
بیماری های گوش در کودکان
کودکان به دلیل ساختار کوتاه‌تر و افقی‌تر شیپور استاش بیشتر در معرض اوتیت میانی قرار دارند. تأخیر در درمان می‌تواند باعث اختلال در رشد گفتار و زبان شود. واکسیناسیون و اجتناب از قرار دادن کودک در معرض دود سیگار از روش‌های پیشگیری مؤثر هستند.
بیماری های گوش در سالمندان
با افزایش سن، کاهش عملکرد سلول‌های شنوایی امری طبیعی است. این نوع از افت شنوایی معمولاً به‌صورت تدریجی بروز می‌کند. استفاده از سمعک، درمان‌های توانبخشی و مدیریت عوامل محیطی می‌تواند کیفیت زندگی سالمندان را به‌طور چشمگیری بهبود دهد.
نقش تغذیه و سبک زندگی در پیشگیری
- رژیم غذایی سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها می‌تواند در محافظت از سلول‌های گوش داخلی مؤثر باشد.
- کاهش مصرف نمک در بیماران منیر برای کنترل احتباس مایعات ضروری است.
- اجتناب از مصرف خودسرانه داروهایی مانند آسپرین، که ممکن است سمی برای گوش باشند.
- استفاده از محافظ گوش در محیط‌های پر سر و صدا و عدم استفاده طولانی‌مدت از هدفون با صدای بلند
چرا توجه به بیماری های گوش ضروری است؟
بیماری های گوش نه تنها کیفیت شنوایی بلکه تعادل و کیفیت کلی زندگی را تحت تأثیر قرار می‌دهند. آگاهی از علائم هشداردهنده، مراجعه به موقع به پزشک، استفاده صحیح از تجهیزات صوتی و رعایت اصول بهداشت شخصی می‌تواند از بروز بسیاری از این مشکلات جلوگیری کند. با توجه به پیشرفت‌های علم پزشکی، اکثر بیماری های گوش در صورت تشخیص زودهنگام قابل درمان و مدیریت هستند.
سوالات متداول درباره بیماری های گوش
آیا هر درد گوش نشانه عفونت است؟
خیر. درد گوش می‌تواند ناشی از التهاب، آسیب مکانیکی یا حتی مشکلات دندانی باشد.
آیا جرم گوش باید همیشه خارج شود؟
جرم گوش عملکرد محافظتی دارد و تنها در صورت انسداد یا ناراحتی باید توسط پزشک برداشته شود.
چگونه بفهمیم گوش داخلی مشکل دارد؟
علائمی مانند سرگیجه‌های شدید، عدم تعادل، وزوز گوش و کاهش شنوایی ناگهانی می‌توانند نشانه مشکلات گوش داخلی باشند.
آیا وزوز گوش درمان دارد؟
درمان قطعی برای وزوز گوش هنوز وجود ندارد اما روش‌هایی مانند صدا درمانی، درمان شناختی رفتاری و داروهای خاص می‌توانند علائم را کاهش دهند.
