بیماری لوپوس؛ انواع، دلایل، علائم و درمان
بیماری لوپوس (Lupus) نوعی بیماری خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن بر اثر فعالیت بیش از حد، به بافت های سالم و نرمال حمله می کند. نشانه های معمول این بیماری شامل التهاب و تورم و آسیب به مفاصل، پوست، کلیه ها، خون، قلب و ریه است.
طبق گزارش بنیاد لوپوس آمریکا، در این کشور سالانه حدود ۱۶۰۰۰ مورد جدید ابتلا به لوپوس گزارش می شود و احتمال می رود بیش از ۱.۵ میلیون نفر در آمریکا به این بیماری مبتلا باشند.
این بنیاد می گوید که بیماری لوپوس زنان را بیش از مردان درگیر می کند و به احتمال زیاد در سنین ۱۵ تا ۴۴ سالگی ظاهر می شود.
لوپوس بیماری مسری نیست و از طریق روابط جنسی یا هر روش دیگری از شخصی به شخص دیگر منتقل نمی شود.
البته در موارد نادر، ممکن است زنان مبتلا به لوپوس، کودکانی را به دنیا بیاورند که دچار این بیماری باشند که به آن لوپوس نوزادی گفته می شود.
در این مقاله با گومگ همراه باشید تا به طور کامل با این بیماری آشنا شوید. آنچه در ادامه خواهید خواند:
انواع بیماری لوپوس
این بیماری دارای انواع مختلفی است. ما در این مقاله بیشتر بر روی نوع «لوپوس اریتماتوی سیستمیک» یا «لوپوس منتشر» تمرکز خواهیم کرد، اما انواع دیگر آن را نیز در حد آشنایی معرفی می کنیم:
لوپوس اریتماتوس سیستمیک (لوپوس منتشر)
لوپوس منتشر شایع ترین نوع این بیماری است و همانطور که نامش پیداست، بر کل بدن تأثیر می گذارد. علائم این نوع از بیماری می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد.
این نوع از بیماری نسبت به انواع دیگر لوپوس مانند «لوپوس اریتماتوی دیسکوئید» (که در ادامه معرفی می شود) شدیدتر است، زیرا می تواند بر روی هر یک از اندام های بدن تأثیر بگذارد. همچنین می تواند باعث التهاب در پوست، مفاصل، ریه ها، کلیه ها، خون، قلب یا چند مورد به صورت همزمان شود.
این حالت از بیماری معمولا به صورت دوره ای نمایان می شود و در دوره هایی هیچ علامتی در فرد مشاهده نمی شود، اما در زمان هایی که بیماری فعال می شود، علائم آن ایجاد می شوند. به عنوان مثال ممکن است چند ماه از سال بیماری فعال باشد و در باقی ماه ها غیرفعال بماند.
همچنین بخوانید: پوسته پوسته شدن پوست چرا اتفاق می افتد و چگونه درمان می شود؟
لوپوس اریتماتوی دیسکوئید (لوپوس پوستی)
در لوپوس پوستی، همانطور که از نامش مشخص است، علائمی مانند بثورات در صورت، گردن و پوست سر ایجاد می شود و محدوده آن صرفا پوست بیمار است.
نواحی برآمده در این نوع از بیماری ممکن است ضخیم و پوسته پوسته شوند و در نتیجه جای زخم ایجاد کنند. همچنین بثورات پوستی ممکن است از چند روز تا چند سال باقی بمانند.
طبق گفته بنیاد لوپوس آمریکا، لوپوس پوستی بر اندام های داخلی تأثیر نمی گذارد، اما حدود ۱۰ درصد از افراد مبتلا به این نوع از بیماری، دچار لوپوس منتشر نیز می شوند. با این حال مشخص نیست که آیا این افراد قبلاً نوع منتشر بیماری را داشته اند یا خیر.
لوپوس اریتماتوی پوستی زیر حاد
لوپوس اریتماتوز زیر حاد پوستی به ضایعات پوستی گفته می شود که در قسمت هایی از بدن که در معرض آفتاب هستند ظاهر می شود. ضایعات باعث ایجاد زخم نمی شوند.
لوپوس ناشی از دارو
در حدود ۱۰ درصد از افراد مبتلا به لوپوس منتشر، به این دلیل دچار بیماری شده اند که بدنشان به داروهای مصرفی آن ها واکنش نشان داده است. حدود ۸۰ دارو وجود دارند که ممکن است باعث ایجاد این بیماری شوند.
اغلب این داروها شامل برای درمان تشنج و فشار خون بالا استفاده می شوند. همچنین برخی از داروهای تیروئید، آنتی بیوتیک ها، ضد قارچ ها و قرص های ضد بارداری خوراکی نیز بخشی از این داروها را تشکیل می دهند.
داروهایی که معمولاً با ابتلا به این نوع از لوپوس ارتباط دارند عبارتند از:
- هیدرالازین (داروی فشار خون بالا)
- پروکاینامید (داروی آریتمی قلب)
- ایزونیازید (آنتی بیوتیکی که برای درمان سل استفاده می شود)
لوپوس ناشی از دارو به طور معمول پس از قطع مصرف دارو توسط فرد از بین می رود.
همچنین بخوانید: درمان خشکی پوست دست با چند روش ساده اما موثر
لوپوس نوزادی
بیشتر نوزادانی که از مادران مبتلا به لوپوس منتشر متولد می شوند سالم هستند. با این حال، حدود ۱ درصد از زنان دارای آنتی بادی های مربوط به لوپوس، نوزادی مبتلا به این بیماری به دنیا می آورند.
کودکان مبتلا به لوپوس نوزادی ممکن است بثورات پوستی، مشکلات کبدی و کم خونی را تجربه کنند. در واقع حدود ۱۰ درصد از این نوزادان دچار کم خونی هستند.
البته این علائم معمولاً پس از چند هفته از بین می روند. اما برخی از نوزادان دارای انسداد قلبی مادرزادی هستند که در آن قلب نمی تواند عمل پمپاژ طبیعی و ریتمیک را تنظیم کند و ممکن است نوزاد به ضربان ساز قلب نیاز داشته باشد. در چنین حالتی ممکن است جان نوزاد در خطر باشد.
برای زنان مبتلا به این بیماری یا سایر اختلالات خودایمنی، بسیار اهمیت دارد که در دوران بارداری تحت مراقبت پزشک باشند.
دلایل بیماری
در حال حاضر می دانیم که لوپوس یک بیماری خود ایمنی است، اما علت دقیق آن هنوز مشخص نیست.
در این بیماری چه اتفاقی رخ می دهد؟
سیستم ایمنی بدن از ما در برابر عوامل بیماری زایی مانند ویروس ها، باکتری ها و میکروب ها محافظت کرده و با آن ها مقابله می کند.
این کار به وسیله تولید پروتئین هایی به نام آنتی بادی انجام می شود. گلبول های سفید خون یا لنفوسیت های B این آنتی بادی ها را تولید می کنند.
هنگامی که فرد دچار نوعی بیماری خود ایمنی مانند لوپوس می شود، سیستم ایمنی بدن نمی تواند بین عوامل غیر بیماری زا (مانند بافت های بدن) و عوامل بیماری زا تفاوت قائل شود. در نتیجه به بافت های سالم حمله می کند و باعث تورم، درد و آسیب بافتی می شود.
متداول ترین نوع آنتی بادی در افراد مبتلا به لوپوس، آنتی بادی ضد هسته (ANA) است. این آنتی بادی به قسمت هایی از هسته سلول های بدن حمله می کند. در واقع این آنتی بادی در خون گردش می کند و برخی از سلول های بدن را که دارای دیواره هایی با نفوذپذیری کافی هستند، مورد حمله قرار می دهد و وارد آن ها می شود.
سپس آن ها می توانند به DNA موجود در هسته این سلول ها حمله کنند. به همین دلیل است که لوپوس برخی از اندام ها را تحت تأثیر قرار می دهد و برخی دیگر را خیر.
همچنین بخوانید: کاهش حساسیت فصلی و آلرژی با این نکات ساده تغذیه ای
چرا سیستم ایمنی بدن اشتباه می کند؟
احتمالا چندین عامل ژنتیکی در ایجاد این بیماری تأثیر دارند. برخی از ژن های بدن به عملکرد سیستم ایمنی بدن کمک می کنند و افرادی که به این بیماری مبتلا می شوند، ژن هایشان دچار تغییر شده و عملکرد سیستم ایمنی را دچار خطا می کنند.
یک نظریه در این زمینه وجود دارد که این تغییر ژن را به پروسه طبیعی زندگی و مرگ سلول ها مرتبط می کند. در واقع دانشمندان بر این باورند که سلول های مرده بدن ممکن است موادی را آزاد کنند که باعث اختلال در عملکرد سیستم ایمنی شوند.
عوامل زمینه ساز بیماری
لوپوس می تواند بر اثر برخی از عوامل زمینه ساز ایجاد شود. این عوامل می توانند هورمونی، ژنتیکی، محیطی یا ترکیبی از آن ها باشند.
۱. هورمون ها
هورمون ها مواد شیمیایی هستند که بدن تولید می کند. این مواد فعالیت سلول ها یا اندام های خاصی را کنترل و تنظیم می کنند.
فعالیت هورمون ها می تواند عوامل زمینه ساز زیر را توضیح دهد:
- جنسیت: انستیتوی ملی بهداشت ایالات متحده آمریکا می گوید زنان ۹ برابر بیشتر از مردان به این بیماری مبتلا می شوند.
- سن: علائم و تشخیص بیماری اغلب در سنین ۱۵ تا ۴۵ سالگی و در سنین باروری اتفاق می افتد.
از آنجا که از هر ۱۰ مورد ابتلا به لوپوس ۹ مورد آن به زنان اختصاص دارد، محققان رابطه احتمالی بین هورمون استروژن و ابتلا به این بیماری را بررسی کردند. زنان و مردان هر دو استروژن تولید می کنند، اما مقدار آن در زنان بیشتر است.
در یک مطالعه که در سال ۲۰۱۶ منتشر شد، دانشمندان مشاهده کردند که استروژن می تواند بر فعالیت سیستم ایمنی بدن تأثیر بگذارد و باعث ایجاد آنتی بادی لوپوس در موش های حساس به این بیماری شود.
این تحقیق می تواند توضیح دهد که چرا بیماری های خود ایمنی بیشتر در زنان رخ می دهند.
در سال ۲۰۱۰، محققان دریافتند که زنان مبتلا به لوپوس، درد و خستگی شدیدتری را در دوران قاعدگی تجربه می کنند. این نشان می دهد که در این زمان احتمال بروز علائم بیماری بیشتر می شود.
شواهد کافی برای تأیید اینکه استروژن باعث ابتلا به لوپوس می شود، وجود ندارد. اگر رابطه ای میان آن ها وجود داشته باشد، درمان مبتنی بر استروژن می تواند شدت لوپوس را تنظیم کند.
همچنین بخوانید: چرا صبح ها دچار علائم آلرژی می شویم؟
۲. عوامل ژنتیکی
محققان هنوز ثابت نکرده اند که عامل ژنتیکی خاصی باعث ابتلا به بیماری لوپوس می شود، اگرچه این بیماری در بعضی موارد به صورت خانوادگی مشاهده می شود.
شواهد زیر می توانند به این موضوع قوت بیشتری ببخشند که عوامل ژنتیکی باعث این بیماری می شوند:
- نژاد: افراد با هر نژادی می توانند به این بیماری مبتلا شوند، اما این بیماری در رنگین پوستان ۲-۳ بیشتر از سفید پوستان مشاهده می شود. همچنین در زنان اسپانیایی تبار، آسیایی و بومی آمریکا شیوع بیشتری دارد.
- سابقه خانوادگی: فردی که دارای خویشاوند درجه یک یا دو مبتلا به لوپوس باشد، بیشتر در معرض خطر ابتلا به آن قرار دارد.
۳. محیط
عوامل محیطی مانند مواد شیمیایی یا ویروس ها ممکن است در ایجاد لوپوس در افرادی که از قبل به دلایل ژنتیکی حساسیت دارند، نقش داشته باشد.
محرک های احتمالی محیطی عبارتند از:
- سیگار کشیدن: افزایش تعداد موارد ابتلا به این بیماری در دهه های اخیر می تواند به دلیل استعمال بیشتر دخانیات باشد.
- قرار گرفتن در معرض نور خورشید: برخی معتقدند که این عامل می تواند محرک ابتلا به بیماری باشد.
- دارو: حدود ۱۰ درصد از موارد ابتلا به بیماری بر اثر مصرف دارو اتفاق می افتند.
- عفونت های ویروسی: برخی لز عفونت های ویروسی می توانند فرد را در معرض خطر ابتلا قرار دهند.
علائم بیماری
لوپوس دارای طیف وسیعی از علائم است که عبارتند از:
- خستگی
- کاهش اشتها و کاهش وزن
- درد یا تورم در مفاصل و عضلات
- تورم در پاها یا اطراف چشم
- تورم غدد لنفاوی
- بثورات پوستی
- زخم دهان
- حساسیت به خورشید
- تب
- سردرد
- درد در قفسه سینه هنگام تنفس عمیق
- ریزش غیر عادی مو
- رنگ پریدگی انگشتان دست و پا
- آرتروز
همچنین بخوانید: حساسیت به طلا چیست؟ دلایل و روش های کاهش آن
تأثیر بیماری بر قسمت های مختلف بدن
لوپوس می تواند بر قسمت های زیر تأثیر بگذارد:
- کلیه ها: التهاب کلیه ها می تواند دفع مواد زائد و سموم را برای بدن دشوار کند. حدود ۱ نفر از هر ۳ نفری که مبتلا به لوپوس هستند، دچار مشکلات کلیوی می شوند.
- ریه ها: بعضی از افراد مبتلا به لوپوس، دچار التهاب پوشش داخلی حفره سینه می شوند که باعث درد در قفسه سینه، به ویژه هنگام تنفس می شود و ممکن است فرد را مبتلا به ذات الریه کند.
- سیستم عصبی مرکزی: لوپوس گاهی اوقات می تواند بر روی مغز یا سیستم عصبی مرکزی تأثیر بگذارد. علائم این تاثیر شامل سردرد، سرگیجه، افسردگی، اختلالات حافظه، مشکلات بینایی، تشنج، سکته مغزی یا تغییر رفتار است.
- رگ های خونی: واسکولیت یا التهاب رگ های خونی می تواند بر اثر ابتلا به این بیماری رخ دهد. این اختلال می تواند بر گردش خون تأثیر بگذارد.
- خون: لوپوس می تواند باعث کم خونی، لکوپنی (کاهش تعداد گلبول های سفید خون) یا ترومبوسیتوپنی (کاهش تعداد پلاکت در خون که به لخته شدن کمک می کند) شود.
- قلب: اگر التهاب ناشی از این بیماری، قلب را تحت تأثیر قرار دهد، می تواند منجر به میوکاردیت و آندوکاردیت شود. همچنین می تواند بر غشایی که قلب را احاطه کرده تأثیر بگذارد و باعث پریکاردیت شود و درد قفسه سینه یا علائم دیگر را به وجود آورد. آندوکاردیت می تواند به دریچه های قلب آسیب برساند و باعث ضخیم شدن و رشد سطح دریچه شود.
عوارض دیگر بیماری لوپوس
ابتلا به لوپوس خطر بروز برخی از مشکلات برای سلامتی را افزایش می دهد. این مشکلات عبارتند از:
- عفونت: احتمال آلودگی بیشتر می شود، زیرا هم لوپوس و هم درمان های آن سیستم ایمنی بدن را ضعیف می کنند. عفونت های رایج ناشی از این رخداد شامل عفونت های دستگاه ادراری، عفونت های تنفسی، عفونت های مخمری، سالمونلا، تبخال و زونا است.
- مرگ بافت استخوان: این اتفاق زمانی رخ می دهد که خونرسانی به استخوان کم باشد و بر اثر آن شکستگی های ریزی در استخوان ایجاد شود و در نهایت، ممکن است شکستگی استخوان ایجاد شود. معمولاً مفصل ران تحت تأثیر این عارضه قرار می گیرد.
- عوارض بارداری: زنان مبتلا به لوپوس، در معرض خطر سقط جنین، زایمان زودرس و پره اکلامپسی قرار دارند. برای کاهش خطر ابتلا به این عوارض، پزشکان معمولاً بارداری را به مدت حداقل ۶ ماه (مدت زمانی که برای بیماری را کنترل می کنند) به تعویق بیندازند.
همچنین بخوانید: حساسیت به حیوانات خانگی چیست؟ از علائم تا درمان
درمان لوپوس
در حال حاضر هیچ درمانی برای بیماری لوپوس وجود ندارد، اما افراد می توانند علائم و التهابات خود را با تغییر سبک زندگی و مصرف دارو کنترل کنند.
هدف از درمان، موارد زیر است:
- جلوگیری از بروز علائم
- کاهش خطر آسیب دیدن اندام ها
داروها می توانند به موارد زیر کمک کند:
- کاهش درد و تورم
- تنظیم فعالیت سیستم ایمنی بدن
- متعادل کردن هورمون ها
- جلوگیری یا کاهش دادن آسیب به مفاصل و اندام ها
- کنترل فشار خون
- کاهش خطر عفونت
- کنترل کلسترول
درمان دقیق این بیماری به تاثیر آن بر فرد بستگی دارد و پزشکان بر اساس معاینه ای که انجام می دهند، ممکن است درمان های مختلفی را به بیماران پیشنهاد کنند.
