کمای دیابتی چیست؟ دلایل، علائم، پیشگیری و درمان
کمای دیابتی یکی از عارضه های خطرناک است که برای بیماران مبتلا به دیابت اتفاق افتاده و می تواند باعث بیهوشی آن ها شود. در بیماران مبتلا به دیابت، اگر قند خونشان به میزان خطرناکی افزایش (هایپرگلایسمی) یا کاهش (هیپوگلایسمی) یابد، ممکن است منجر به کمای دیابتی شود.
کمای دیابتی الزاما منجر به مرگ نمی شود، اما ممکن است فرد هوشیاری خود را از دست بدهد و به درستی نسبت به محرک ها پاسخ ندهد. البته باید توجه داشت که در صورت عدم درمان، این عارضه می تواند کشنده باشد.
در ادامه با گومگ همراه باشید تا روش های پیشگیری و درمان این عارضه را بررسی نماییم.
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
– علائم کمای دیابتی
– دلایل کمای دیابتی
– عوامل خطرساز کمای دیابتی
– عوارض کمای دیابتی
– پیشگیری از کمای دیابتی
– تشخیص کمای دیابتی
– درمان کمای دیابتی
– زمان مراجعه به پزشک
علائم کمای دیابتی
قبل از بروز این عارضه، فرد علائم و نشانه هایی از قند خون بالا یا پایین را تجربه می کند.
هایپرگلایسمی (قند خون بالا)
در صورتی که فرد دچار قند خون بالا باشد، علائم زیر را تجربه خواهد کرد:
- حالت تهوع و استفراغ
- تنگی نفس
- دل درد
- افزایش ضربان قلب
- احساس تشنگی بیش از حد
- احساس خستگی
- تکرر ادرار
- خشکی دهان
- تنفس بیمار بوی میوه می دهد.
هیپوگلیسمی (قند خون پایین)
علائم قند خون پایین شامل موارد زیر است:
- احساس اضطراب
- خستگی
- احساس ضعف
- تعریق بیش از حد
- گرسنگی
- احساس گیجی
- سرگیجه
- اختلال در تکلم
- لرزش دست و پا
افرادی که به مدت طولانی به دیابت مبتلا هستند، ممکن است از هیپوگلیسمی یا قند خون پایین خود بی خبر باشند. زیرا به طور معمول، علائم هشدار دهنده خاصی را تجربه نمی کنند.
اما در صوتی که علائمی از نوسانات قند خون را تجربه کرده اید، بهتر است تحت آزمایش قرار بگیرید.
در صورتی که علائم شما کاهش پیدا نکند، باید به دنبال درمان های پزشکی باشید.
دلایل کمای دیابتی
فردی که کمای دیابتی را تجربه می کند، به طور حتم، در مدت زمان طولانی با کاهش یا افزایش قند خون روبرو بوده است. در ادامه، دلایل ابتلا به این عارضه را بررسی خواهی کرد:
کتواسیدوز دیابتی
در صورتی که سلول های ماهیچه ای بدن در معرض گرسنگی قرار بگیرند، بدن فرد شروع به استفاده از ذخایر چربی برای تعدیل شرایط خواهد کرد. این فرایند سبب تشکیل کتون ها (اسیدهای سمی) می شود.
اگر میزان اسیدهای کتونی در خون، ادرار و یا قند خون بالا برود، فرد دچار کتواسیدوز دیابتی می شود و در صورت عدم درمان به موقع منجر به بروز کمای دیابتی می گردد.
در دیابت نوع یک، کتواسیدوز دیابتی بیشتر از از دیابت نوع دو یا دیابت بارداری ظاهر می شود.
سندرم هایپراسمولار دیابتی
سندرم هایپراسمولار دیابتی به شرایطی گفته می شود که در آن قند خون فرد به میزان ۶۰۰ میلی گرم در دسی لیتر، یا ۳۳.۳ میلی مول در لیتر برسد. در قند خون بالا، ویسکوزیته خون نیز افزایش می یابد.
این قند اضافی از طریق خون به ادرار شخص بیمار منتقل می شود و می تواند سبب از دست دادن مایعات بدن شود. در صورت عدم درمان، فرد دچار کم آبی شدید شده و خطر کمای دیابتی و مرگ افزایش می یابد.
حدود ۲۵ تا ۵۰ درصد از مبتلایان به سندرم هایپراسمولار دیابتی دچار کما می شوند.
هیپوگلیسمی
مغز برای آنکه بتواند به فعالیت خود ادامه دهد به گلوکز نیاز دارد. در مواردی که قند خون کاهش پیدا می کند، ممکن است فرد به کما برود. در صورتی که انسولین افزایش یافته یا فرد به میزان کافی غذا دریافت نکند، هیپوگلیسمی اتفاق می افتد.
علاوه بر این ها، انجام فعالیت های شدید ورزشی و نوشیدن الکل نیز می تواند تاثیری مشابه داشته باشد.
عوامل خطرساز کمای دیابتی
تمام افرادی که به دیابت مبتلا هستند می توانند در معرض خطر کمای دیابتی باشند، اما به طور کلی، عوامل زیر این خطر را افزایش می دهند:
- دیابت کنترل نشده: در صورتی که میزان قند خون بیمار به درستی کنترل نشود، به عنوان مثال اگر داروهای تجویز شده توسط پزشک مطابق دستورالعمل مصرف نشوند، ممکن است احتمال کمای دیابتی افزایش یابد.
- گرسنگی یا عدم دریافت به موقع انسولین: در برخی موارد، فرد دیابتی دچار اختلال در مصرف مواد غذایی می شود. این اتفاق ممکن است با هدف کاهش وزن و لاغری رخ دهد که یک حرکت بسیار خطرناک است و می تواند فرد را در معرض مرگ یا ابتلا به عارضه کمای دیابتی قرار دهد.
- مصرف مواد مخدر: مواد مخدری مانند کوکائین، اکستازی و داروهای غیر قانونی می توانند باعث افزایش قند خون شوند و ابتلا به این عارضه را افزایش دهند.
- جراحی تروما یا بیماری: در صورت ابتلا به بیماری یا جراحت، سطح قند خون فرد بالا می رود. اگر بیمار مبتلا به دیابت نوع یک باشد و انسولین کافی برای کنترل قند خون وجود نداشته باشد، احتمال بروز کتواسیدوز دیابتی افزایش می یابد. شرایطی مانند نارسایی قلبی یا بیماری های کلیوی می توانند خطر ابتلا به سندرم هایپراسمولار دیابتی را افزایش دهند.
- نوشیدن الکل: نوشیدن الکل می تواند مضرات جبران ناپذیری را بر روی قند خون فرد بیمار داشته باشد. متاسفانه فردی که از الکل استفاده می کند متوجه علائم کاهش قند خون خود نمی شود. به همین دلیل این شرایط بسیار خطرناک است و خطر ابتلا به کمای دیابتی را افزایش می دهد.
- دریافت انسولین: در صورتی که فرد مبتلا به دیابت از پمپ های انسولینی استفاده می کند، باید به طور مرتب قند خون خود را بررسی نماید. اگر پمپ انسولین به درستی کار نکند، دریافت انسولین متوقف خواهد شد و این کمبود انسولین منجر به کتواسیدوز دیابتی می شود.
عوارض کمای دیابتی
در صورتی که کمای دیابتی به موقع درمان نشود می تواند منجر به عوارض زیر شود:
- آسیب دائمی به مغز
- مرگ
پیشگیری از کمای دیابتی
کنترل منظم میزان قند خون می تواند در پیشگیری از کمای دیابتی موثر باشد. البته رعایت نکات زیر نیز بسیار مهم است:
- میزان قند خون خود را به صورت منظم بررسی کنید: انجام آزمایشات منظم می تواند به شما در حفظ میزان قند خون در سطح سالم کمک کند و شما را از کاهش یا افزایش میزان آن آشنا سازد. در صورتی که به فعالیت های ورزشی می پردازید، قند خون خود را به طور مرتب بررسی کنید، زیرا ورزش می تواند به مدت چند ساعت میزان قند خون را کاهش دهد. به خصوص از به صورت منظم ورزش نمی کنید.
- خودتان را برای روز بیماری آماده کنید: ابتلا به برخی از بیماری ها می تواند باعث تغییرات ناگهانی سطح قند خون شود. در صورتی که بیمار هستید و نمی توانید غذا بخورید، ممکن است سطح قند خون شما پایین بیاید. قبل از بیمار شدن، با پزشک معالج خود درباره چگونگی مدیریت قند خونتان صحبت کنید و برای آمادگی در شرایط اورژانسی، حداقل به اندازه ۳ روز داروهای دیابت و کیت های اضافه گلوکاگون داشته باشید.
- مانیتور منظم گلوکز (CGM): در صورتی که قند خون شما دچار نوسان است یا متوجه علائم افت قند خون نیستید، لازم است که از مانیتورهای بررسی گلوکز استفاده کنید.
CGM به دستگاه هایی گفته می شود که با استفاده از برخی سنسورهای بسیار کوچک در زیر پوست قرار می گیرند و از این طریق می توانند میزان قند خون بیمار را بررسی کرده و اطلاعات مورد نیاز وی را نمایش دهند. - رژیم غذایی سالمی داشته باشید: مصرف وعده های غذایی و میان وعده های سالم می تواند به کنترل سطح قند خون شما کمک کند.
- به اطرافیان خود آموزش های لازم را انتقال دهید: اگر دیابت دارید،لازم است که نزدیکان و اطرافیان خود را مطلع کرده و به آن ها آموزش های لازم برای چگونگی کنترل علائم اولیه بیماری را بدهید.
- منابع قند سریع الاثر و گلوکاگون را به همراه داشته باشید: در صورتی که برای تنظیم دیابت خود از انسولین استفاده می کنید، حتما کیت های گلوکاگون و منابع قند سریع الاثر مانند آب پرتقال یا قرص های گلوکز را به همراه داشته باشید تا در صورت نیاز بتوانید قند خون خود را تنظیم کنید.
- در صورتی که قند خونتان بالا است، میزان کتون خود را بررسی کنید: در صورتی که بیش از ۲ بار آزمایش متوالی، مخصوصا در زمان ابتلا به بیماری، میزان قند خون شما بیش از ۲۵۰ میلی‌گرم در لیتر یا ۱۴ میلی‌مول در لیتر باشد، لازم است تا سطح کتون موجود در ادرار بررسی شود. در صورتی که مقدار کتون زیاد باشد، لازم است تا به پزشک مراجعه کنید. اگر میزان کتون بالا باشد و علائمی مانند استفراغ داشته باشید، حتما باید به مراکز درمانی مراجعه کنید. مقادی بالای کتون خطرساز است و می تواند با ایجاد کتواسیدوز منجر به بروز کمای دیابتی شود.
- الکل مصرف نکنید: همانطور که پیش تر هم اشاره کردیم، نوشیدن الکل می تواند باعث تغییرات جبران ناپذیری در میزان قند خون شما شود.
- داروهای خود را مطابق با دستور پزشک مصرف کنید: اگر به طور مکرر نوسانات قند خون دارید، حتما با پزشک خود مشورت کنید، چرا که ممکن است نیازمند به تغییر دوز یا تغییر در زمان مصرف دارو باشید.
تشخیص کمای دیابتی
تشخیص به موقع و سریع بیماری بسیار مهم و ضروری است. برای انجام این کار، مراجعه به مراکز درمانی و انجام معاینات کامل و بررسی سوابق بیماری فرد لازم است.
تست های آزمایشگاهی
در صورت مراجعه به بیمارستان و آزمایشگاه، ممکن است تست های مختلفی انجام شوند که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تست اندازه گیری میزان قند خون بیمار
- تست اندازه گیری سطح کتون بیمار
- تست اندازه گیری مقدار نیتروژن را کراتینین خون
- تست اندازه گیری مقدار پتاسیم، سدیم و فسفات خون
درمان کمای دیابتی
عارضه کمای دیابتی نیازمند درمان سریع و فوری است و نحوه درمان آن با توجه به وضعیت بیمار متفاوت است.
اگر قند خون فرد بالا باشد
در صورت بالا بودن میزان قند خون بیمار، انجام اقدامات زیر لازم است:
- دریافت مکمل های پتاسیم، سدیم یا فسفات برای بهبود عملکرد مناسب بدن.
- تزریق وریدی مایعات برای تامین آب از دست رفته بدن.
- درمان عفونت های زمینه ای.
- دریافت انسولین برای جذب گلوکز.
اگر قند خون فرد پایین باشد
در صورت پایین بودن سطح قند خون، ممکن است تزریق گلوکاگون تجویز شود تا با افزایش سطح قند خون، شرایط بیمار پایدار شود. دکستروز که به صورت وریدی مورد استفاده قرار می گیرد می تواند به افزایش سطح قند خون کمک کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
کمای دیابتی نوعی وضعیت اورژانسی است که فرد در آن علائمی مانند کاهش یا افزایش شدید قند خون را تجربه می کند. در نتیجه، فرد احساس بی حالی و بیهوشی می کند و لازم است با اورژانس تماس بگیرد.
منبع: mayoclinic
