گرفتگی عضلات پا؛ علت، درمان و پیشگیری
معرفی گرفتگی عضلات پا
گرفتگی عضلات پا چیست؟
گرفتگی عضلات پا به دردهای ناگهانی، غیرارادی و شدید عضلانی گفته می شود که معمولا در ساق پا، بخش پایینی پا (از مچ پا به پایین) یا ران ایجاد می شود. گاهی اوقات گرفتگی عضلات می تواند باعث اسپاسم عضلانی (سفت و غیر قابل کنترل شدن) شود. اگرچه این گرفتگی ها می توانند دردناک باشند، اما معمولا بی ضرر هستند و فرد را در معرض خطر خاصی قرار نمی دهند.
گرفتگی پا چه حسی دارد؟
گرفتگی عضلات پا احساسی مانند فشرده شدن و انقباض ماهیچه ها دارد. این حالت می تواند به شدت ناراحت کننده، دردناک یا حتی غیر قابل تحمل باشد. ماهیچه های شما ممکن است ساعت ها پس از برطرف شدن گرفتگی نیز درد داشته باشند.
چگونه گرفتگی پا را رفع کنیم؟
سعی کنید عضله آسیب دیده را به شدت بکشید، مثلا بخش پایینی پای خود را یه سمت بیرون بکشید تا عضلات ساق پای شما کشیده شوند. پای خود را تکان دهید، آن را ماساژ دهید یا خود را مجبور به راه رفتن کنید. همچنین ممکن است استفاده از یخ یا گرما نیز به رفع این مشکل کمک کند. برای ایجاد گرما می توانید از یک پد گرم کننده یا حمام آب گرم استفاده کنید. برای مطالعه نکات بیشتر در این زمینه بخش «کنترل و درمان» را بخوانید.
متاسفانه هیچ قرص یا آمپولی وجود ندارد که بلافاصله گرفتگی پا را برطرف کند. اما روش هایی وجود دارند که می توانند از بروز گرفتگی جلوگیری کنند. برای مطالعه این روش ها می توانید به بخش «پیشگیری» مراجعه کنید.
آیا گرفتگی عضلات پا در خواب اتفاق می افتد؟
گرفتگی عضلات پا معمولا در شب ها یا در هنگام خواب اتفاق می افتد، زیرا شما در این زمان فعالیت کمی دارید. این گرفتگی ها می توانند باعث بیدار شدن شما از خواب شده و خوابیدن در ادامه شب را غیرممکن کنند و تمام طول شب را درد بکشید. گرفتگی پا می تواند سالی یک بار یا ماهانه، هفتگی یا حتی هر شب اتفاق بیفتد. همچنین گرفتگی عضلات پا در خواب می تواند برای هر فردی و در هر سنی اتفاق بیفتد، اما معمولا افراد مسن را بیشتر از جوان تر ها درگیر می کند. ۳۳٪ از افراد بالای ۶۰ سال حداقل هر دو ماه یک بار دچار گرفتگی عضلات پا در شب می شوند. همچنین تقریبا هر فردی که ۵۰ سال یا بیشتر داشته باشد حداقل یک بار این گرفتگی را تجربه می کند. جالب است بدانید که ۷٪ از کودکان نیز این مشکل را تجربه می کنند و تقریبا ۴۰ درصد از زنان باردار در شب دچار گرفتگی عضلات پا می شوند. دانشمندان حدس می زنند که زنان باردار به علت اضافه وزن ناشی از بارداری دچار این مشکل می شوند.
سه چهارم (۷۵%) از تمام گرفتگی های پا در شب اتفاق می افتند.
گرفتگی عضلات پا چقدر طول می کشد؟
این مشکل زمان مشخصی ندارد و می تواند از چند ثانه تا چند دقیقه طول بکشد.
چه کسانی دچار گرفتگی عضلات پا می شوند؟
هر چه سن شما بالاتر باشد، احتمال بروز این گرفتگی بیشتر می شود. دلیل این اتفاق آن است که تاندون ها (بافت‌هایی که ماهیچه ها را به استخوان ها متصل می‌کنند) به طور طبیعی با افزایش سن کوتاه می‌شوند. همچنین اگر زن باشید، احتمال ابتلا به این مشکل بیشتر هم می شود. بیش از ۶۰٪ از بزرگسالان و ۴۰٪ از کودکان و نوجوانان در شب دچار گرفتگی عضلات پا می شوند.
آیا گرفتگی عضلات پا می تواند نشانه یک بیماری جدی باشد؟
این مشکل گاهی اوقات می تواند نشانه وجود یک بیماری جدی باشد. اگر نگران این موضوع می باشید که به یک بیماری جدی مبتلا هستید، به پزشک مراجعه کرده و علائم خود را برای او توضیح دهید. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، می توانید به بخش علل و علائم گرفتگی عضلات پا مراجعه کنید.
آیا گرفتگی عضلات پا یک مشکل شایع است؟
بله، گرفتگی ماهیچه های پا به خصوص در شب بسیار شایع و طبیعی است.
تفاوت بین گرفتگی عضلات پا و سندرم پای بی قرار چیست؟
اگرچه هم گرفتگی عضلات پا و هم سندرم پای بی قرار معمولا در شب یا زمانی که در حال استراحت هستید اتفاق می‌افتند، اما سندرم پای بی‌قرار باعث درد شدید نمی‌شود. سندرم پای بی قرار ناراحت کننده است، اما عذاب آور نیست. احساس ناشی از آن صرفا به حالتی خلاصه می شود که برای آرام کردن آن لازم است پاهای خود را حرکت دهید و زمانی که حرکت می کنید، بی قراری متوقف می شود.
علل و علائم گرفتگی عضلات پا
علت گرفتگی عضلات پا در خواب چیست؟
برخی از گرفتگی‌های پا بدون هیچ دلیل مشخصی اتفاق می‌افتند که به آن ها گرفتگی های «ایدیوپاتیک» می‌گویند. اما گرفتگی های دیگری نیز وجود دارند که به دلیل ابتلا به یک بیماری جدی رخ می دهند. زنان باردار اغلب در ساعات مختلف شبانه روز دچار گرفتگی پا می شوند. هنوز علت اصلی این مشکل مورد بحث است اما کارشناسان موارد زیر را به عنوان علل احتمالی گرفتگی پا معرفی می کنند:
- ترشحات عصبی غیر ارادی
- محدودیت در خون رسانی
- استرس
- ورزش با شدت زیاد
همچنین علل احتمالی گرفتگی عضلات پا در خواب عبارتند از:
- نشستن طولانی مدت
- استفاده بیش از حد از عضلات
- ایستادن یا کار بر روی کف بتنی
- نشستن نامناسب
مصرف چه داروهایی باعث گرفتگی عضلات پا می شوند؟
تمام داروها عوارض جانبی دارند و به همین دلیل ممکن است داروهای مصرفی فعلی شما باعث گرفتگی عضلاتتان شود. اگر احساس می کنید با مصرف داروی خاصی دچار این مشکل می شوید، بهتر است به پزشک خود مراجعه کرده و با او مشورت کنید. ممکن است پزشک بتواند داروی جایگزین را به شما معرفی کند تا گرفتگی عضلات شما از بین برود. داروهایی که می توانند گرفتگی عضلات پا را ایجاد کنند عبارتند از:
- آلبوترول
- استروژن کونژوگه
- کلونازپام
- دیورتیک ها
- گاباپنتین
- ناپروکسن
- پرگابالین
- استاتین ها
- زولپیدم
سایر داروها و مکمل هایی که می توانند باعث بروز گرفتگی شوند عبارتند از: آموکسی سیلین، بروموکریپتین، بوپروپیون، سلکوکسیب، ستیریزین، کروم، سیناکلست، سیپروفلوکساسین، سیتالوپرام، دونپزیل، فلوکستین، ساکارز آهن IV، لانزوپرازول، لوالبوترول، لووتیروکسین، متفورمین، اسید نیکونیت، نیفدیپین، ریواستیگمین، سرترالین، تلمیزارتان و تریوتیرید تری پاراتید رالوکسیفن.
چه بیماری ها و مشکلات پزشکی می توانند باعث گرفتگی عضلات پا شوند؟
گاهی اوقات گرفتگی عضلات پا بدون هیچ دلیل خاصی اتفاق می‌افتد، اما گاهی اوقات ممکن است نشانه ابتلا به یک بیماری باشد. اگر هر یک از شرایط و مشکلات زیر را دارید، ممکن است علت گرفتگی عضلات پای شما ناشی از آن باشد. اگر فکر می‌کنید گرفتگی عضلات شما ناشی از یک اختلال و بیماری است، به پزشک مراجعه کنید.
عوامل زیر که مربوط به سبک زندگی افراد هستند می توانند علت گرفتگی عضلات پا باشند:
- اعتیاد به الکل
- بارداری
- کم آبی بدن (این گزینه در میان کارشناسان مورد تردید است)
مشکلات جدی زیر نیز می توانند از علل گرفتگی عضلات پا باشند:
- اسکلروز جانبی آمیوتروفیک: نوعی بیماری عصبی عضلانی پیشرونده.
- بیماری های قلبی عروقی: بیماری های قلبی ناشی از لخته شدن خون یا آسیب دیدگی رگ های خونی و همچنین بیماری عروق کرونر که باعث باریک شدن یا انسداد عروق کرونر می شود.
- سیروز کبدی: با عنوان زخم کبد نیز شناخته می شود.
- دیابت: نوعی بیماری که توانایی بدن شما برای استفاده از انرژی مواد غذایی کاهش می دهد.
- صافی کف پا: عدم وجود قوس در کف پا.
- هیپوکالمی: کمبود پتاسیم در خون.
- نارسایی کلیه (همودیالیز): وضعیتی که در آن یک یا هر دو کلیه به درستی کار نمی کنند.
- آرتروز: تحلیل غضروفی که از استخوان ها محافظت می کند را آرتروز می نامند. همچنین تنگی کانال کمر که باعث باریک شدن کانال نخاعی در قسمت پایین کمر می شود.
- بیماری پارکینسون: نوعی اختلال حرکتی عصبی.
- بیماری شریان محیطی: نوعی بیماری که باعث باریک شدن عروق می شود.
روش های درمانی سرطان مانند شیمی درمانی نیز می توانند باعث آسیب عصبی شوند که ممکن است منجر به گرفتگی عضلات پا شود.
تصورات اشتباهی وجود دارند مبنی بر اینکه گرفتگی عضلات پا می تواند نشانه یک یا چند وضعیت زیر باشد. خوشبختانه اینطور نیست و این مشکل ارتباطی با موارد زیر ندارد:
آیا می توان گرفتگی عضلات پا را پیش‌بینی کرد؟
متاسفانه گرفتگی عضلات پا خیلی ناگهانی اتفاق می افتد و هیچ علامت هشدار دهنده ای از خود نشان نمی دهد. با این حال عواملی مانند بارداری و استفاده از برخی داروهایی که بالاتر نام بردیم می توانند باعث بروز این مشکل شوند.
تشخیص گرفتگی عضلات پا
گرفتگی عضلات پا چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک شما باید تاریخچه پزشکی، داروها و شرحی از آنچه را که تجربه کرده اید را بداند. سعی کنید موارد زیر را به خاطر بسپارید و در زمان مراجعه به پزشک، آن ها را به او ارائه دهید:
- زمانی که گرفتگی پا در شما شروع شده است.
- دردتان چه نوع احساسی در شما ایجاد می کند.
- در چه مواقعی دچار گرفتگی عضلات می شوید (مثلا در خواب یا بعد از ورزش شدید).
- گرفتگی عضلات شما چقدر طول می کشد.
- هر علائم دیگری که تجربه می کنید.
پزشک باید بتواند تفاوت بین گرفتگی عضلات پا را با سایر بیماری ها و مشکلات پزشکی مشابه تشخیص دهد. موارد مشابه عبارتند از:
- کلودیکاسیون
- نوروپاتی محیطی
- میوزیت
- سندرم پاهای بی قرار
برای تشخیص تفاوت این موارد، ممکن است پزشک اقدامات زیر را انجام دهد:
- بررسی نبض
- ارزیابی احساسات فیزیکی مانند سوزن سوزن شدن پوست
- تست رفلکس های عمیق تاندون
- تست قدرت پاها
آیا برای تشخیص گرفتگی عضلات پا باید آزمایشی انجام دهیم؟
آزمایش های خون، ادرار و سایر آزمایش های معمول برای تشخیص گرفتگی عضلات پا کاربردی ندارند، اما می توانند به شناسایی بیماری ها و مشکلات پزشکی که باعث گرفتگی عضلات می شوند کمک کنند. به عنوان مثال، پزشک شما ممکن است آزمایش های معمولی مانند اندازه‌گیری فشار خون را انجام دهد تا مشکلات قلبی و عروقی را بررسی نماید.
پزشک ممکن است چه سوالاتی از شما بپرسد؟
پزشک ممکن است برای تشخیص دقیق علت مشکل شما، تعدادی سوال بپرسد که برخی از آن ها عبارتند از:
- در چه مواقعی دچار گرفتگی می شوید؟
- هر چند وقت یکبار گرفتگی عضلات را تجربه می کنید؟
- گرفتگی پای خود را چگونه توصیف می کنید؟
- گرفتگی عضلات شما چقدر طول می کشند؟
- در حال حاضر چه داروهایی مصرف می کنید؟
- چه بیماری ها و مشکلات پزشکی دارید؟
- آیا احساس می کنید یکی از بیماری ها یا مشکلات پزشکی دارید باعث گرفتگی عضلاتتان شده است؟
- آیا علائم بیماری دیگری دارید؟
کنترل و درمان
در زمان وقوع گرفتگی عضلات چه کاری می توانیم انجام دهیم؟
طبیعی است که در زمان وقوع گرفتگی عضلات بخواهید فورا از شر آن خلاص شوید. ممکن است در پایان یک برنامه ورزشی یا در خواب باشید و ناگهان دچار گرفتگی شوید. متاسفانه در چنین لحظاتی، هیچ تزریق جادویی وجود ندارد که بتواند فورا درد شما را تسکین دهد. با این حال، هشت مرحله برای خلاص شدن از شر گرفتگی عضلات پا وجود دارد که می توانند کمک کننده باشند:
- کشش: پای خود را صاف کرده و سپس انگشتان پا را به سمت ساق پا بکشید تا عضلاتتان کشیده شوند.
- ماساژ: عضلات خود را با دست یا دستگاه ماساژور، ماساژ دهید.
- ایستادن: بایستید و پاهای خود را روی زمین فشار دهید.
- راه رفتن: راه بروید و در حین راه رفتن پاهای خود را تکان دهید.
- گرما: از یک کمپرس گرم استفاده کنید یا حمام آب گرم بگیرید.
- سرما: یک کیسه یخ را در یک حوله بپیچید و آن را روی محل گرفتگی قرار دهید.
- مسکن: برای کاهش درد از ایبوپروفن یا استامینوفن استفاده کنید.
- بالا بردن: پس از اینکه احساس کردید گرفتگی در حال بهتر شدن است، پای خود را مقداری بالا نگه دارید.
چه حرکات کششی انجام دهیم؟
به صورت ایستاده یا نشسته، پاهای خود را از زمین بلند کرده و صاف کنید و سعی کنید انگشتان پاها را به سمت ساق پا بکشید. همچنین اگر می توانید با دست انگشتان پاهایتان را بکشید. علاوه بر این ها، می توانید راه رفتن روی پاشنه را امتحان کنید.
چه داروهایی می توانند به درمان گرفتگی کمک کنند؟
در حال حاضر هیچ دارویی را نمی توان توصیه کرد که بتواند ۱۰۰٪ جلوی گرفتگی عضلات را بگیرد. البته تعدادی داروی تجویزی وجود دارند که شواهد کمی درباره اثرگذاری آن ها بر رفع گرفتگی عضلات توسط آن ها وجود دارد. توصیه می کنیم به هیچ عنوان این داروها را بدون تجویز پزشک مصرف نکنید:
- Carisoprodol: شل کننده عضلات.
- دیلتیازم: مسدود کننده کانال کلسیم.
- Orphenadrine: اسپاسم عضلانی را درمان می کند و درد و سفتی عضلات را تسکین می دهد.
- وراپامیل: مسدود کننده کانال کلسیم.
چه ویتامین هایی می توانند به درمان گرفتگی عضلات پا کمک کنند؟
هیچ ویتامینی نمی تواند به طور صد درصدی در زمان وقوع گرفتگی به شما کمک کند. با این حال، برخی از کارشناسان توصیه می کنند که از ویتامین B12 استفاده کنید.
چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کنیم؟
اگر گرفتگی عضلات پا بیش از ۱۰ دقیقه طول کشید یا به طور غیر قابل تحملی دردناک شد، به اورژانس مراجعه کنید. همچنین اگر پس از تماس با ماده ای که می تواند سمی یا عفونی باشد، گرفتگی عضلات پا ایجاد شد نیز سریعا باید به اورژانس بروید. به عنوان مثال، اگر بر روی پوست خود بریدگی دارید که با آلودگی تماس پیدا کرده است و ممکن است منجر به عفونت باکتریایی مانند کزاز شود باید آن را جدی بگیرید. قرار گرفتن در معرض جیوه، سرب یا سایر مواد سمی نیز از مواردی هستند که نیازمند مراجعه به اورژانس هستند.
آیا می توان با جراحی گرفتگی عضلات را درمان کرد؟
در حال حاضر برای درمان این مشکل هیچ عمل جراحی خاصی توصیه نمی شود.
پیشگیری
چگونه می توان خطر ابتلا به گرفتگی عضلات پا را کاهش داد؟
متخصصان نمی توانند به طور قطعی به شما بگویند که هرگز دچار گرفتگی پا نمی شوید، اما اقداماتی وجود دارند که می توانید با انجام آن ها خطر آن را کاهش دهید:
- مطمئن شوید که به مقدار کافی آب می نوشید. هر روز شش تا هشت لیوان آب بنوشید. الکل و کافئین مصرف نکنید.
- نحوه خوابیدن خود را تنظیم کنید. اگر به پشت می خوابید، زیر پاهای خود بالش قرار دهید تا انگشتان پاهایتان به سمت بالا قرار بگیرند. اگر روی شکم دراز می کشید، سعی کنید پاهای خود را از انتهای تخت آویزان کنید. هر دو موقعیت می توانند شما را در وضعیتی آرام نگه دارند.
- قبل از خواب به آرامی عضلات پای خود را بکشید.
- پتوها و ملحفه ها را در اطراف پاهایتان شل نگه دارید تا انگشتان پاهایتان آزاد باشند.
- کفشی بپوشید که مناسب شما باشد.
- تمرینات ورزشی منظم پا انجام دهید.
- قبل و بعد از ورزش حرکات کششی انجام دهید.
- قبل از خوابیدن مقداری ورزش ملایم مانند راه رفتن روی تردمیل یا دوچرخه سواری انجام دهید.
چه نوع حرکات کششی به جلوگیری از گرفتگی عضلات پا کمک می کنند؟
برای جلوگیری از گرفتگی ماهیچه پا می توانید این موارد را امتحان کنید: حدود یک متراز دیوار فاصله بگیرید. به جلو خم شوید. در حالی که پاهای خود را صاف نگه داشته اید، با کشیدن بازوهای خود، دیوار را لمس کنید. قبل از توقف تا پنج بشمارید و این کار را بارها و بارها برای حداقل پنج دقیقه انجام دهید. این حرکات را سه بار در روز تکرار کنید.
زندگی با گرفتگی عضلات پا
آیا گرفتگی ماهیچه های پا قابل درمان است؟
این مشکل در حال حاضر درمانی ندارد. اما خوشبختانه اقداماتی وجود دارند که می توانید برای جلوگیری از بروز آن (به بخش «پیشگیری» مراجعه کنید) انجام دهید یا آن را کنترل کنید (به بخش «کنترل و درمان» مراجعه کنید).
آیا گرفتگی عضلات بدتر می شود؟
پیش بینی این مورد اگر غیرممکن نباشد، بسیار دشوار است. برخی از افراد با انجام برنامه های پیشگیری و درمان بهبود می یابند، در حالی که برخی دیگر با مشکل مواجه می شوند. ممکن است با افزایش سن، گرفتگی عضلات شما بدتر شود و بیشتر اتفاق بیفتد.
چگونه از خودمان مراقبت کنیم؟
سعی کنید با پزشک خود یک برنامه درمانی تهیه کنید و آن ها را به صورت منظم انجام دهید. برخی از مواردی که می توانند در برنامه روزانه شما قرار بگیرند عبارتند از:
- ورزش: در طول روز تمرینات پا انجام دهید و قبل از خواب پیاده روی کوتاه و مختصر یا دوچرخه سواری کنید.
- آبرسانی: هر روز هشت لیوان آب بنوشید و از مصرف الکل و نوشیدنی های کافئین دار خودداری کنید.
- داروها و ویتامین ها: تمام ویتامین ها و داروها (از جمله شل کننده های عضلانی) را دقیقا همانطور که توسط پزشک شما تجویز شده اند مصرف کنید.
- فضای تخت خود را آماده کنید: یک پد گرم کننده یا غلتک ماساژ در کنار تخت خود قرار دهید.
- کفش: کفش مناسب بخرید.
- وضعیت خواب: حالت های مختلف خوابیدن را امتحان کنید تا بهترین حالت را پیدا کنید.
- کشش: قبل و بعد از ورزش و قبل از خواب پاهای خود را بکشید.
همچنین ۷ مرحله وجود دارند که می توانید در زمان مواجه شدن با مشکل گرفتگی، آن ها را انجام دهید:
- کشش: پای خود را صاف کرده و انگشتان پا را به سمت ساق پا بکشید تا ماهیچه ها کشیده شوند.
- ماساژ: از دست یا غلتک برای ماساژ عضلات استفاده کنید.
- ایستادن: بایستید و پاهای خود را روی زمین فشار دهید.
- راه رفتن: راه بروید و در هنگام راه رفتن پاهای خود را تکان دهید.
- اعمال گرما: از پد گرم کننده استفاده کنید یا حمام آب گرم بگیرید.
- اعمال سرما: یک کیسه یخ را در حوله بپیچید و آن را روی محل قرار دهید.
- داروهای ضد درد: برای کاهش درد از ایبوپروفن یا استامینوفن استفاده کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر گرفتگی عضلات پا به طور غیرقابل تحملی دردناک است، زیاد اتفاق می افتد یا برای مدت طولانی ادامه دارد، به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر علاوه بر گرفتگی عضلات پا، علائم زیر را داشتید، فورا با پزشک خود صحبت کنید:
- گرفتگی عضلات در سایر قسمت های بدن
- درد قابل توجه
- تورم یا بی حسی در پا
- تغییر در پوست پا
- بیدار شدن های مکرر به دلیل گرفتگی پا
- عدم تعادل الکترولیت
- اگر نگران هستید که گرفتگی عضلات شما نشانه یک بیماری جدی زمینه ای است
چه سوالاتی از پزشک خود بپرسیم؟
- آیا فکر می کنید گرفتگی پای من نشانه یک بیماری زمینه ای است؟
- آیا می توانید بهترین تمریناتی را که می توانم برای کشش عضلاتم انجام دهم به من معرفی کنید؟
- آیا می‌توانید بهترین تکنیک‌های ماساژ را که می‌توانم برای کمک به گرفتگی پایم استفاده کنم، به من نشان دهید؟
- آیا مصرف دارو برای گرفتگی عضلات پا برای من بی خطر است؟ کدام داروها را مصرف کنم؟
- آیا توصیه می کنید به فیزیوتراپیست، متخصص خواب، ماساژ درمانگر یا متخصص دیگر مراجعه کنم؟
- آیا باید مراقب علائم دیگری غیر از گرفتگی عضلات باشم که ممکن است نشان دهنده وجود مشکل جدی تری باشند؟
- هر چند وقت یک بار باید در مورد گرفتگی عضلات پا به ملاقات شما بیایم؟
منبع: clevelandclinic
