سندرم تخمدان پلی کیستیک؛ دلایل، علائم، تشخیص و درمان
سندرم تخمدان پلی کیستیک یا PCOS، نوعی اختلال هورمونی است که در سنین باروری شایع است. زنان مبتلا به این سندرم با دوره قاعدگی نامنظم، طولانی و نیز افزایش تولید هورمون مردانه «آندروژن» مواجه می شوند.
در این سندرم ممکن است کیست های کوچکی از مایعات (فولیکول ها) در تخمدان ها ایجاد شده و مانع از آزاد سازی منظم تخمک ها شوند. علت اصلی ایجاد سندرم تخمدان پلی کیستیک ناشناخته است، اما با تشخیص زودهنگام و کاهش وزن می توان خطرات و عوارضی مانند دیابت نوع ۲ و بیماری های قلبی را کاهش داد.
علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک
علائم و نشانه های این سندرم اغلب در اوایل دوران بلوغ نمایان می شوند، اما ممکن است با گذشت زمان و به علت افزایش وزن نیز، این علائم افزایش یابند.
علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک متفاوت هستند، اما شایع ترین موارد آن عبارتند از:
- افزایش آندروژن: افزایش هورمون مردانه و بروز علائم جسمانی مانند رشد موهای زائد صورت، آکنه شدید و طاسی مردانه از نشانه های این سندرم است.
- قاعدگی نامنظم: دوره های قاعدگی نامنظم و طولانی مدت از علائم رایج این سندرم است. به عنوان مثال فرد ممکن است کمتر از ۹ بار در طول سال پریود شود و یا دوره هایش بیش از ۳۵ روز به طول بینجامد و قاعدگی های غیر عادی و سنگینی را تجربه کند.
- تخمدان های پلی کیستیک: تخمدان های بزرگ شده و حاوی فولیکول هایی که تخمک ها را احاطه می کنند و سبب مختل شدن عملکرد آن ها می شوند، از علائم شایع سندرم تخمدان پلی کیستیک است.
علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک در افرادی که اضافه وزن دارند، شدیدتر است.
علل سندرم تخمدان پلی کیستیک
علت دقیق این سندرم هنوز مشخص نیست، اما عوامل زیر می توانند در ایجاد این سندرم نقش مهمی داشته باشند:
- التهاب خفیف: التهاب به دلیل تولید موادی از گلبول های سفید خون برای مبارزه با عوامل خارجی مانند عفونت ایجاد می شود. تحقیقات نشان داده است که زنان مبتلا به این سندرم بیش از دیگران در معرض خطر ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی قرار دارند.
- آندروژن بیش از حد: در صورتی که تخمدان ها به صورت غیر طبیعی آندروژن تولید کنند، منجر به «هیرسوتیسم» و آکنه می شود.
- افزایش انسولین: انسولین هورمونی است که در لوزالمعده تولید شده و به سلول ها امکان استفاده از قند و منابع انرژی را می دهد. در صورتی که سلول های بدن نسبت به عملکرد انسولی مقاومت داشته باشند، سطح قند خون بیمار افزایش یافته و بدن انسولین بیشتری تولید می کند. از سوی دیگر افزایش بیش از حد انسولین باعث افزایش تولید آندروژن و اختلال در تخمک گذاری می شود.
- عوامل ژنتیکی: تحقیقات نشان می دهند که ژن های خاصی در ارتباط با ابتلا به این سندرم وجود دارند.
عوارض این سندرم
عوارض شایع سندرم تخمدان پلی کیستیک شامل موارد زیر است:
- دیابت بارداری
- وقفه تنفسی در خواب
- ناباروری
- خونریزی غیر طبیعی رحم
- سندرم متابولیک: شامل اختلالاتی مانند فشار خون بالا، قند خون بالا، کلسترول بالا و افزایش خطر ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی
- سرطان رحم (سرطان آندومتر)
- سقط جنین و تولد زودرس نوزاد
- فشار خون بارداری
- افسردگی، اضطراب و اختلالات خوردن
- پیش دیابت یا دیابت نوع دو
- التهاب شدیدی کبد که ناشی از کبد چرب است (استئاتوهپاتیت غیر الکلی)
عوارض این اختلال با چاقی شدیدتر می شوند.
نحوه تشخیص بیماری
هیچگونه آزمایش مشخصی برای تشخیص قطعی سندرم تخمدان پلی کیستیک وجود ندارد و پزشک با بررسی شرایطی مانند دوره قاعدگی، تغییرات وزن و علائم فیزیکی مانند رشد بیش از حد مو، مقاومت به انسولین و وجود آکنه به وجود این سندرم پی خواهد برد.
سپس پزشک ممکن است برخی از گزینه های زیر را توصیه کند:
- آزمایش خون: ممکن است به منظور اندازه گیری و تجزیه و تحلیل سطح هورمون های شما، آزمایش خون تجویز شود. آزمایش خون می تواند دلایل اختلالات قاعدگی و یا وجود هورمون های آندروژن را مشخص کند. برای اندازه گیری میزان تحمل گلوکز، کلسترول ناشتا و سطح گلیسیرید نیز باید آزمایش خون انجام شود.
- معاینات لگنی: پزشک با استفاده از معاینات لگنی و بررسی دستگاه تولید مثل، وجود ناهنجاری ها یا توده های غیرطبیعی را بررسی می کند.
- سونوگرافی: سونوگرافی روشی برای بررسی ظاهر تخمدان ها و ضخامت دیواره رحم است.
پزشک ممکن است برای تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک، آزمایشات دیگری را توصیه کند. این آزمایشات عبارتند از:
- غربالگری افسردگی و اضطراب
- بررسی دوره ای فشار خون، تحمل گلوکز، کلسترول و تریگلیسیرید
- غربالگری وقفه تنفسی خواب (آپنه خواب)
درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک
درمان این سندرم برای برطرف کردن برخی از عوارض و نگرانی ها مانند ناباروری، پُر مویی، آکنه و چاقی انجام می شود و شامل مواردی مانند تغییر در سبک زندگی و دارو درمانی است.
تغییر سبک زندگی
پزشک ممکن است توصیه هایی مانند رعایت رژیم غذایی کم کالری، فعالیت های ورزشی متوسط و کاهش وزن را به شما ارائه دهد. برای مثال، کم کردن ۵٪ از وزن بدن می تواند علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک را بهبود بخشد. جالب است بدانید که کاهش وزن می تواند اثر بخشی داروها را افزایش دهد.
داروها
هشدار: برای تشخیص و درمان هر نوع بیماری، باید به پزشک مراجعه کرده و از افراد متخصص کمک بگیرید.
داروهایی که برای درمان این مشکل تجویز می شوند، به چند دسته تقسیم بندی می شوند. برخی از داروها برای درمان ناباروری ارائه می شوند که عبارتند از:
- پروژستین درمانی: مصرف ۱۰ الی ۱۴ روز پروژستین به مدت ۱ الی ۲ ماه می تواند به تنظیم دوره قاعدگی و نیز کاهش خطر ابتلا به سرطان رحم کمک کند. پروژستین درمانی قادر به تنظیم سطح آندروژن نیست و از بارداری جلوگیری نمی کند. به همین دلیل در صورتی که قصد جلوگیری از بارداری دارید، می توانید از قرص های minipill یا ابزارهای دیگر استفاده کنید.
- قرص های ضد بارداری ترکیبی: قرص هایی که حاوی استروژن و پروژسترون هستند، باعث کاهش تولید آندروژن و تنظیم استروژن می شوند. تنظیم شدن هورمون ها می تواند به کاهش خطر ابتلا به سرطان رحم، از بین رفتن خونریزی های غیر طبیعی، کاهش رشد بیش از حد مو و درمان آکنه کمک کند. همچنین می توانید به جای قرص از پچ پوستی و یا حلقه واژینال استفاده کنید.
برخی از داروها ممکن است برای کمک به تخمک گذاری تجویز شوند:
- کلومیفن: این یک داروی ضد استروژن خوراکی است که در اولین روزهای چرخه قاعدگی مصرف می شود.
- لتروزول: این دارو برای درمان سرطان پستان تجویز مورد استفاده قرار می گیرد که می تواند برای تحریک تخمدان ها نیز موثر باشد.
- متفورمین: این داروی خوراکی برای درمان دیابت نوع ۲ و کاهش مقاومت به انسولین تجویز می شود و سطح انسولین را پایین می آورد. اگر با استفاده از کلومیفن موفق به بارداری نشوید، پزشک ممکن است متفورمین را تجویز کند.
- گنادوتروپین ها: داروهای هورمونی هستند که به وسیله تزریق به بدن وارد می شوند.
توصیه هایی که ممکن است پزشکتان برای کاهش رشد بیش از حد موها به شما ارائه دهد:
- کاهش مصرف قرص های ضد بارداری: این قرص ها تولید آندروژن را کاهش می دهند که می تواند باعث رشد بیش از حد مو شود.
- اسپیرونولاکتون: این دارو اثرات آندروژن روی پوست را از بین می برد. اسپیرونولاکتون می تواند باعث نقص جنین شود، بنابراین پیشگیری از بارداری مؤثر هنگام مصرف این دارو ضروری است.
- افلورنتین: این کرم می تواند رشد موهای صورت را در خانم ها کند کند.
- الکترولیز: در این روش یک سوزن کوچک در هر فولیکول مو وارد می شود. سپس سوزن وارد شده به فولیکول، جریان الکتریکی ساطع می کند تا آن را دچار آسیب کرده و در نهایت فولیکول را از بین ببرد. برای دریافت بهترین نتیجه از این روش ممکن است به چندین جلسه درمانی نیاز داشته باشید.
منبع: mayoclinic
