سلامت روان

روش های جلوگیری از خودکشی و کمک به فرد

2020-11-05

جلوگیری از خودکشی با شناخت علائم هشدار دهنده و جدی گرفتن آن ها آغاز می شود. اگر فکر می کنید یکی از دوستان یا اعضای خانواده تان در معرض این عمل قرار دارد، کارهای زیادی وجود دارند که می توانید برای نجات زندگی آن ها انجام دهید.

مفهوم خودکشی

سازمان بهداشت جهانی تخمین می زند که سالانه تقریباً ۱ میلیون نفر در اثر خودکشی جان خود را از دست می دهند. چه عاملی باعث می شود که بسیاری از افراد از جان خود بگذرند؟ برای کسانی که دچار افسردگی و ناامیدی نیستند، درک اینکه چه عاملی باعث می شود افراد زیادی جان خود را بگیرند دشوار است. اما فردی که خودکشی می کند، آنقدر درد می کشد که نمی تواند به گزینه دیگری فکر کند.

خودکشی تلاشی ناامیدانه برای فرار از رنجی است که غیر قابل تحمل شده است. کسی که سرشار از احساس انزجار از خود، ناامیدی و انزوا می شود، نمی تواند راهی جز پایان دادن به زندگی برای تسکین مشکلاتش پیدا کند. البته علی رغم تمایل این افراد به پایان دادن به زندگی خود، بیشتر آن ها در رابطه با این عمل بسیار درگیری ذهنی دارند و آرزو می کنند که جایگزینی برای آن پیدا کنند، اما مشکل اینجاست که آن ها نمی توانند گزینه های دیگر را ببینند.

باورهای غلط درباره خودکشی
باور غلط: افرادی که در مورد خودکشی صحبت می کنند واقعاً این کار را نمی کنند. واقعیت: تقریباً تمام افرادی که اقدام به خودکشی می کنند، از قبل نشانه یا هشدارهایی از خود بروز می دهند. حتی اشاره غیر مستقیم به مرگ یا خودکشی را نادیده نگیرید. جمله هایی مانند «قتی من رفتم متأسف خواهید شد»، «من هیچ راه دیگری را نمی توانم ببینم» و موارد این چنینی، مهم نیست که چقدر راحت یا بع شوخی گفته شوند، ممکن است بیانگر احساسات جدی خودکشی در فرد باشند.
باور غلط: کسی که می خواهد خودکشی کند، حتما دیوانه است. واقعیت: بیشتر افرادی که خودکشی می کنند، روان پریش یا دیوانه نیستند. آن ها ناراحت، غمگین، افسرده یا ناامید هستند، اما پریشانی شدید و درد عاطفی لزوما نشانه بیماری روانی نیست.
باور غلط: اگر کسی مصمم به کشتن خود باشد، هیچ چیز مانع او نمی شود. واقعیت: حتی یک فرد کاملاً افسرده هم احساسات متفاوتی در مورد مرگ دارد که بین تمایل به زندگی و تمایل به مرگ نوسان می کنند. در واقع آن ها به جای اینکه مرگ را بخواهند، فقط می خواهند که درد متوقف شود و انگیزه آن ها برای کشتن خود نمی تواند همیشه ادامه داشته باشد.
باور غلط: افرادی که با خودکشی می میرند، افرادی هستند که تمایلی به کمک گرفتن ندارند. واقعیت: بسیاری از افراد سعی می کنند قبل از اقدام به خودکشی از دیگران کمک بگیرند. در واقع مطالعات نشان می دهد که بیش از ۵۰ درصد از قربانیان خودکشی در شش ماه قبل از مرگ خود به دنبال کمک پزشکی بوده اند.
باور غلط: صحبت در مورد خودکشی با شخص، ممکن است او را به فکر خودکشی بیندازد. واقعیت: شما با صحبت در مورد خودکشی به شخصی ایده خودکشی نمی دهید، بلکه برعکس است. صحبت صریح و صادقانه در مورد افکار و احساسات خودکشی می تواند به نجات یک زندگی کمک کند.

علائم و نشانه های هشدار دهنده خودکشی

بیشتر افراد قبل از خودکشی علائم هشدار دهنده یا نشانه هایی از هدف خود را نشان می دهند. بهترین راه برای جلوگیری از خودکشی، شناخت این علائم هشدار دهنده و اطلاع از نحوه واکنش نسبت به آن ها است. اگر فکر می کنید یکی از دوستان یا اعضای خانواده‌تان قصد خودکشی دارد، می توانید با ارائه راه حل های دیگر، نشان دادن اینکه موضوع برایتان اهمیت دارد و دریافت کمک های پزشک یا روانشناسی در جلوگیری از خودکشی نقش داشته باشید.

علائم مهم هشدار دهنده خودکشی شامل صحبت در مورد خودکشی یا آسیب رساندن به خود، صحبت کردن یا نوشتن مطالب زیادی درباره مرگ یا مردن و جستجوی مواردی است که می توانند در اقدام به خودکشی استفاده شوند، مانند سلاح و مواد مخدر. اگر فرد دچار اختلالات خلقی مانند افسردگی یا اختلال دوقطبی باشد، از وابستگی به الکل رنج ببرد، قبلاً اقدام به خودکشی کرده باشد یا سابقه خودکشی در خانواده داشته باشد، باید بسیار بیشتر مراقب بود.

یک علامت هشدار دهنده ظریف تر اما خطرناک خودکشی، ناامیدی است. مطالعات نشان داده است که ناامیدی یکی از مهم ترین نشانه های خودکشی است. افرادی که احساس ناامیدی می کنند ممکن است در مورد «غیرقابل تحمل» بودن زندگی صحبت کنند، آینده ای تاریک را تصور کنند و از پوچی در آینده سخن بگویند.

سایر علائم هشدار دهنده در این مورد شامل تغییرات خلقی چشمگیر یا تغییرات ناگهانی شخصیت، مانند تغییر روحیه از برون گرایی به کناره گیری یا خوش رفتاری به بد رفتاری است. همچنین فردی که احتمال خودکشی در آن وجود داشته باشد، ممکن است علاقه خود را به کارهای روزمره از دست بدهد، از ظاهر خود غافل شود و یا تغییرات بزرگی در عادات غذایی یا خوابیدن خود نشان دهد.

علائم هشدار دهنده خودکشی شامل موارد زیر است:

صحبت در مورد خودکشی: هر صحبتی در مورد خودکشی، مردن یا خودزنی، مانند «کاش متولد نمی شدم» ، «اگر دوباره تو را ببینم…» و «ای کاش بمیرم».
جستجوی وسایل کشنده: جستجوی اسلحه، قرص، چاقو یا سایر اشیایی که می توانند در اقدام به خودکشی استفاده شوند.
تمایل به مرگ: تمرکز غیرمعمول بر مرگ، مردن یا خشونت. نوشتن شعر یا داستان درباره مرگ.
ناامیدی نسبت به آینده: احساس درماندگی، ناامیدی و گرفتار شدن. اعتقاد به اینکه اوضاع هرگز بهتر نخواهد شد و تغییر نمی کند.
نفرت و بیزاری از خود: احساس بی ارزش بودن، گناه، شرم و نفرت نسبت به خود. احساس حمل کردن یک بار سنگین روانی مانند اینکه «دیگران در صورن نبودن من بهتر زندگی می کنند».
نظم دادن امور: نوشتن وصیت نامه، بخشش اموال گرانبها و موارد این چنینی.
خداحافظی: دیدارها یا تماس های غیرمعمول یا غیرمنتظره با خانواده و دوستان. خداحافظی با دیگران به صورتی که گویی دیگر آن ها را نمی بیند.
دوری از دیگران: دوری کردن از دوستان و خانواده، افزایش انزوای اجتماعی و تمایل به تنها ماندن.
رفتارهای خود تخریبی: افزایش مصرف الکل یا مواد مخدر، رانندگی بی پروا، رابطه جنسی ناامن، به خطر انداختن بی دلیل جان خود.
احساس آرامش ناگهانی: احساس ناگهانی آرامش و خوشبختی پس از افسردگی شدید می تواند به معنای تصمیم گیری فرد برای اقدام به خودکشی باشد.

نکته ۱ برای جلوگیری از خودکشی: اگر نگران هستید، صحبت کنید

اگر علائم هشدار دهنده خودکشی را در شخصی که به او اهمیت می دهید مشاهده کنید، ممکن است از خود بپرسید که آیا صحبت کردن می تواند مفید باشد؟ اگر اشتباه کنم چه می شود؟ اگر فرد عصبانی شود چه می شود؟ در چنین شرایطی احساس ناراحتی یا ترس طبیعی است. اما هر کسی که در مورد خودکشی صحبت کند یا علائم هشدار دهنده دیگری را نشان دهد، نیاز به کمک فوری دارد و این کمک هرچه زودتر باشد بهتر است.

صحبت با دوست یا یکی از اعضای خانواده در مورد افکار و احساسات خودکشی می تواند برای هر فردی بسیار دشوار باشد. اما اگر مطمئن نیستید شخصی به فکر خودکشی است یا خیر، بهترین راه برای اطمینان یافتن، سوال کردن از آن است. در واقع دادن فرصتی برای ابراز احساسات به شخصی که تصمیم به خودکشی دارد، می تواند او را از تنهایی و احساسات منفی فرو خورده رهایی داده و از اقدام به خودکشی جلوگیری کند.

نحوه شروع مکالمه در مورد خودکشی:

«اخیراً نگران تو هستم.»
«به تازگی متوجه برخی تفاوت ها در تو شده ام و به وضعیت تو فکر می کنم.»
«می خواستم بهت سر بزن چون احساس کردن اخیرا کم پیدایی.»

سوالاتی که می توانید بپرسید:

«از چه زمانی دچار این احساس شدی؟»
«آیا اتفاقی افتاده است که این احساس به تو دست داده؟»
«چگونه می توانم در حال حاضر به بهترین شکل از تو حمایت کنم؟»
«آیا به کمک گرفتن فکر کرده ای؟»

جملاتی که می توانن کمک کننده باشند:

«تو در این تنها نیستی. من به خاطر تو اینجا هستم.»
«ممکن است الان قبول نکنی، اما احساس تو تغییر خواهد کرد.»
«ممکن است نتوانم دقیقاً احساس تو را درک کنم، اما به تو اهمیت می دهم و می خواهم کمک کنم.»
«هنگامی که می خواهی تسلیم شوی، به خودت بگو که فقط برای یک روز، یک ساعت یا حتی یک دقیقه بیشتر خودت را کنترل کن.»

نکاتی که در زمان صحبت درباره خودکشی باید رعایت کنید:
خودتان باشید: به شخص اجازه دهید بداند که برایتان مهم است و تنها نیست. نشان دادن نگرانی از یافتن کلمات مناسب اهمیت بیشتری دارد.
گوش کنید: به دوست یا عزیز خود اجازه دهید احساسات خود را تخلیه کند. مهم نیست که مکالمه چقدر منفی به نظر می رسد، آنچه که اهمیت دارد و نشانه مثبتی است، پیشرفت مکالمه می باشد.
دلسوز باشید و قضاوت نکنید: فرد در معرض خودکشی با صحبت کردن در مورد احساساتش می تواند نجات پیدا کند، هر چقدر که شنیدن آن ها دشوار باشد، بهتر است دلسوزانه گوش کنید و او را قضاوت نکنید.
به او امیدواری بدهید: به شخص اطمینان دهید که کمک در دسترس است و احساساتی که نسبت به خودکشی دارد موقتی هستند. به فرد اطلاع دهید که زندگی او برای شما مهم است.
شخص را جدی بگیرید: اگر فرد در معرض خودکشی جملاتی از قبیل «من خیلی افسرده ام، نمی توانم ادامه دهم» به کار برد، از او بپرسید که آیا به خودکشی فکر می کند؟ به او اجازه دهید درد خود را با شما در میان بگذارد، نه اینکه در ذهن خودتان پیش داوری کنید.
با شخص مشاجره نکنید: از گفتن جملاتی مانند: «تو چیزهای خیلی زیادی برای زندگی کردن داری»، «خودکشی کردن تو به خانواده ات آسیب می رساند» یا «فقط از فکرش بیرون بیا» خودداری کنید.
شوکه شده عمل نکنید: درمورد ارزش زندگی سخنرانی نکنید و برای او استدلال نیاورید که دلایل را زیر سوال ببرید.
به او قول رازداری ندهید: یک زندگی در معرض خطر است و شما ممکن است برای حفظ امنیت فرد لازم باشد با یک متخصص بهداشت روان صحبت کنید. اگر قول دهید که بحث های بینتان را مخفی نگه دارید، ممکن است مجبور شوید بعدا زیر حرفتان بزنید.
خودتان را سرزنش نکنید: اگر نمی توانید افسردگی شخص دیگری را برطرف کنید، خودتان را سرزنش نکنید.

نکته ۲ برای جلوگیری از خودکشی: در شرایط بحرانی سریع پاسخ دهید

اگر یکی از دوستان یا اعضای خانواده به شما بگوید که به مرگ یا خودکشی فکر می کند، ارزیابی فوری خطری که فرد در معرض آن است بسیار اهمیت دارد. کسانی که در معرض بالاترین خطر خودکشی در آینده نزدیک قرار دارند، برنامه خودکشی مشخصی برای خود دارند. این بدان معناست که برای اجرای برنامه خود، زمانبندی مشخصی داشته و قصد دارند آن را عملی کنند.

سوالات زیر از فرد می تواند به شما کمک کند تا خطر فوری خودکشی را ارزیابی کنید:

آیا برای خودکشی کردن برنامه ریختی؟
آیا به آنچه که برای اجرای برنامه خود نیاز داری (قرص، اسلحه و غیره) را تهیه کرده ای؟
آیا می دانی که چه زمانی می خواهی این کار را انجام دهی؟
آیا قصد داری جان خود را بگیری؟

سطح خطر خودکشی
کم: فرد گاهی اوقات به خودکشی فکر می کند اما برنامه ای برای آن ندارد. این افراد در زمانی که مورد سوال قرار می گیرند، می گویند که نمی خواهند خودکشی کنند.
متوسط: فرد به خودکشی فکر می کند و برای آن برنامه مبهمی در ذهن دارد که خیلی کشنده نیست. این افراد در زمانی که مورد سوال قرار می گیرند، می گویند که نمی خواهند خودکشی کنند.
بالا: فرد به خودکشی فکر می کند و برای آن برنامه خاصی دارد که بسیار کشنده است. این افراد در زمانی که مورد سوال قرار می گیرند، می گویند که نمی خواهند خودکشی کنند.
شدید: فرد به خودکشی فکر می کند و برای آن برنامه خاصی دارد که بسیار کشنده است. این افراد در زمانی که مورد سوال قرار می گیرند، می گویند که قصد اقدام به خودکشی دارند.

هشدار: اگر اقدام به خودکشی فردی محتمل به نظر می رسد، با یک مرکز مدیریت بحران محلی تماس بگیرید. در ایران شما می توانید با اورژانس اجتماعی با شماره تماس ۱۲۳ تماس بگیرید. انجام این کار برای جلوگیری از خودکشی ضروری است.

نکته ۳ برای جلوگیری از خودکشی: کمک و حمایت از شخص

اگر یکی از دوستان یا اعضای خانواده شما در معرض خودکشی قرار دارد، بهترین راه برای کمک به او این است که به خوبی به حرف هایش گوش دهید و با او همدلی کنید. به عزیزانتان اطلاع دهید که آن ها تنها نیستند و برای شما اهمیت دارند.

کمک به شخصی که در خطر خودکشی قرار دارد، به شهامت زیادی نیاز دارد. مشاهده یک عزیز که با افکاری در مورد پایان دادن به زندگی خود سر و کار دارد می تواند احساسات سخت بسیاری را برانگیزد. همانطور که به یک طرف مقابل کمک می کنید، فراموش نکنید که از باید از خودتان هم مراقبت کنید. کسی را پیدا کنید که به او اعتماد دارید و در مورد احساسات و دریافت حمایت از او کمک بگیرید.

برای کمک به فرد و جلوگیری از خودکشی او می توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

کمک تخصصی: تمام توان خود را بگذارید تا او را به کمک مورد نیازش برسانید. برای دریافت مشاوره و راهنمایی از متخصص کمک بگیرید. فرد را تشویق کنید که به یک متخصص بهداشت روان مراجعه کند، به یافتن یک مرکز درمانی کمک کنید یا خودتان او را به ملاقات با دکتر ببرید.
پیگیری درمان: اگر پزشک دارو تجویز کرد، مطمئن شوید که دوست یا عزیز شما آن را طبق دستورالعمل مصرف می کند. از عوارض جانبی احتمالی داروها آگاه باشید و در صورت بدتر شدن وضعیت او حتما به پزشک اطلاع دهید. یافتن دارو یا درمانی که برای یک شخص خاص مناسب باشد، اغلب به زمان و پشتکار نیاز دارد.
پیش قدم باشید: کسانی که در فکر خودکشی هستند اغلب باور ندارند که می توان به آن ها کمک کرد، بنابراین ممکن است مجبور باشید عملکرد بهتری از خودتان نشان دهید. گفتن عبارتی مانند «اگر به هر چیزی احتیاج داشتی با من تماس بگیر» خیلی مبهم است. منتظر نمانید تا فرد با شما تماس بگیرد یا حتی پاسختان را بدهد. او را کمی به حال خود بگذارید و دوباره تماس بگیرید. سعی کنید شخص را به بیرون دعوت کنید.
تغییرات مثبت در سبک زندگی: کارهایی مانند رعایت رژیم غذایی سالم، خواب زیاد و حداقل ۳۰ دقیقه در روز قدم زدن زیر نور خورشید یا در طبیعت را با او انجام دهید. همچنین ورزش از اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا باعث ترشح اندورفین، از بین رفتن استرس و بهبود احساسات می شود.
یک برنامه امن تنظیم کنید: به فرد کمک کنید تا مجموعه ای از قدم هایی را که قول می دهد طی بحران خودکشی دنبال کند، ایجاد کند. باید هر محرکی را که منجر به تشدید بحران خودکشی می شود، مانند سالگرد مرگ نزدیکان، الکل یا استرس در روابط را شناسایی کند. همچنین شماره های تماس با پزشک یا درمانگر فرد و همچنین دوستان و اعضای خانواده را که در موارد اضطراری به او کمک می کنند را در دسترسش قرار دهید.
ابزارهای احتمالی خودکشی: چیزهایی مانند قرص، چاقو، تیغ یا اسلحه گرم را از او دور کنید. اگر مصرف داروها ضروری است، فقط به مقدار نیازش در دسترس او قرار دهید.
پشتیبانی خود را در طولانی مدت ادامه دهید: حتی پس از عبور از بحران فوری خودکشی با فرد در تماس باشید و به طور دوره ای او را چک کنید. پشتیبانی شما برای اطمینان از حفظ زندگی دوست یا عزیزتان در مسیر بهبودی بسیار حیاتی است.

عوامل خطرساز خودکشی

طبق گفته وزارت بهداشت و خدمات انسانی ایالات متحده آمریکا، حداقل ۹۰ درصد از افرادی که با خودکشی می میرند، از یک یا چند اختلال روانی مانند افسردگی، اختلال دو قطبی، اسکیزوفرنی یا اعتیاد به الکل رنج می برند.

در میان این موارد افسردگی نقش زیادی در خودکشی دارد. مشکلات افراد در معرض خودکشی تا حد زیادی از تفکر تحریف شده به علت افسردگی ناشی می شوند.

شایع ترین عوامل خطرساز خودکشی عبارتند از:

بیماری روانی، اعتیاد به الکل یا سوء مصرف مواد مخدر.
سابقه اقدام به خودکشی، سابقه خانوادگی خودکشی، یا سابقه ضربه و پرخاشگری.
بیماری یا درد مزمن، از مرگ عزیزان یا یک رویداد استرس زا در زندگی.
انزوای اجتماعی و تنهایی.

داروهای ضد افسردگی و خودکشی:
در برخی از افراد، داروهای افسردگی نتیجه عکس داده پ باعث افزایش افسردگی و افکار و احساسات خودکشی می شوند. به دلیل وجود این خطر، سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) توصیه می کند هر کسی که از داروهای ضد افسردگی استفاده می کند باید تحت نظر افکار و رفتارهای خودکشی قرار گیرد.
اگر اولین بار است که فرد از داروی افسردگی استفاده می کند یا دوز مصرفی داروی او اخیراً تغییر کرده است، نظارت بسیار مهم است. بیشترین میزان خطر خودکشی در دو ماه اول درمان توسط داروهای ضد افسردگی است.

خودکشی در نوجوانان و جلوگیری از آن

خودکشی در نوجوانان یک مسئله جدی و رو به رشد است. سال های نوجوانی می توانند از نظر احساسی متلاطم و استرس زا باشند. نوجوانان برای کسب موفقیت تحت فشار قرار می گیرند. آن ها ممکن است با مشکلات عزت نفس، اعتماد به نفس و احساس بیگانگی دست و پنجه نرم کنند. این مشکلات در برخی از نوجوانان منجر به خودکشی می شوند. علاوه بر این، افسردگی نیز یکی از عوامل اصلی خطر برای خودکشی در نوجوانان است.

سایر عوامل خطرساز خودکشی در نوجوانان عبارتند از:

کودک آزاری.
واقعه آسیب زا
فقدان پشتیبانی
در دسترس بودن اسلح
محیط اجتماعی یا مدرسه پر خشونت
قرار گرفتن در معرض خودکشی های دیگر نوجوانان

علائم هشدار دهنده برای جلوگیری از خودکشی در نوجوانان:
تغییر در عادات غذایی و خوابیدن.
کناره گیری از دوستان، خانواده و فعالیت های منظم.
رفتار خشونت آمیز یا سرکشی، قلدری، فرار.
مصرف مواد مخدر و الکل.
غفلت غیرمعمول از ظاهر شخصی.
بی حوصلگی مداوم، مشکل در تمرکز یا افت کیفیت فعالیت های مدرسه.
شکایت مکرر در مورد علائم جسمی، مانند درد معده، سردرد یا خستگی.
رد ستایش یا پاداش.

خودکشی در افراد مسن و جلوگیری از آن

بالاترین میزان خودکشی در میان گروه های سنی، در افراد ۶۵ سال به بالا اتفاق می افتد. یک عامل موثر در این زمینه افسردگی است که معمولا تشخیص داده نشده و درمان نمی شود.

سایر عوامل خطرساز خودکشی در افراد مسن عبارتند از:

مرگ یک عزیز، انزوا و تنهایی.
بیماری جسمی، ناتوانی یا درد.
تغییرات عمده زندگی، مانند بازنشستگی یا از دست دادن استقلال.
نداشتن هدف در زندگی.

علائم هشدار دهنده برای جلوگیری از خودکشی در افراد مسن:
مطالعه درباره مرگ و خودکشی.
تغییر در الگوی خواب.
افزایش مصرف الکل یا داروهای تجویز شده.
غفلت از خود یا عدم اجرای دستورات پزشکی.
علاقه ناگهانی به اسلحه گرم.
دوری از دوستان، خانواده و فعالیت های اجتماعی، خداحافظی غیر معمول یا عجله در نوشتن وصیت نامه.

منبع: helpguide